Anayasa Hukuku: Genel Kısım (Temel İlkeler, Kavram ve Kurumlar) Prof. Dr. Ömer Anayurt  - Kitap

Anayasa Hukuku: Genel Kısım

(Temel İlkeler, Kavram ve Kurumlar)

7. Baskı, 
Ekim 2024
Kitabın Detayları
Dili:
Türkçe
Ebat:
16x24
Sayfa:
904
Barkod:
9789750295874
Kapak Türü:
Karton Kapaklı
Fiyatı:
740,00
24 saat içerisinde temin edilir.
Kitabın Açıklaması
Anayasa hukuku, özgürlük ile düzeni bağdaştırma ve bu iki temel bileşen arasında optimal denge kurma tekniklerini inceleyen bir disiplindir. Bu özelliği nedeniyle gerek içerik gerek yöntem açısından diğer hukuk dalları gibi saf anlamda pozitif hukuk niteliğine ve yöntemine sahip değildir. Bir hukuk dalı olması nedeniyle kendine özgü konusu, kaynakları ve yargılama esasları şüphesiz vardır. Ancak diğer hukuk dallarından farklı olarak, isminin çağrıştırdığının aksine, sadece belirli bir ülkenin anayasasının normatif açıdan incelenmesinden ibaret değildir. Duverger'nin çarpıcı betimlemesiyle "Anayasada olmayan bir anayasa hukuku, anayasa olmadan da bir anayasa hukuku vardır".
Siyasal iktidarın İngiliz düşünür Acton ile mottolaşmış değişmez yasası vardır: "İktidar yozlaştırır; mutlak iktidar ise mutlaka yozlaştırır." İşte anayasacılık, iktidarın hamurunda mevcut yozlaşma potansiyelini önlemek ve özgürlüğü güvence altına almak amacı taşıyan düşüncedir. Bu düşünceden ve felsefeden yoksun bir anayasa hukuku bilgisi kuru metin yığınından ibarettir.
Gerçek şu ki, anayasa hukukunun teorik temelleri ve arka planı bilinmeden herhangi bir anayasal metin ve düzen gerektiği gibi değerlendirilemez. İyi bir "anayasa okur-yazarlığı"nın yolu öncelikle anayasa hukukunun teorik çerçevesine ya da genel kısmına vakıf olmaktan geçer. İşte anayasa hukukunun genel kısmı ya da yaygın deyimle genel esaslarını ele alan kitap, anayasal düzenlerin kökleriyle ve felsefesiyle okunmasını ve yorumlanmasını sağlama amacı taşımaktadır.
Kitap; hukuk fakültesi lisans öğrencileri ile hukuk ve siyasal bilimler alanında lisans-üstü çalışma yürütenler başta olmak üzere, anayasa hukuku kavram ve kurumlarına ilgi duyan herkese hitap etmektedir. Konular, görsel ve zihinsel hafızaya hitap edebilecek çok sayıda şekil ve karşılaştırmalı tablo ile gündelik yaşam kesitlerinden özenle seçilmiş olgu ve örnekler eşliğinde açıklanmaya çalışılmıştır.
Kitabın Konu Başlıkları
.
Anayasa
.
Kurucu İktidar
.
Kurumsallaşmış İktidar Olarak Devlet
.
Güçler Ayrılığı ve Hükümet Sistemleri
.
Egemenliğin Kullanım Yöntem ve Sınırları
.
Siyasal Partiler ve Seçimler
.
Devletin Temel Organları
.
Anayasaya Uygunluk Denetimi
Kitapla İlgili Kategoriler
Yorumlar
Kitabın İçindekileri
Yedinci Baskıya Önsöz 
7
Önsöz 
9
Kısaltmalar 
37
Birinci Bölüm
DEVLETİN HUKUKSAL ÇERÇEVESİ OLARAK
ANAYASA VE ANAYASA HUKUKU
Birinci Kısım
ANAYASA KAVRAMI VE ANAYASA HAREKETLERİ
I. ANAYASA KAVRAMI: ORTAYA ÇIKIŞI VE GELİŞİMİ 
41
A. Anayasa Kavramının Etimolojisi 
41
B. Anayasacılık Düşüncesi ve Hareketleri 
44
1. Anlamı ve Tarihçesi 
44
2. Liberal Anayasacılığın Düsturları (Mottoları) 
47
3. Liberal Anayasacılığın Amaç ve İlkeleri 
48
4. Anayasacılık ve Demokrasi Düşüncesi Arasındaki Karşıtlık ve Anayasal Demokrasi 
50
C. Anayasacılık Düşüncesinde Anayasaya Yüklenen İşlevsel Anlam: Anayasanın Siyasal Anlamı 
52
D. Anayasanın Anlam Erozyonuna Uğraması 
54
E. Anayasacılığın İçini Boşaltma Eğilimleri: Liberal Anayasacılık Versus İlliberal Anayasacılık (!) ve Anayasacılık Öykünmeleri 
56
1. Liberal Anayasacılığa Yönelik Tehditler ve “Anti–Anayasacılık” (!) Tezleri 
56
2. Anayasacılık Çeşitlemelerinin (!) Anayasacılığı Sulandırma Sorunu 
60
F. Türkçede Terminoloji Sorunu ve Tartışması 
62
II. ANAYASALARIN İŞLEVLERİ 
64
A. Hukuksal İşlevleri 
66
1. Anayasa, Hukuk Düzeninin Geçerlilik Temelidir 
66
2. Anayasa, Devletin Kurucu İşlemi ve Yönetenlerin Statüsüdür 
66
3. Anayasa, Bir Devletin Uluslararası Toplumdaki Sembolüdür 
67
4. Anayasa, Siyasal İktidarın Sınır ve Çerçevesi, Özgürlüğün Güvence Aracıdır 
67
B. Siyasal İşlevleri 
68
1. Anayasa Egemen Halkın İradesini Yansıtan İşlemdir 
68
2. Anayasa Yönetimin Meşruiyet Kaynağıdır 
69
3. Anayasa Ulusal Bütünlüğün ve Ortak Kimlik İnşasının Temel Unsurudur 
70
4. Anayasa Bir İdeoloji ve Felsefenin Somutlaşmış İfadesidir 
73
5. Anayasa Siyasal İstikrarı Sağlama Aracıdır 
74
III. ANAYASALARIN İÇERİĞİ 
74
A. Genel Çerçeve 
74
1. Anayasal Değerlere Dair Hükümler (Anayasal Kimlik) 
75
2. Devlet Teşkilatına Dair Hükümler (Anayasal Kurumlar) 
75
3. Hak ve Özgürlüklere Dair Hükümler (Anayasal Hak ve Özgürlükler) 
76
B. Anayasal Başlangıçlar ve Pozitif Değeri Sorunu 
77
