PROF. DR. TURGUT ÖZ’ÜN SUNUŞ YAZISI
7
BİYOGÜVENLİK KAVRAMININ ULUSAL VE
ULUSLARARASI HUKUKLARDA GELİŞİMİ
1. DÜNYADA BİYOGÜVENLİK KAVRAMININ GELİŞİMİ
21
1.1. Stockholm Bildirgesi’nin Getirdikleri: İhtiyat İlkesi
22
1.1.1. İhtiyat İlkesinin Tanımlanması
22
1.1.2. İhtiyat İlkesine Yöneltilen Eleştiriler
24
1.1.3. İhtiyat İlkesinin Ortaya Çıkışı
25
1.1.4. AB Hukukunda İhtiyat İlkesi
27
1.1.5. Yargı Kararlarında İhtiyat İlkesi
28
1.1.6. İhtiyat İlkesinin Temelleri
30
1.1.7. İhtiyat İlkesinin İçeriği ve Uygulanması
31
1.2. Birleşmiş Milletler Biyoçeşitlilik Sözleşmesi
35
1.3. Cartagena Biyogüvenlik Protokolü
38
2. AVRUPA BİRLİĞİ’NDE GENETİĞİ DEĞİŞTİRİLMİŞ ORGANİZMALARA İLİŞKİN YASAL DÜZENLEMELER
43
2.2. Genetiği Değiştirilmiş Organizmaların Kapalı Kullanımı
45
2.3. Genetiği Değiştirilmiş Organizmaların Çevreye Kasıtlı Bırakılması
47
2.3.1. Genetiği Değiştirilmiş Organizmaların Deneysel Amaçlarla Çevreye Bırakılması
49
2.3.2. Genetiği Değiştirilmiş Organizmaların Piyasaya Sürülmesi
51
2.4. Genetiği Değiştirilmiş Gıda ve Yemler
54
2.5. Genetiği Değiştirilmiş Organizmaların İzlenebilirliği ve Etiketlenmesi
56
3. BAZI ÜLKE MEVZUATLARINDA GDO İLE İLGİLİ DÜZENLEMELER
58
3.1. Amerika Birleşik Devletleri
58
4.1. Biyogüvenlik Alanında Kanun Çıkarmaya Yönelten Düşünceler
69
4.2. 5977 Sayılı Biyogüvenlik Kanunu’ndan Önce GDO’larla İlgili Yürürlükte Olan Yasal Düzenlemeler
71
4.3. 5977 Sayılı Biyogüvenlik Kanunu’nun Yürürlüğe Girmesi
74
BİYOGÜVENLİK KANUNU’NUN ÇERÇEVESİ VE
1. 5977 SAYILI BİYOGÜVENLİK KANUNU’NA GÖRE BİYOGÜVENLİK KAVRAMI
77
2. 5977 SAYILI BİYOGÜVENLİK KANUNU’NA GÖRE GENETİĞİ DEĞİŞTİRİLMİŞ ORGANİZMA (GDO) KAVRAMI
82
2.2. GDO’nun Kullanım Amaçları
84
2.3. GDO’nun Potansiyel Yararları
87
2.4. GDO’nun Potansiyel Zararları
88
2.5. Bilinmeyen Korkular
91
3. 5977 SAYILI BİYOGÜVENLİK KANUNU’NA GÖRE GDO ÜRÜNLERİ KAVRAMI
92
4. 5977 SAYILI BİYOGÜVENLİK KANUNU’NA GÖRE İŞLEME, İZLEME, KAPALI ALANDA KULLANIM KAVRAMLARI
93
5. 5977 SAYILI BİYOGÜVENLİK KANUNU’NA GÖRE RİSK DEĞERLENDİRME, RİSK YÖNETİMİ VE RİSK İLETİŞİMİ KAVRAMLARI
94
6. 5977 SAYILI BİYOGÜVENLİK KANUNU’NA GÖRE MUAMELE İŞLEMİ VE İLGİLİLER KAVRAMLARI
94
7. BİYOGÜVENLİK KANUNU’NUN UYGULAMA ALANI
96
SORUMLULUĞUN NİTELİĞİ VE ŞARTLARI
1. SORUMLULUĞUN NİTELİĞİ
107
1.1. Kusursuz Sorumluluk Hallerini Gerektiren Sebepler
107
1.2. Tehlike Sorumluluğunun Temelinde Yatan Düşünceler
108
1.3. TBK md. 71’in Uygulanma Şartları
110
1.4. Biyogüvenlik Kanunu md.14’de Yer Alan Düzenlemenin Hukuki Niteliği
114
1.5. Biyogüvenlik Kanunu md.14’ün TBK md. 71 ile Karşılaştırılması
117
2. SORUMLULUĞUN ŞARTLARI
118
2.1. Faaliyet Bakımından
118
2.1.1. Hukuka Uygun İzinli Faaliyetler Bakımından
118
2.1.1.1. Gelişim Riski
119
2.1.1.2. İzinli Faaliyetler Bakımından Fedakarlığın Denkleştirilmesi İlkesi Uygulanabilir mi?
