Doğu Sorunu

Necmeddin Sahir Sılanın CHP ve DPye 1939 1953 yılları arasında sunduğu 13 raporun derlenmesiyle oluşan bu kitap “Doğu sorunu”nda devletin izlediği toplumsal mühendislik sürecini dönemin yakın bir gözlemcisinin kaleminden yansıtıyor. Ağırlıklı olarak Bingöl ve Tunceli ile ilgili olan bu raporların dokuzu CHPye dördü DPye verilmiş.

Raporlar Tek Parti dönemi siyasetine bu dönemin siyaset bağlamında kazanımlarına dar “demokrasi” söyleminde burun kıvıranlara bir ülkede siyasetin nasıl bir süreç içerisinde genişlediğini kanıtlayacak nitelikte. Siyasetin yoktan var olmadığını bir birikim süreci olduğunu kanıtlar nitelikte bir çaba. Kuşkusuz raporlar toplumsal mühendislik bağlamında önem taşıyor. Cumhuriyet Türkiyesinin karşılaştığı en engebeli sorun o günlerde Vilayat ı Şarkiyye diye tanımlanan bu ulaşılması zor yöreleri inşa sürecinde olan ulus devletle bütünlemek. Buralara yol yapmak su elektrik götürmek. Yörenin beşeri yapısının ülkenin diğer yörelerinden farklı olduğu Cumhuriyet yöneticilerince çok iyi biliniyor. Doğu ve Güneydoğu Anadolu Osmanlı döneminde görece özerk sayılabilecek bir konumda kalmış. Devletin bu coğrafyalardan beklentisi çok sınırlı olmuş o nedenle de yöre sükûn içinde kaldığı sürece pek dokunmamayı tercih etmiş. Cumhuriyete kadar bu yörelerde devletin varlığından söz etmek neredeyse olanaksız.

Necmeddin Sahir Sılan Tek Parti döneminde siyasetin ne olduğunu biliyordu. Tek Parti yönetiminin sınırlarını aşarak seçilmiş olduğu yörede halkla temas kurmuş “halkın gösterdiği hassasiyet”i gündeme getirmiş. Kimi yöre yöneticilerinin görüşlerini almış halkla yönetim arasında köprü işlevi görmüş. Raporlarında ise “derinlemesine mülakat” diye nitelediğimiz yöntemi uygulayarak bölge hakkında zengin bir bilgi toplamış. Dönemin çok az siyasetçisi bu denli seçildikleri bölge ile ilgilenmiştir. Bugün bile eşine ender rastlanan bir siyaset anlayışını benimseyen Necmeddin Sahir Sılan arşiviyle de tarih alanına özgün bir katkıda bulunmuş bizlere dünü bırakmıştır. Bu ilk kitabı Türkiyenin dününü aydınlatan ve kolay ulaşılamayacak olan Necmeddin Sahir Sılanın diğer arşiv malzemeleri izleyecektir.