1. Anayasal Başlangıçlar (dibace, önsöz, preamble) 
77
2. Başlangıçların Pozitif Hukuk Gücü Sorunsalı 
79
a. Hukuksal Güçleri Yönünden Başlangıç Türleri 
79
aa. Dekoratif Başlangıçlar 
80
bb. Bağlayıcı Başlangıçlar 
80
cc. Yorumlayıcı Başlangıçlar 
80
b. Pozitif Değere Sahip Başlangıçlar Sorunu 
81
aa. Yasama Organına “Açık Çek” Sunması 
81
bb. Anayasa Yargısına Geniş Değerlendirme Marjı Bırakması 
82
c. Anayasal Başlangıçlara İlişkin Genel Değerlendirme 
83
IV. ANAYASA HUKUKU VE DİĞER HUKUK DALLARI ÜZERİNDE ETKİSİ 
83
A. Tanım 
83
B. Anayasa Hukuku Alanının Çerçevesini Çizmede Zorluk 
85
C. Anayasa Hukukunun İçeriği: Anayasa Hukuku, Anayasanın Hukuku 
86
1. Genel Olarak 
86
2. Anayasa Hukukunun Kısımları 
87
3. Anayasa Hukuku Alanının Genişlemesi ve Bunun Alanın İsimlendirilmesi ve İçeriği Üzerinde Etkisi 
90
a. Anayasa Hukukunun Alanının Genişlemesi 
90
c. Günümüzde Anayasa Hukukunun Alanı 
92
D. Anayasa Hukukunun Uluslararasılaşması 
94
E. Anayasa Hukuku ve Siyaset Bilimi 
96
1. Konu Bakımından Ayrılamama 
96
2. Yöntemsel Ayrışma 
97
3. Karşılıklı Etkileşim 
98
V. ANAYASA HUKUKUNUN BELİRGİN ÖZELLİKLERİ 
99
A. Anayasa Hukuku, Bir Yandan Eski, Bir Yandan Genç Bir Hukuk Dalıdır 
99
B. Anayasa Hukuku, Kamu Hukukunun Bir Dalıdır 
100
C. Anayasa Hukuku Sürekli Değişim İçinde Olan Bir Hukuk Dalıdır 
101
D. Anayasa Hukuku Diğer Hukuk Dallarına da Hâkim Bir Hukuk Dalıdır: “Hukukun Anayasallaşması” 
102
E. Anayasa Hukuku, Değerlere Dayalı Bir Hukuk Dalıdır (Un droit engagé) 
104
VI. ANAYASA HUKUKUNUN KAYNAKLARI 
106
A. Bilgi Kaynağı 
106
B. Organik Kaynak 
106
C. Sosyolojik Kaynak 
107
D. Şekli Kaynak 
108
VII. ANAYASA HUKUKUNDA YÖNTEM 
110
A. Genel Olarak Hukuksal Pozitivizm Yöntemi (Egzejetik Yöntem/Metin Yorumculuğu Yöntemi) 
110
B. Anayasa Hukukunda Yöntemler 
111
1. Dogmatik Yöntem 
111
2. Yöntem Genişlemesi ve Sosyolojik Yönteme Başvuru Gereği 
113
İkinci Kısım
ANAYASALARIN ÇEŞİTLİ AÇILARDAN SINIFLANDIRILMASI
I. ANLAMLARI YÖNÜNDEN ANAYASALAR: ANAYASANIN TERMİNOLOJİK AÇIDAN İKİ FARKLI ANLAMI 
117
A. Geniş (Maddi) Anlamda Anayasa (la constitution au sens large) 
118
B. Dar (Şekli) Anlamda Anayasa (au sens strict) 
120
C. Geniş Anlamda Anayasa–Dar Anlamda Anayasa Arasındaki İlişkiler 
121
D. Geniş ve Dar Anlamda Anayasa Tanımlarının Karşılaştırılması 
123
E. Ayrıma Yönelik Tereddütler ve Ayrımın Gerekli Olup Olmadığı 
123
II. ŞEKİLLERİ YÖNÜNDEN 
126
A. Yazılı Anayasalar (written constitutions) 
126
B. Gelenek Ağırlıklı Anayasalar 
127
1. Tanım 
127
2. Yazılı Anayasa İle Gelenek Ağırlıklı Anayasanın Karşılaştırılması 
129
3. Gelenek Ağırlıklı Anayasaların Oluşumu 
129
a. Objektif Unsur (Maddi Unsur–Tekrarlama Olgusu–Répétition) 
130
b. Sübjektif Unsur (Manevi/Psikolojik Unsur–le centiment d’obligation) 
130
c. Hukuksallık Unsuru 
130
4. Gelenek Ağırlıklı Anayasalar ile Anayasa Gelenekleri İlişkisi 
131
a. Anayasa Geleneği Kavramı 
131
b. Anayasa Geleneklerinin İşlevi 
133
aa. Yazılı Anayasanın Boşluklarını Doldurma İşlevi (Praeter Legem) 
133
bb. Yazılı Anayasa Kuralını Yorumlayıcı İşlevi veya Belirsizliklerini Giderme İşlevi (Secundum Legem) 
133
cc. Yazılı Anayasa Kuralını Kaldırma veya Değiştirme İşlevi (Praeter Constitutionem) 
133
c. Anayasa Geleneklerinin Anayasa Uygulamalarından (Pratiklerinden) Farkı 
134
C. Yazılı Anayasa–Gelenek Ağırlıklı Anayasa Ayrımının Değerlendirilmesi 
136
III. DEĞİŞTİRİLİŞLERİ YÖNÜNDEN 
137
A. Katı Anayasalar (Sert Anayasalar/Bükülmez Anayasalar) 
137
1. Tanım ve Önemi 
137
2. Özellikleri ve Sonuçları 
138
3. Katılığın Olumlu ve Olumsuz Yanları 
139
a. Olumlu Yanları 
140
b. Olumsuz Yanları 
140
c. Değerlendirme 
141
d. Katılığı Sağlayıcı Düzenlemeler 
142
B. Esnek (Yumuşak) Anayasalar 
142
IV. ANAYASA YAZIM TEKNİĞİ YÖNÜNDEN ANAYASALAR 
144
A. Düzenleyici Anayasa–Çerçeve Anayasa 
144
1. Tanım 
144
2. Değerlendirme ve Uygulamada Durum 
146
B. Yazılım Yöntemi Bakımından: Orijinal (Özgün) Anayasalar–Taklit Anayasalar 
148
V. İŞLEVLERİ (FELSEFELERİ) YA DA ANAYASACILIK YÖNÜNDEN ANAYASALAR 
150
A. Anayasal Ontoloji ve Anlam Kayması (invertion) 
150
B. Anayasaları “Ontolojik Açıdan” Sınıflandırma Gereği ve Anayasa Türleri 
152
VI. İÇERDİKLERİ HÜKÜMLERİN NİTELİĞİ BAKIMINDAN: SİYASAL ANAYASA/SOSYAL ANAYASA 
156
İkinci Bölüm
ANAYASALARIN YAPILMASI VE DEĞİŞTİRİLMESİ
I. KURUCU İKTİDAR KAVRAMI 
159
II. ASLİ KURUCU İKTİDAR (le pouvoir constituant originaire; pouvoir créateur) 
162
A. Niteliği 
162
1. Hukukun Sıfır Noktası Tezi (Hukuk Boşluğu) 
163
2. Asli Kurucu İktidarın Sınırlılığı Tezi: Hukukun Sürekliliği 
164
a. Genel Olarak 
164
b. Asli Kurucu İktidarın Sürekliliği ve Sınırlılığı 
