ANAYASAL HAKLARIN GERÇEKLEŞTİRİLMESİ DOĞRULTUSUNDA
YORUM MEFHUMUNA KURAMSAL YAKLAŞIM
I. ÖN SORUN: YORUM KURAMI
19
B. Hukuk, Anayasa ve Hermenötik
22
1. Genel Olarak Hermenötik
22
2. Hukuk Hermenötiği ve Anayasa
25
C. Hukukta Klasik Yorum Yöntemleri
29
II. ANAYASANIN YORUM KURAMI BAKIMINDAN FORMEL VE MADDİ DEĞERİ
35
A. Ön Belirleme: Anayasaya Bir Yaklaşım Denemesi ve Yorum
35
B. Hukuk Dogmatiği Üzerinden Hukukun Teşhisi ve Bir Anayasa Dogmatiği Okuması
37
C. Anayasa Kavramı, Kültürü ve Yorum
40
D. Anayasanın Yorumlanması Yoluyla Hukukun Tesisi ve Teşhisi Sürecinde Yerine Getirilen İşlev
43
III. ANAYASAL YORUMUN NESNESİ OLARAK ANAYASA: ANAYASANIN YORUMU TAYİN EDEN NİTELİĞİ
45
A. Pozitif Üst Hukuk Metni Olarak Anayasanın Anlamı
46
B. Anayasanın Normatiflik Değeri
47
C. Anayasanın Yorumlanma İhtiyacı ve Yargıç
50
D. “Orijinal Metin” ya da “Yaşayan Belge”: Anayasa Yorumunun Çifte Kutbu
52
IV. ARA DEĞERLENDİRME: ANAYASAL YORUMUN KURUCU HEDEFİ
54
YORUM KURAMI AÇISINDAN HAKLARIN ANLAMI ÜZERİNE ARKEOLOJİK BİR KAZI
I. YORUMUN ULAŞMAK İSTEDİĞİ ANLAM: HAKLAR
57
A. Ön Belirleme: Yorumun Nesnesi Olarak Haklar
57
B. Yorum Yoluyla Hakların Üstünlüğünü Sağlamak
59
C. Çeşitli Kurmalar Bakımından Hakların Niteliği ve Yorumu
61
1. Hakların Liberal Kuramı
61
2. Hakların Kurumsal Kuramı
64
3. Hakların Değer Kuramı
66
4. Hakların Demokratik–İşlevsel Kuramı
68
5. Hakların Refah–Devlet Kuramı
69
D. Hakların Anlamı Üzerine Arkeolojik Bir Kazı
71
E. Hak ve Özgürlükler Yorumunun Yöntemsel Özgünlüğü ve Farklılaşması
73
1. Hak ve Özgürlüklerin Yorum Değeri
73
F. Özel Bir İnceleme: Hans Kelsen
77
G. Özel Bir İnceleme II: Ronald Dworkin’in Yorumlayıcı Hukuk Kuramı
84
1. Dworkin’in Hukuk Kuramının Temelleri
84
2. Dworkin’de Haklar ve Yorum
89
H. Ara Değerlendirme: Anayasa Yorumunun Heterarşik Özerkliği ve Hedefi
97
II. KARŞILAŞTIRMALI ANAYASA HUKUKUNDA YORUM: ABD VE ALMANYA ÖRNEKLERİ
98
1. Anayasanın Yorumlanması
99
a. Erken Dönem Anayasa Yorumu
100
b. Anayasal Yorum Yöntemleri
102
B. Alman Federal Yüksek Mahkemesi Örneği
108
2. Objektif Değerler Düzeni Olarak Anayasa
111
3. Negatif ve Pozitif Haklar
113
4. Hakların Yatay Etkileri
115
ANAYASAL YORUMUN YARGISAL PRATİĞİ:
AVRUPA İNSAN HAKLARI SÖZLEŞMESİ VE 1982 ANAYASASI IŞIĞINDA AVRUPA İNSAN HAKLARI MAHKEMESİ VE ANAYASA MAHKEMESİ İÇTİHADI ÜZERİNE KURAMSAL BİR İNCELEME
I. AVRUPA İNSAN HAKLARI SÖZLEŞMESİNİN HAK EKSENLİ YORUMU GENİŞLETİCİ ETKİSİ
121
A. Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesinin İç Hukuktaki Hukuki Gücü: Konumuz Açısından Kısa Bir Çerçeve
122
B. Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesinin Yorumu
128
C. Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesinin Anayasal Yorum Değeri
146
II. AVRUPA İNSAN HAKLARI SÖZLEŞMESİ İLE KARŞILAŞTIRMALI OLARAK 1982 ANAYASASINDA HAK VE ÖZGÜRLÜKLER REJİMİ
150
A. Anayasanın 13. Maddesinin Karşılaştırmalı Olarak Analizi
152
1. Hakların Sınırlılığı Tezi
152
2. Anayasada Belirtilen Sınırlama ve Güvence Ölçütleri
155
b. Meşru Amaç–Sebebe Bağlılık
160
c. Demokratik Toplumda Gereklilik
164
e. Hakkın Özüne Dokunma Yasağı: “Sıcak Sütte Şeker Aramak”
175
f. Anayasanın Sözüne ve Ruhuna Uygunluk
178
g. Laik Cumhuriyetin Gerekleri
180
B. Anayasanın 15. Maddesinin Karşılaştırmalı Olarak Analizi
183
1. Ön Sorun: Olağanüstü Hal
183
2. Olağanüstü Halde Hak ve Özgürlüklerin Rejimi
185
a. “Derogation” Kavramı
185
b. AİHS Madde 15’in Genel Uygulaması
187
aa. Savaş Hali– Kamusal Tehlike Koşulu
189
cc. Uluslararası Hukuktan Doğan Yükümlülüklere Uygunluk
197
dd. Dokunulmaz Haklar
199
ee. Usule İlişkin Koşul
201
C. Hak ve Yetkinin Kötüye Kullanılması Yasağı
203
1. Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi Bakımından İnceleme
203
a. Demokrasi ve Sözleşme Geriliminde AİHM’in İçtihadi Dönüşümü
205
b. Kötüye Kullanma Yasağı ve Uygulamadaki Alan Değişimi
207
2. 1982 Anayasası Bakımından İnceleme
209
3. AİHS 17. Madde ile 18. Madde Arasındaki Etkileşim
211
D. Devletin Pozitif Yükümlülükleri ve Hakların Yatay Etkisi
219
1. Negatif ve Pozitif Yükümlülükler Ayrımı
221
2. Yatay Etki Kuramı (Drittwirkung): Üçüncü Taraf Etkisi
225
a. Dikey Doğrudan Etki
226
b. Doğrudan Yatay Etki
226
c. Dolaylı Yatay Etki
228
d. AİHM İçtihadında Yatay Etki
229
e. 1982 Anayasası Bakımından Yatay Etki
235
3. Devletin Hakları Gerçekleştirme Yükümlülüğü
237
a. AİHS Bakımından Gerçekleştirme Yükümlülüğü
237
a. 1982 Anayasası Bakımından Gerçekleştirme Yükümlülüğü
242