Borçlunun Temerrüdünde Sözleşmeden Dönme

Sözleşmeden dönme, borçlar hukukunun en tartışmalı konularından biridir. Bunda, dönme müessesesinin yeni bir müessese olması ve ancak 19. yüzyılda hatlarının belirgin hale gelmesinin büyük payı vardır. Sözleşmeden dönmeye yer veren kanunların öngördüğü düzenlemeler, tarihi bir tecrübeden yararlanmak, uygulamada ortaya çıkan sorunları görmek imkanına sahip olmadıkları için, yetersiz kalmıştır. Örneğin Türk/İsviçre Borçlar Kanununda, sadece sözleşmeden dönmenin sonuçlarından ismen bahsedilmekle yetinilmiş, dönme hakkının kullanılması ile birlikte ortaya çıkan temel sorunların (örneğin, dönmenin sözleşmenin geçerliliğine etkisi, iade borçlarının kapsamının belirlenmesi ve zamanaşımı) hiçbirine değinilmemiştir. Alman Medeni Kanunu da, dönmeye ilişkin ayrıntılı bir düzenleme ihtiva etmesine rağmen, gerek sistematik açısından, gerek içerik açısından yoğun eleştirilere hedef olmuştur.

Sözleşmeden dönme hakkı üzerindeki tartışmalar, Alman hukukunda BGB'nin yürürlüğe girmesini müteakip başlamış, ancak son yıllarda şiddetini kaybetmiştir. İsviçre'de, uzun süre bir sessizlik hakim olduktan sonra, seksenli yıllardan itibaren dönme hakkı ayrıntılı olarak incelenmeye başlanmıştır. Oysa Ülkemizde, bu konuya ilişkin tartışmalarda, nitelik açısından olmasa bile, nicelik açısından bir eksiklik mevcuttur: Gerçekten de, sözleşmeden dönmeye ilişkin bilimsel çalışmaları saymak için bir elin parmakları bile fazla gelmektedir.

Bu tez çalışması ile dönmeye ilişkin tartışmalara yeni bir ivme kazandırılması amaçlanmıştır.Gerçi, yüzyıldan beri süre gelen bu tartışmada yeni bir şey söyleme imkânı fazla değildir. Ancak, yine de ileri sürülen görüşlerin değişik bir bakış açısından yeniden değerlendirilmesi, sorunun incelenmesi ihmal edilen değişik boyutlarına dikkat çekilmesi faydalı olacaktır. Hemen belirteyim ki, bu çalışmada, bu konudaki tartışmalara bir son nokta koymak iddiasıyla yola çıkılmamıştır. Bugüne kadar tartışılan hususlarda bir anti tez oluşturma, henüz tartışılmayan hususları tartış-maya açma görevi yerine getirilebildiği ölçüde, hedeflenen amaca ulaşılmış olacaktır.