166
3. Değerlendirme 
167
B. Asli Kurucu İktidarın Eylemsel Sınırları 
169
1. İç Dinamikler 
169
C. Yeni Anayasanın Ortaya Çıktığı Durumlar 
172
1. Yeni Bir Devletin Kurulması 
173
2. Mevcut Devletin Anayasal Düzeninin Şiddet Yoluyla Ortadan Kalkması ya da Egemenliğin Kaybedilmesi 
173
3. Mevcut Anayasal Düzenin Devamında 
177
III. YENİ ANAYASA YAPIM YÖNTEMLERİ: KURUCU İKTİDARIN SOMUTLAŞMASI 
180
A. Otoriter Yöntemler (Antidemokratik/Monokratik/Otokratik Yöntemler) 
182
1. Ferman Yöntemi (charte octroyée) 
183
2. Misak/Pakt (charte négociée) Yöntemi 
184
B. Demokratik Anayasa Yapımı Yöntemleri 
185
1. Halkın Doğrudan Anayasa Yapımı (Doğrudan Demokrasi Yöntemi) 
187
2. Kurucu Referandum Yöntemi (Yarı Doğrudan Demokrasi Yöntemi) 
187
a. Genel Olarak 
187
b. Olağan Parlamentolara Kuruculuk İşlevi Verme 
190
aa. 1946 Tarihli IV. Cumhuriyet Anayasası Yapımı 
193
bb. 1958 Tarihli V. Cumhuriyet Anayasası 
195
cc. Şili Anayasası’nın Yenilenmesi Süreci 
196
3. Konvansiyon Yöntemi (Kurucu Meclis/Temsili Demokrasi Yöntemi) 
197
C. Karma Yol: Plebisiter Kuruculuk (Kurucu Plebisit Yolu): Demokratik Anayasa Yapımının Bozulmuş Hâli 
198
1. Yöntemin Tanımı ve Tarihçesi 
198
2. Kurucu Referandumdan Farklılık 
200
IV. ANAYASALARIN DEĞİŞTİRİLMESİ: “KURULU İKTİDAR” (Pouvoir constitué, pouvoir institué) 
201
A. Tanım ve Kurucu İktidardan Farklılıkları 
201
B. Kurulu İktidarın Sınırlılığının Meşruiyeti 
204
C. Kurulu İktidarın Sahibi 
205
D. Genel Olarak Anayasaların Değiştirilmesi Usulleri 
207
E. Anayasaların Değiştirilmesinde İzlenen Süreçler 
210
1. Öneri/Teklif Süreci (l’initiative) 
210
2. Metnin Görüşülmesi ve Karara Bağlanması (Discussion/décision) 
211
a. Birden Fazla Görüşme Esasına Bağlama 
211
b. Nitelikli Çoğunluklara Tâbi Tutma 
212
3. Onay (Ratification) 
213
F. Anayasa Değiştirme Yetkisinin Sınırlamaları ve Bunların Pozitif Değeri 
214
1. Genel Olarak Sınırlamalar 
214
a. Konu Sınırlamaları (maddi sınırlamalar/ (limites matérielles) 
215
b. Zamansal Sınırlamalar (limites temporelles) 
216
c. Dönemsel (Konjonktürel) Sınırlamalar (limites circonstancielles) 
217
2. Değişiklik Sınırlamalarına İlişkin Bazı Özel Durumlar 
220
a. Değiştirme Usulünün Değiştirilebilir Olup Olmadığı 
220
b. Değişiklik Yasağını Düzenleyen Maddenin Kendisinin Değiştirilebilir Olup Olmadığı 
222
c. Değiştirme Yasağının Sadece Yasağı Düzenleyen Maddelerle Sınırlı Olup Olmadığı 
226
3. Kurulu İktidara Getirilen Değiştirme Yasaklarının Hukuksal Değeri 
228
a. Genel Olarak 
228
b. Anayasa–Üstülük (supra–constitutionnalité) Tezi 
231
aa. Anayasa–Üstülük Kavramı 
231
bb. Pozitif Hukuk Kimliği Kazandırılmış Doğal Hukuk Normları (!) 
234
c. Anayasa Değişikliklerinin Denetimi ve Anayasa–Üstü Normlar 
235
d. Anayasa–Üstülük Yaklaşımına Yönelik Eleştiriler 
242
G. Anayasayı Değiştirme Yasaklarına İlişkin Genel Değerlendirme 
242
Üçüncü Bölüm
KURUMSALLAŞMIŞ İKTİDAR OLARAK DEVLET
Birinci Kısım
DEVLETİN OLUŞUMU VE TİPOLOJİSİ
I. DEVLET KAVRAMI 
247
A. Kavramın Kökeni Üzerine 
247
B. Modern Devletin Ortaya Çıkışı 
249
1. Feodaliteden Kurumsal Kimliğe (Modern Devlete) 
249
2. Modern Devletin İki Aşaması: Kral–Devletten Ulus–Devlete 
252
C. Hukuk Açısından Devletin Anlamı ve Çerçevesi 
254
II. DEVLETİN KÖKENİ ÜZERİNE ÇEŞİTLİ YAKLAŞIMLAR 
255
A. Devlete İlişkin Tarihsel ve Sosyolojik Yaklaşımlar 
257
1. Devlet Patriyarkal Ailelerin Birleşmesinin Ürünüdür 
257
2. Devlet Kuvvet ve Mücadelenin Ürünüdür 
257
3. Devlet Sınıf Çatışmalarının Ürünüdür 
257
B. Devlete İlişkin “Varsayımsal” Yaklaşımlar 
258
2. Devlet Yapay Bir Kurum Olmayıp Biyolojik Bir Varlıktır 
258
3. Devlet İrâdî Bir İşlemin Ürünüdür: Sosyal Sözleşme Teorileri 
259
a. Thomas Hobbes 
259
b. John Locke 
260
c. Jean–Jacques Rousseau 
260
4. Devlet, Toplumsal Gelişmelerin Ürünüdür: Doğal Gelişim Teorisi 
261
III. DEVLETİN KURUCU UNSURLARI 
261
A. Ülke Unsuru (Fiziksel–Maddi Unsur, Coğrafi Unsur) 
262
1. Kara Ülkesi 
264
2. Hava Ülkesi 
265
3. Deniz Ülkesi 
266
B. Topluluk Unsuru (Sosyal–Beşerî Unsur) 
267
1. Topluluk Kavramı 
267
a. Milletin Devleti Ortaya Çıkartması 
268
b. Devletin Milleti Ortaya Çıkartması 
268
2. Topluluk Unsurunu Açıklayıcı Teoriler 
268
a. Nesnel (Objektif) Millet Görüşü 
269
b. Öznel (Sübjektif) Millet Yaklaşımı 
270
3. Değerlendirme 
270
C. Siyasal–Hukuksal Unsur: Egemenlik/Devlet Gücü, Siyasal İktidar, Kamu Gücü (puissance publique, souveranité, pouvoir politique) 
277
1. Egemenlik Kavramı 
278
2. Egemenliğin Belirgin Yanları 
280
a. Tekel Güç Oluşu (un pouvoir monopole) 
281
b. Meşru Güç Oluşu (un pouvoir légitime) 
281
