Osmanlı – Türkiye İktisadi Tarihi

Osmanlı İmparatorluğu’nun iktisadî tarihi genellikle malî tarih şeklinde ele alınmıştır. Bu yaklaşımda devlet ve devletin hazinesinin işleyişi, gelir ve giderlerin muhasebesi asıl meseleler olarak incelenir. İktisat, elinde idarî, siyasî, hukukî donanımları olan yöneticiler tarafından kullanılabilen ve sırrına erilemeyen bir araç olarak görülür.

Osmanlı-Türkiye İktisadî Tarihi 1500-1914’te ise Şevket Pamuk, bu tablonun aslî unsurları olaninsanları taraf oldukları iktisadî ilişkiler içine yerleştirerek imparatorluğun iktisadî tarihini öne çıkarıyor. Sıradan insanların varoluş koşullarını, direnişlerini, devletle başetme pratiklerini izliyor. Osmanlı toplumsal düzenini, toprak rejimini, belirli bir toplumsal kültürün iktisadî yapıları nasıl algılayıp, kendi gündelik hayatı içinde nasıl konumlandırdığını inceliyor. Kendi içindeki kırılmalara rağmen uzun dönemli bir iktisadî sürekliliğin altını çiziyor. Yönetici sınıfların iktisadî düzeni algılayışları kadar, esnafın, tüccarların ve köylülerin kendi hayatlarına doğrudan etki eden kararlar karşısında nasıl davrandıklarını ve toplumsal huzursuzluk dönemlerinde bu algılayış farklarının sonuçlarını tartışıyor. Geniş bir coğrafyaya yayılan imparatorluğun dört yüz yıllık bir zaman dilimi içerisindeki hareketli toplumsal hayatını akıcı bir dille anlatıyor.

Kitap, tarihçilik ve tarih yazımıyla ilgili temel yönelimleri ve bu yönelimlerin Osmalı tarihindeki izlerini tartışan bir giriş yazısıyla açılıyor. Ardından Osmalının Kurtuluş Döneminde iktisadî yapıyı belirleyen veya etkileyen birkaç ana başlık inceleniyor. İkinci bölümde, 16. Yüzyılda Toplum, Ekonomi ve Devlet, ana başlığı altında, Anadolu'da tarım, tarımın vergilendirilmesi, kent ekonomisinde loncaların konumu, krediler ve servetler ve devletin Osmanlının iktisadî yapısı üzerindeki etkisi irdeleniyor.

Üçüncü bölüm, 16. yüzyılın ikinci yarısında Osmanlı ekonomisini etkileyen dış dinamiklerden hareketle, Avrupa'da kapitalizmin canlanışını ve genişlemesini ve bu değişimin Osmanı ekonomisindeki etkilerini konu ediniyor.

Dördüncü bölümde, 17. ve 18. yüzyılların iktisadi bir gerileme olup olmadığı sorusu, bu dönemde Avrupa'daki iktisadi durgunluk, Osmanlıda değişen güç dengeleri, savaşların, mali bunalımın ve enflasyonun ekonomik olarak ne anlama geldikleri ve nelere sebep oldukları düşünülerek cevaplanıyor. Son bölümde ise küreselleşen dünya ekonomisinde, Osmanlı ekonomisinin durumu, yapılan reformlar, merkezileşme, bağımlılık ve büyüme meseleleri inceleniyor. Öğrenciler ve akademisyenler kadar Osmanlı İmparatorluğu’nun tarihine meraklı okurlar için de vazgeçilmez bir başvuru kaynağı.