123
2.1.2. İzin Alınmadan Yapılan Faaliyetler Bakımından
125
2.1.3. Yasak Faaliyetler Bakımından
126
2.2. Zarar Bakımından
130
2.2.1. Talep Edilebilecek Zarar Türleri
130
2.2.2. Her Türlü Zarardan Sorumluluk
134
2.2.3. Zararsız Sorumluluk
136
2.3. İhtiyat İlkesine Aykırılık Bakımından
138
2.3.1. Tedbir Alma Yükümlülüğü
140
2.3.3. Masraftan Sorumlu Olanlar
146
2.4. Uygun İlliyet Bağının Varlığı Bakımından
149
2.4.1. Zararın GDO’lardan Kaynakladığının Kabul Edilmesi İçin Aranan Şartlar
150
2.4.1.1. Zararın Organizmaların Sahip Olduğu Yeni Özelliklerden Kaynaklanması
152
2.4.1.2. Zararın Organizmaların Yeniden Üretiminden veya Değiştirilmesinden Kaynaklanması
154
2.4.1.3. Zararın Organizmaların Değiştirilmiş Materyalinin Başka Organizmalara Geçişinden Kaynaklanması
155
2.4.2. Uygun İlliyet Bağının Kesilmesi
156
2.4.2.1. Mücbir Sebep
157
2.4.2.2. Covid–19 Pandemisinin Sorumluluk Üzerine Etkisi
159
2.4.2.3. Zarar Görenin Ağır Kusuru
163
2.4.2.4. Üçüncü Kişinin Kusuru
164
2.4.2.5. İsviçre, Avusturya ve Alman Gen Teknik Kanunu’ndaki Düzenleme
164
3.2. Alman Gen Teknik Kanunu’nda İspat Kolaylıkları
167
3.3. İsviçre Gen Teknik Kanunu’nda İspat Kolaylıkları
169
3.4. Avusturya Gen Teknik Kanunu’nda İspat Kolaylıkları
170
3.5. Fransız Çevre Hukukunda İspat Kolaylıkları
170
3.6. Biyogüvenlik Kanunu’nda İspat Kolaylıkları Getirilmesinin Gerekliliği
171
1. MÜTESELSİL SORUMLULUK DOĞURMASI
175
2. TAZMİNATIN BELİRLENMESİ VE KAPSAMI
178
2.1. Davacı ve Davalının Belirlenmesi
178
2.2. Dava Konusu Zarar Türünün Belirlenmesi
178
2.3. Zarar Miktarının Belirlenmesi
181
2.4. İsviçre Gen Teknik Kanunu’nda Yer Alan Düzenleme
183
2.5. Zararın Kapsamının Belirlenmesi
184
2.6. Biyogüvenlik Kanunu’na Göre Zorunlu Sigorta Sistemi Gerekliliği
187
3.1. Sürenin Niteliği ve Eleştirimiz
190
3.2. Sürenin Uzunluğu ve Eleştirimiz
191
3.3. İsviçre Gen Teknik Kanunu’nda Yer Alan Düzenleme
192