c. Kurumsallaşmış Bir Güç Oluşu (un pouvoir institutionnalisé) 
282
d. Hukuksal Bir Güç Oluşu (un pouvoir de droit) 
283
e. Asli Bir Güç Oluşu (un pouvoir orijinaire) 
283
f. Mutlak Güç Oluşu (un pouvoir absolu) 
284
g. Bölünmez, Devredilemez ve Paylaşılamaz Güç Oluşu (pouvoir indivisible et inaliénable) 
284
3. Egemenliğin Geçerli Olduğu Alan 
285
4. Egemenliğin Kaynağı (Kökeni) Sorunu 
287
a. Egemenliğin İlahi Kaynağa Dayandırılışı: Teokratik Egemenlik Anlayışı 
287
aa. Tabiatüstü İlahi Egemenlik Görüşü (théorie du droit divin surnatural) 
287
bb. Providansiyel (Aşkın) İlahi Egemenlik Görüşü (théorie du droit divin providentiel) 
288
cc. Egemenliğin İlahi Kaynağa Dayandırılmasının Sebep ve Sonucu 
288
b. Beşerî Egemenlik Anlayışı 
289
aa. Halk Egemenliği Teorisi (la théori de la souveraineté populaire) 
289
bb. Millet Egemenliği Teorisi (la théorie de la souveraineté nationale) 
290
5. İki Egemenlik Anlayışının Doğurduğu Sonuçlar: Demokrasinin Gelişimine Katkıları 
292
a. Demokrasi Anlayışı: Temsili Demokrasi–Doğrudan Demokrasi 
292
b. Emredici Vekâlet–Temsili Vekâlet 
292
c. Seçme İşleminin (İradesinin) Niteliği 
293
d. Genel Oy–Sınırlı Oy 
293
e. Karşılaştırmalı Tablo Eşliğinde Topluca Sunumu 
293
6. Egemenliğin ve Egemenlik Teorilerinin Metamorfozu 
294
a. Klasik Egemenlik Kavramında Dönüşüm 
294
aa. Egemenliğin Hukuk Yoluyla Sınırlandırılması 
295
bb. Egemenliğin Uluslararası Sistemle Sınırlandırılması 
296
b. Halk Egemenliği ve Ulus Egemenliği Teorilerinin Günümüzdeki Anlamı 
296
E. Devletin Tüzel Kişiliği ve Sonuçları 
298
1. Devletin Tüzel Kişiliğe Sahip Olması 
298
2. Tüzel Kişiliğe Sahip Olmanın Hukuksal Sonuçları 
300
İkinci Kısım
DEVLETİN ÇEŞİTLİ AÇILARDAN SINIFLANDIRILMASI
I. ŞEKİLLERİ BAKIMINDAN DEVLETLER: CUMHURİYETLER VE MONARŞİLER 
302
A. Devlet Şekli Olarak Monarşiler 
303
1. İktidara Geliş Yöntemine Göre 
303
a. Irsî Monarşiler (monarchie héréditaire) 
303
b. Seçimli Monarşiler (monarchie elective) 
304
2. İktidarın Sınır ve Çerçevesine Göre Monarşiler 
305
a. Mutlak Monarşiler (monarchie absolue): “Devlet Benim” 
305
b. Meşruti Monarşiler (anayasal monarşiler, monarchie constitutionnelle): “Devlet Olsam da Her Şeyi Yapamam” 
307
B. Devlet Şekli Olarak Cumhuriyet 
308
1. Tanım ve Çerçeve 
308
a. Dar Anlamda Cumhuriyet 
308
b. Geniş Anlamda Cumhuriyet 
309
2. Cumhuriyet ve Monarşi ile Demokrasi Arasındaki İlişki 
309
II. TEŞKİLAT YAPILARI BAKIMINDAN DEVLETLER (Structure de l’État/organisation interne de l’État) 
311
A. Üniter Devletler (Tek yapılı, Tekçi, Basit, État simple, État unitaire) 
312
1. Tanım ve Çerçeve 
312
2. Üniter Devletlerde İdarî Anlamda Bazı Yetkilerin Dağıtılması ve Paylaşılması 
314
a. Yetki Genişliği (déconcentration) 
315
b. Merkezi Yönetimden Hizmet Devri (décentralisation) 
316
c. İdarî Özerklik ve Üniter Yapı 
317
3. Üniter Devletin Belirgin Özellikleri 
319
B. Bölgeli Devlet: Siyasal Bölgeli Devlet (Kısmî Siyasal Otonomi) 
319
1. Tanım ve Çerçeve 
319
2. Terminoloji Sorunu ve Üniter Devletten Sapmalar 
320
3. Bölgeli Devletlerin Belirgin Özellikleri 
323
4. Bölgeli Devletin Üniter Devletten Farklılıkları 
326
5. Uygulamadan Örnekler 
326
a. İtalyan Modeli 
326
b. İspanya Modeli 
327
c. Diğer Örnekler ya da Girişimler 
329
6. Değerlendirme 
330
C. Devlet Birlikleri ve Birleşik Devletler (Mürekkep Devletler) 
331
1. Devlet Birlikleri 
332
a. Kişisel Birlikler (Şahsi Birlik) 
332
b. “Gerçek Birlikler” 
333
c. Devletler Konfederasyonu (la confédérations d’États, staatenbund) 
335
aa. Kuruluş ve Statüsü 
335
bb. Karar Alma Süreci ve Kararlarının Etkisi 
336
cc. Konfederal Örgütlenmelerin Uygulaması 
337
2. Birleşik Devletler: Prototipi Olarak Federal Devlet 
339
a. Tanım 
339
b. Felsefe 
343
c. Özellikler 
345
aa. Siyasal İktidarın Birden Fazlalığı 
345
bb. Federal Hukukun Üstünlüğü 
346
cc. Çift Meclisli Yasama 
347
dd. Federe Devletler ve Uluslararası İlişkiler 
347
ee. Federal Devlet ile Federe Devletler Arasında Yetki Paylaşımı 
348
ff. Federal Devletlerle Federe Devletler Arasında Yetki Uyuşmazlıklarının Çözümü 
349
gg. Federal/Federe Vatandaşlık: İki Vatandaşlık İlkesi 
350
hh. Federe Devletlerin Federal Yönetime Katılması 
350
 Anayasanın değiştirilmesine katılma 
351
 Federal yasama faaliyetine katılma 
351
 Federal yürütme organının seçimine katılma 
351
d. Federal Devletin Devletler Konfederasyonundan Farklılıkları 
352
e. Federal Devletin Üniter Devletten Farklılıkları 
353
f. Federal Devletin Bölgeli Devletten Farklılıkları 
354
g. Federal Devletin Kuruluş Biçimleri 
355
h. İstisnaî Bir Federalizm Türü Olarak “Toplulukçu Federalizm” (Fédéralisme communautaire) 
