Roma Kamu Hukukuna Giriş

Tarihte Roma Devleti kadar çağımızı etkileyen bir devlet olmamıştır. Roma, M.Ö. 753'te bir şehir devleti olarak kurulmuş ve dönemin ölçüleri dikkate alındığında M.Ö. 50'lerde bir dünya imparatorluğuna (Imperium Romanum) dönüşmüştür. Günümüzün cumhuriyet rejimine kaynaklık eden res publica döneminde (M.Ö. 509-M.Ö. 27) Roma Devleti, tarım toplumundan ticaret toplumuna, şehir devletinden imparatorluğa dönüşmüş ve dünyanın efendisi konumuna gelmiştir. Res publica'nın son dönemlerinde sosyal, siyasal, ekonomik sıkıntılar ve iç savaşlar yaşanmış ve cumhuriyet yönetimi yerini monarşiye bırakmıştır. M.Ö. 27'de Octavius'un başa geçmesiyle 200 yıl süren Roma Barışı (Pax Romana) dönemi başlamıştır. Bu dönemde başa geçen imparatorlar egemenlikleri altında bulunan halkları kendilerine bağlamak için, adil bir hukuk düzeninin oluşmasına, halkın refaha ulaştırılmasına, barışın sağlanmasına ve imar faaliyetlerine özel önem atfetmişlerdir. Pax Romana, Roma'nın hukukunun, mimarisinin ve Roma-Helen kültürünün kökleştiği ve günümüzü etkileyen biçimini aldığı dönemdir.

Res publica ve Pax Romana'nın nasıl oluştuğuna, hangi siyasal organların yer aldığına, yöneticilerin ne gibi katkılarda bulunduğuna, edebî ve felsefî alt yapısının ne olduğuna ilişkin bilgiler, kitabın 2. ve 3. Bölümlerinde ayrıntılı olarak yer almaktadır. Bir şehir-devletinden imparatorluğa dönüşerek birbirinden çok farklı kültürleri egemenliği altına alan Roma Devleti'nin günümüze en önemli katkıları; dünya barışını sağlayan bürokratik yönetim anlayışı ve gelişmiş hukuk kültürüdür.

Roma Devleti'nin bürokratik yapısını Octavius'un belirlediği memurlar oluşturmuştur. Adil bir yönetim sergileme gereğinden hareket eden Octavius hem bürokraside hem de yargıda dönemin hukukçularından yararlanmıştır. İmparator tarafından atanan ve idarî yapı içerisinde yer alan bürokratların yargılama yapma ve ceza verme yetkileri de bulunduğu için, Octavius, bu memurları özellikle hukukçular arasından seçmeye özen göstermiştir. Octavius tarafından hukukçulara tanınan ve sonraki imparatorlarca da devam ettirilen "imparator adına hukukî sorunlara cevap verme yetkisi" ile de hukukçuların hukukî faaliyetleri özellikle önem kazanmış ve böylece onlar, yargılama makamı olma gücünü de kazanmışlardır. Bu uygulama daha sonraki imparatorlarca da devam ettirilmiştir. Bürokraside memur olarak görev yapan hukukçular, aynı zamanda Klasik Hukuk Dönemi hukukçularıdır. Kitabın 3. Bölümünde "Princeps'e Bağlı Yüksek Memurlar" başlığı altında bu bürokratik yapı hakkında açıklamalar yer almaktadır. Keza yine aynı bölümde "İmparator Adına Hukukî Soruna Cevap Verme Yetkisine Sahip Hukukçular" başlığı altında da Klasik Hukuk Dönemi hukukçuları hakkında bilgilere yer verilmiştir.

Roma Devleti sadece hukuku ile değil, dili, mimarisi, siyaseti, ekonomik yapısı, genel olarak şehir kültürüyle de içinde yaşadığımız dünyanın biçimlenmesinde doğrudan rol oynamıştır. Son cümleden olmak üzere Roma; devleti, siyaseti ve hukuku ile tarih araştırmalarında sorduğumuz soruların ve yöntemlerin farklılaşmasına rağmen, her seferinde günümüz toplumlarına yardımcı olmaya devam etmektedir.