356
i. Avrupa Birliği’nin Niteliği Hakkında Çeşitli Tartışmalar 
358
aa. Süreç ve Günümüzdeki Durumu 
358
bb. Birliğin Devlet Olup Olmadığı: Devlet Tipolojisi Yönünden Analizi 
359
III. EGEMENLİĞİN KAYNAĞI BAKIMINDAN (DİN–DEVLET İLİŞKİLERİ) DEVLET TİPOLOJİSİ 
362
A. Laik Devletler 
363
1. Tanım 
363
2. Laik Devletin Belirgin Özellikleri 
365
a. Din ve Devlet İlişkilerinin Kurumsal Ayrılığı İlkesi 
365
b. Din Özgürlüğünün Güvencesi 
366
3. Bazı Özel Durumların Tahlili 
370
B. Teokratik Devletler 
377
1. Saf (Mutlak) Teokrasiler 
377
2. Anayasal Teokrasiler (théocratie constitutionnelle): Mutlak/Saf Teokrasinin Anayasallaşması 
378
IV. SİYASAL YAPILARINA YA DA DEVLET–TOPLUM İLİŞKİLERİNE GÖRE DEVLETLER 
381
A. Klasik Sınıflandırmalar 
381
B. Modern Sınıflandırmalar 
382
1. Totaliter Devletler 
384
a. Totaliter Devletlerin Özellikleri 
385
aa. Resmî Bir İdeolojinin Varlığı 
386
bb. Kütlesel Bir Tek Partinin Varlığı 
387
cc. Muhalefetin Yokluğu 
387
dd. Yargı Bağımsızlığı ve Tarafsızlığının Olmayışı 
387
ee. Ekonominin Merkezden Planlanması: Piyasa Ekonomisine Kapalılık 
387
ff. Korkutma ve Sindirme Sistemin Temel Aracıdır 
388
gg. Gelişmiş Bir Asker ve Polis Ağının Varlığı 
388
hh. Temel Hak ve Özgürlükler Resmî İdeolojiye Hizmet İçin Tanınmıştır 
388
ii. Resmî Toplum–Sivil Toplum ya da Kamu–Özel Ayrımı Hemen Hemen Yoktur 
388
b. Totaliter Devlet Modelleri 
388
aa. Marksist–Leninist Totaliter Devletler 
388
bb. Faşist Totaliter Devletler 
392
2. Otoriter Devletler 
395
3. Liberal Çoğulcu Demokratik Rejimler 
396
4. Şematik Olarak Karşılaştırma 
397
Dördüncü Bölüm
DEVLETİ SINIRLANDIRMA ARACI OLARAK GÜÇLER AYRILIĞI
I. GÜÇLER AYRILIĞI TEORİSİ VE DOĞURDUĞU SONUÇLAR 
399
A. Anlam ve Önemi 
399
1. Güçler Ayrılığının Anlamı 
399
2. Güçler Ayrılığının Anayasacılık Bakımından Önemi 
400
B. Güçler Ayrılığı Düşüncesinin Tarihsel Temelleri 
401
1. Locke’da Güçler Ayrılığı Düşüncesi 
402
2. Montesquieu’de Güçler Ayrılığı Düşüncesi 
403
a. Genel Olarak 
403
b. Teorinin Esası 
404
C. Güçler Ayrılığı Öğretisinin Pratiği 
405
D. Güçler Ayrılığı Anlayışının Günümüzde Geçerliliği 
408
II. GÜÇLER AYRILIĞI İLKESİ VE UYGULAMASI 
410
A. Güçler Ayrılığında Anlam Kayması ve Hükümet Sistemleri Üzerinde Etkisi 
410
B. Güçler Ayrılığı İlkesi ve Hükümet Sistemlerini Sınıflandırmada Sorunlar 
412
III. PARLAMENTER SİSTEMLER 
415
A. Tanım 
415
B. Parlamenter Sistemin Uygulama Biçimleri 
416
1. Düalist (İkici) ya da Orleanist Parlamenterizm 
416
2. Monist (Tekçi) Parlamenterizm (Klasik Parlamenter Rejim) 
418
3. Çoğunlukçu Parlamenterizm (parlementerisme majoritaire) 
419
C. Parlamenter Sistemlerin Belirgin Özellikleri 
420
1. Güçlerin Denkliği ve İş Birliği 
421
2. İki Yapılı–İkici Yürütme (Düalist Yürütme–bicéphalisme) 
422
3. Devlet Başkanının Sorumsuzluğu 
423
a. Siyasal Sorumsuzluk 
423
b. Cezaî Sorumsuzluk 
424
c. Hukuksal (Medenî) Sorumluluk 
426
4. Bakanlar Kurulunun ve Bakanların Yasama Organı Önünde Siyasal Sorumluluğu 
427
a. Siyasal Sorumluluk Kavramı 
427
b. Yasama Organının Bilgi Edinme ve Denetim Araçları 
428
aa. Soru (Parliamentary questioning) 
429
bb. Genel Görüşme (General debate) 
430
cc. Meclis Araştırması (Parliamentary inquiry) 
431
dd. Gensoru (Censure motion) 
431
ee. Meclis Soruşturması (parliamentary investigation) 
433
5. Yürütmenin Yasamayı Fesih Yetkisi 
435
a. Fesih Kurumunun Varlık Nedeni 
437
b. Fesih Yetkisinin Sahibi 
438
c. Fesih Kurumunun Genişlemesi 
438
d. Fesih Türleri 
440
aa. Yürütme Organının Feshi 
441
bb. Kendi Kendini Fesih (öz fesih, auto–dissolution) 
441
cc. Otomatik Fesih (kendiliğinden sonlanma, dissolution automatique) 
442
dd. Karşılıklı Fesih 
443
ee. Halkın Geri Çağırması ya da Kolektif Azil Yolu (recall) 
443
D. Parlamenter Sistemin Aklileştirilmesi (Rasyonelleştirilmiş Parlamenter Sistem): Parlamenter Sisteme İşlerlik Kazandırma Eğilimi 
444
1. Tanım 
444
2. Parlamenter Sistemde Aklileştirme Teknikleri 
447
a. Kurucu (Yapıcı) Güvensizlik Önergesi (Önce Kur Sonra Devir Yolu) 
448
b. Güvensizlik Önergesinin Sayı ve Süre Yönünden Sınırlandırılması 
449
c. Hükümetin Kurulmasının Kolay, Düşürülebilmesinin Zorlaştırılması 
449
d. Fesih Yetkisinin Rasyonelleştirilmesi (Fesih Tehdidi Altında Güvenoyu) 
450
e. Giyotin Usulü 
450
f. Parlamentonun Etkin Çalışmasını Sağlamaya Yönelik Önlemler 
451
3. Rasyonelleştirilmiş Parlamenter Araçların Sisteme Katkısı 
452
IV. “GÜÇLERİN SERT AYRILIĞI”: BAŞKANLIK SİSTEMİ 
453
A. Genel Olarak Başkanlık Sistemi 
454
B. Başkanlık Sisteminin Ayırt Edici Unsurları 
455
1. Monist (Monocéphale) Yürütme (Tek Yapılı/Tek Başlı) 
456
2. Organların Birbirinden Bağımsızlığı 
457
a. Organların Göreve Gelişinde Bağımsızlık (Organik Sert Ayrılık) 
457
b. Organların Görevlerinde Bağımsızlık (İşlevsel Sert Ayrılık) 
458
c. Organların İlişkilerinde Bağımsızlık 
459
C. Başkanlık Sisteminde Güçlerin Birbiriyle Yakınlaştırılması 
461
1. Başkanın Veto Yetkisi 
463
2. Üst Düzey Kamu Yöneticilerinin Atamalarında Yasama Onayı 
465
3. Uluslararası Sözleşmelerin Onayı 
466
4. Bütçe Yetkisi 
467
D. Uygulamada Durum 
468
1. ABD Sistemi ve Saf (Otantik) Başkanlık 
468
2. Yasama Organı 
469
3. Yürütme Organı 
470
a. Başkan 
470
aa. Seçim Usulü 
471
bb. Görev ve Yetkileri 
472
b. Başkan Yardımcısı 
473
c. Başkanlık Kabinesi 
474
d. Başkan ve Kongre (Yasama Organı) Arasındaki İlişkiler 
474
aa. Başkanın Kongre Üzerinde Sahip Olduğu Araçlar 
477
bb. Başkanın Tek Başına Kullandığı Düzenleme Aracı Olarak “Başkanlık Kararnameleri” ya da “Başkanlık Emirnameleri” (executive orders) 
479
aaa. Genel Olarak “Başkanlık Kararnameleri” (Başkanlık Emirnameleri) 
479
bbb. Başkanlık Kararnameleri ve Bildirilerinin Hukuki Statüsü ve Kapsamı 
480
cc. Başkan Üzerinde Kongre Araçları 
484
e. Başkanın Sorumluluğu 
485
V. KARMA (MELEZ/HİBRİT) HÜKÜMET SİSTEMLERİ 
486
A. Başkan Ağırlıklı Karma Sistemler (régimes à prépondérance présidentielle) 
488
1. Yarı Başkanlık Sistemi 
488
a. Genel Çerçeve 
488
b. Sistemi İsimlendirmede Güçlükler 
491
c. Yarı Başkanlık Sisteminin Belirgin Özellikleri 
495
aa. Cumhurbaşkanının Halk Tarafından Seçilmesi 
495
bb. Cumhurbaşkanının Nispeten “Önemli” Sayılabilecek Yetkilere Sahip Olması 
496
cc. Hükümetin Parlamento Önünde Siyasal Sorumluluğu 
498
d. Yarı Başkanlık Sisteminin Uygulaması 
499
2. Başkancı Yapılar (Sistemler) 
502
a. Saf Başkanlık Sisteminden Ayırma Zorunluluğu 
502
b. Başkanlık Sisteminin Başka Ülkelerde Uygulamasında Karşılaşılan Güçlükler 
504
c. Saf Başkanlıktan Sapmalar ve Başkanın Kontrolsüz Güce Dönüşebilme Riski 
505
d. Başkancı Sistemlerde Parlamenterleşme Eğilimleri ve “Parlamenterleştirilmiş Başkanlıklar” ya da Rasyonelleştirilmiş Başkancı Model Kurgusu 
507
B. Parlamento Ağırlıklı Karma Sistemler (les régimes à prépondérance parlementaire): Meclis Hükümeti Sistemi 
510
1. Meclis Hükümeti Sistemini Sınıflandırma Sorunu 
510
2. Meclis Hükümeti Sistemi (Konvansiyonel Sistem): Tanımı ve Tarihçesi 
511
3. Özellikleri ve İşleyişi 
513
a. Yasama ve Yürütme İşlevlerinin Yasama Organında Toplanması 
513
b. Yürütme Organı Yasama Organından Bağımsız Bir Kimliğe Sahip Değildir 
514
c. İşlevlerin Yerine Getirilmesi Meclis Tarafından Belirlenir 
514
d. Yürütmenin Meclise Karşı Kullanabileceği Hukuksal Bir Aracı Yoktur 
514
e. Meclisin Sürekliliği 
514
f. Meclisin Üstünlüğü 
515
4. Uygulamada Durum 
515
a. İsviçre Sistemi ve Meclis Hükümeti Açısından Değerlendirilmesi 
516
b. 1921 Teşkilat–ı Esâsîyesi (Anayasası) ve Meclis Hükümeti Sistemi 
518
Beşinci Bölüm
EGEMENLİĞİN KULLANIM YÖNTEMİ OLARAK DEMOKRASİ
I. ÇAĞDAŞ DEMOKRASİNİN KÖKENİ 
519
A. Klasik Demokrasi ve Evrimi 
519
B. Günümüzde Aldığı Anlam 
522
II. ÇAĞDAŞ DEMOKRASİNİN BELİRLEYİCİ İLKELERİ 
524
A. İktidarın Seçim Yoluyla Değiştirilebilir Oluşu: Düzenli Aralıklı Seçimler 
525
B. Katılımcılık 
526
C. Çoğunluk İlkesi: Çoğunluğun Yönetimi 
527
D. Muhalefetin Varlığı 
528
E. Siyasal Çoğulculuk 
529
1. Genel Anlamda Çoğulculuk ve Demokrasi 
529
2. Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi İçtihatları Çerçevesinde Çoğulculuk 
531
F. Hak ve Özgürlüklerin Güvencesi 
532
G. Azınlığa Saygı İlkesi 
533
H. Güçler Ayrılığı 
535
İ. Çok Partili Siyasal Yaşam: “Siyasal Rekabet”e Dayalılık 
535
J. Hukukun Üstünlüğü 
535
K. Şeffaflık ve Hesap Verebilirlik 
537
III. EGEMENLİĞİN KULLANIM YÖNTEMLERİ OLARAK DEMOKRASİ UYGULAMALARI 
537
A. Doğrudan (Aracısız–Temsilsiz) Demokrasi 
538
B. Temsili Demokrasi 
541
1. Temsili Rejim Teorisi 
541
2. Anlamı ve Geçirdiği Süreç 
542
C. Yarı Doğrudan Demokrasi 
544
1. Tanım ve Çerçevesi 
544
2. Yarı Doğrudan Demokrasi Araçları 
546
a. Halk Vetosu (Veto populaire) 
547
aa. İsviçre’de Federal Düzeyde 
548
bb. ABD’de Federe Devlet Düzeyinde 
549
cc. İtalya’da 
549
b. Halkın Kanun Girişimi (initiative de populaire) 
549
c. Referandum 
552
aa. Tanım 
552
bb. Referandum– Plebisit Oylamaları Farklılığı 
553
cc. Referandum Türleri 
557
(1) Konularına Göre 
558
(2) Uygulama Çevresine Göre 
558
(3) Harekete Geçirilişinin Niteliğine Göre 
559
(4) Harekete Geçiriliş Zamanına Göre 
559
(5) Harekete Geçirene Göre 
559
(6) Doğurduğu Sonuca Göre 
560
dd. Referandum Sınırlamaları 
561
d. Halkın Geri Çağırması (Révocation Populaire=Temsilcinin Azli=Recall) 
562
aa. Bireysel Geri Çağırma (Bireysel Azil) 
563
bb. Kolektif (Toplu) Geri Çağırma (aberrufungsrecht) 
563
IV. EGEMENLİĞİN KULLANIMINA KATILIM ARACI OLARAK SEÇİMLER 
564
A. Genel Oy İlkesi (Herkes için oy ilkesi) 
565
1. Tanım ve Tarihçesi 
565
2. Genel Oy Hakkına Getirilen Nesnel Sınırlamalar 
568
a. Yaş 
568
b. Yabancılar Yönünden 
570
c. Asker Kişiler Yönünden 
572
d. Mahkûmlar Yönünden 
572
e. Diğer Kısıtlamalar 
573
3. Genel Oy ve Demokrasi Kültürü İlişkisi 
574
B. Eşit Oy İlkesi (Tek Birey–Tek Oy) 
575
1. Sayısal Açıdan Oy Eşitsizliği (Çoğul oy/bindirmeli oy) 
575
2. Değer Açısından Oy Eşitsizliği 
576
3. Seçim Sisteminden Kaynaklanan Oy ve Temsil Eşitsizliği 
577
C. Doğrudan Oy–Dolaylı Oy (suffrage direct–suffrage indirect) 
577
D. Oyun Gizliliği İlkesi 
579
E. Zorunlu Oy–Serbest Oy İlkesi (compulsory, mandatory voting/voluntary voting) 
581
F. Dürüst Oy İlkesi (honnêteté du vote) 
584
G. Bireysel Oy İlkesi (Vote personel) 
585
H. Yargı Güvencesi Altında Seçim İlkesi 
587
Altıncı Bölüm
EGEMENLİĞİN KURUMSAL İFADE ARAÇLARI OLARAK
SİYASAL PARTİLER VE SEÇİM SİSTEMLERİ
I. SİYASAL PARTİ KAVRAMI VE HUKUK ALANINA GİRMELERİ 
589
A. Siyasal Parti Tanımı 
589
1. Amaç unsuru 
590
2. Örgütlü (Teşkilatlı) Sivil Topluluk Unsuru 
591
3. Süreklilik Unsuru 
592
B. Siyasal Partilerin Kısa Tarihçesi 
593
II. SİYASAL PARTİLERİN İŞLEVLERİ 
594
A. Toplum Çıkarlarını Birleştirmek İşlevi 
595
B. İktidarı Kullanma, Denetleme ve Muhalefet İşlevi 
596
C. Siyasal Kadroların Yetiştirilmesi İşlevi 
597
D. “Siyasal Sosyalleştirme” (Political Socialisation) İşlevi 
597
E. Halkla Yönetim Arasında İletişim Kanalı Görme İşlevi 
598
III. SİYASAL PARTİLERİN HUKUKSAL NİTELİĞİ 
598
IV. SİYASAL PARTİLERİN SINIFLANDIRILMASI 
600
A. Yapıları Yönünden 
601
1. Kadro Partileri 
601
2. Kitle Partileri 
602
B. İşlevleri Yönünden 
602
1. Bireysel Temsil Partileri 
602
2. Sosyal Bütünleşme Partileri 
603
C. İdeolojik Türdeşlikleri Yönünden 
604
1. Türdeş Partiler 
604
2. Türdeş Olmayan Partiler 
604
D. Disiplinleri Yönünden 
604
1. Disiplinli Partiler 
605
2. Serbest Partiler (Disiplinsiz Partiler) 
605
V. PARTİ SİSTEMLERİ VE SONUÇLARI 
606
A. Tek Partili Sistemler 
608
1. “Hâkim Tek Parti Sistemi” 
609
2. “Hegemonyacı Tek Partili Sistem” 
609
B. İki Partili Sistemler 
609
C. Çok Partili Sistemler 
611
1. Katı (Agresif) Çok Partili Sistem (le multipartisme rigide) 
611
2. Esnek (Ilımlı) Çok Partili Sistem (le multipartisme souple) 
612
VI. SİYASAL PARTİLERİN KURULUŞ VE İŞLEYİŞ ESASLARI 
612
A. Kuruluşları 
612
B. Partilere Devlet Yardımı 
613
1. Devlet Tarafından Sağlanan İmkân, Yardım ve Kolaylıklar 
615
a. Doğrudan Sağlanan Yardım ve Kolaylıklar 
615
b. Dolaylı Yoldan Sağlanan Yardım ve Destekler 
616
2. Yardım Almada Bazı Yasaklar ve Devlet Yardımından Yararlanma Esasları 
616
C. Siyasal Partilerin Denetlenmesi 
618
1. Gelir, Gider ve Seçim Harcamaları Yönünden (Mali Denetim) 
618
2. Faaliyetleri Yönünden Denetim 
620
3. Siyasal Partilere Uygulanacak Yaptırımlar 
622
4. Avrupa İnsan Hakları Mahkemesinin Siyasal Partilere Yaklaşımı 
624
D. Parti İçi Demokrasi 
627
1. Tanım ve Önemi 
627
2. Parti İçi Demokrasiyi Sağlamada Hukukun Etkisi 
628
VII. TEMSİLCİLERİN BELİRLENMESİ YÖNTEMİ OLARAK SEÇİM SİSTEMLERİ 
630
A. Seçim Çevresi Kavramı ve Düzenlenmesi 
631
1. Seçim Çevresi Kavramı ve Türleri 
631
a. Ulusal Seçim Çevresi 
632
b. Geniş Seçim Çevresi (Geniş Bölge) 
632
c. Dar Seçim Çevresi (Dar Bölge) 
632
2. Seçim Çevrelerinin Oluşturulması ve Eşit Temsiliyet İlkesi 
633
a. Genel Olarak 
633
b. Yargı Yerlerinin Yaklaşımı 
635
B. Seçim Çevresinden Çıkartılacak Milletvekili Sayısı ve Seçim Turlarına Göre Seçimler 
636
C. Seçim Sistemleri 
637
1. Çoğunluk Sistemi 
638
a. Çoğunluğun Türüne Göre Çoğunluk Sistemi 
638
aa. Salt Çoğunluk Sistemi 
638
bb. Basit Çoğunluk Sistemi (Nispî Çoğunluk Sistemi) 
638
b. Seçilecek Aday Sayısına Göre Çoğunluk Sistemi 
639
aa. Tek İsimli Çoğunluk Sistemi (scrutin majoritaire uninominal) 
639
bb. Listeli Çoğunluk Sistemi 
640
2. Nispî Temsil Sistemi (Orantılı Temsil) 
641
a. Tanım 
641
b. Nispi Temsil Sisteminde Milletvekili Dağılımı 
641
aa. Ulusal Sabit Seçim Sayısı 
641
bb. Değişken Seçim Çevresi Sayısı 
641
c. Artık Oyların Değerlendirilmesi Yöntemleri 
642
aa. En Fazla Artık Oy Yöntemi (la méthode des plus forts restes) 
642
bb. En Yüksek Ortalama Oy Yöntemi (la méthode de la plus forte moyenne) 
642
cc. D’Hondt Sistemi 
643
dd. Sainte–Laguë Sistemi (Tek sayı sistemi) 
645
ee. Milli Bakiye (Artık) Sistemi (La méthode des restes sur le plan national) 
646
3. Karma (Hibrit/Melez) Seçim Sistemleri 
647
a. Karma Sistem Arayışları ve Uygulamaları 
647
b. Karma Sistem Örnekleri 
649
4. Avrupa Konseyi Üyesi Devletlerin Seçim Sistemleri 
651
1. Çoğunluk Sistemine İlişkin Değerlendirme 
652
a. Genel Olarak 
652
b. Seçim Adaletsizlikleri ve “Küp Kanunu” Formülü 
653
c. Seçim Adaletsizlikleri ve Karşılaştırmalı Somut Örnekler 
654
d. Tek Turlu, Tek İsimli Çoğunluk Sistemi ve Siyasal Sonuçları (İngiliz Sistemi) 
655
e. İki Turlu Tek İsimli Çoğunluk Sistemi (Fransız Sistemi) 
656
f. Çoğunluk Sistemi Her Zaman Parlamentoda Çoğunluğun Garantisi Değildir 
656
2. Nispî Temsil Sisteminin Değerlendirilmesi 
657
3. Seçim Sisteminin Doğurduğu Sonuçların Çeşitli İhtimallere Göre Toplu Olarak Açıklanması 
658
4. Genel Değerlendirme 
660
VIII. SEÇİM BARAJLARI 
663
A. Kavram ve Amaç 
663
B. Seçim Barajı Türleri 
665
1. Seçim Çevresi Barajı 
665
2. Ülke Barajı 
665
C. Avrupa İnsan Hakları Mahkemesinin Seçim Barajlarına Yaklaşımı 
668
Yedinci Bölüm
DEVLETİN TEMEL ORGANLARI
I. YASAMA ORGANI 
669
A. Yasama Organının Oluşumu 
669
1. Genel Olarak Meclislerin Sayısı 
670
2. Çift Meclislilik 
670
a. Tarihçe ve Günümüzde Durum 
670
b. Çift Meclisli Yasama Organlarının Oluşumu ve Yetki Paylaşımı 
672
3. Tek Meclislilik/Çift Meclislilik Üzerinde Tartışmalar 
673
a. İkinci Meclislerin Aleyhine Görüşler 
673
b. İkinci Meclislerin Lehine Görüşler 
674
c. Değerlendirme ve Sonuç 
676
B. Yasama Organının Çalışma Esasları 
677
1. İçtüzük Kuralları (Réglement d’assemblée, Règlement intérieur de parlement) 
677
a. İçtüzük Kurallarının Önemi 
677
b. İçtüzük Kurallarının Düzenleme Alanı ve Yetki 
678
2. Parlamentoların Toplanma Dönemleri ve Bazı Kavramlar 
681
3. Yasama Organının Görüşme ve Oylamalarına İlişkin Temel Kavramlar 
681
a. Öncelikle ve İvedilikle Görüşme 
681
b. Toplanma ve Karar Yeter Sayısı 
682
c. Oylama Yöntemleri 
684
C. Yasama İşlevi ve Nitelikleri 
685
1. Yasama İşlevi Olarak Kanun 
685
2. Yasama İşlevinin Ayırt Edici Özellikleri 
687
a. Genellik İlkesi 
688
b. Asli Düzenleme Yetkisi Oluşu 
691
c. Devredilemezlik İlkesi 
693
D. Yasama Üyeliğinin Niteliği 
695
1. Temsili Vekâlet (mandat représentatif) İlkesi ve Sonuçları 
695
a. Azil Yasağı 
696
b. Millî Temsil İlkesi 
696
2. Emredici/Azledici Vekâlet (mandat impératif) ve Sonuçları 
699
E. Parlamenter Bağışıklıklar (Les immunités parlementaires) 
700
1. Kavram ve İçerik 
700
2. Yasama Bağışıklığı Türleri 
701
a. Yasama Sorumsuzluğu (l’irresponsabilité parlementaire) 
701
aa. Tanım ve Çerçevesi 
701
bb. Sonuçları 
702
cc. Sorumsuzluk ve Parlamento Disiplin Hukuku 
705
b. Yasama Dokunulmazlığı (l’inviolabilité parlementaire) 
705
aa. Tanım ve Çerçevesi 
705
bb. Özellikleri 
707
II. YÜRÜTME ORGANI 
709
A. Yürütmenin Geleneksel İşlevleri 
710
1. Kanunların Uygulanması 
710
2. İç ve Dış Güvenliğin Sağlanması 
711
3. Yürütmenin Düzenlemelerde Bulunması 
711
4. Ülke Genel Siyasetinin Tespiti ve Uygulanması 
713
B. Yürütme Organının Görevlerinin Genişlemesi ve Giderek Güçlenmesi 
714
1. Yürütme Organının Görev Alanının Genişlemesinin Nedenleri 
714
2. Yürütme Organının Ön Plana Çıkmasının Sonuçları 
714
a. Yasama İşlevine Yürütmenin Giderek Karışması 
715
b. Yürütmeye Yasama Yetkilerinin Devri (délégation) 
715
c. Yürütmeye Özerk Düzenleme Yetkisi Tanınması 
716
d. Ulusal Siyasetin Direksiyonunun Yürütmeye Geçmesi 
717
C. Yürütme Organının Yapısı 
717
III. YARGI 
718
A. Kavram 
718
1. Yargının Maddi Ölçüt Açısından Tanımı ve Çerçevesi 
720
2. Yargının Şekli Ölçüt Açısından Tanımı ve Çerçevesi 
720
3. Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi İçtihatlarında Yargı Kavramı 
720
4. Değerlendirme 
722
B. Çoğulcu Demokrasilerde Yargının Yeri ve Temel İlkeler 
723
1. Doğal Yargı İlkesi (Doğal Hâkim/Doğal Mahkeme İlkesi) 
724
2. Yargı Bağımsızlığı 
725
a. Anlamı 
725
b. Önemi 
727
c. Yargı Bağımsızlığının Ön Şartı Olarak Kurumsal Bağımsızlık 
730
aa. Yasama Organına Karşı Kurumsal Bağımsızlık 
731
bb. Basına Karşı Bağımsızlık (Dördüncü Güce Karşı) 
731
cc. Yürütme Organına Karşı Bağımsızlık 
732
dd. Taraflara Karşı Bağımsızlık 
733
ee. Yargının Bizâtihi Kendisine Karşı Bağımsızlık 
733
d. Yargı Bağımsızlığının Kurucu Unsurları 
733
aa. Hâkimlik Güvencesi 
734
aaa. Görevinden Alınamama (Azil Yasağı) 
734
bbb. Re’sen Emekli Edilememe 
735
ccc. Maaş ve Ödeneklerden Yoksun Bırakılamama 
736
ddd. Rızası Dışında Başka Bir Yargısal ya da İdari Göreve Getirilememesi 
736
eee. Görev Yeri Değişikliği (Coğrafi Güvence) 
736
bb. Yargıya Müdahale Suçu 
737
cc. Atama ve Özlük İşlemlerinin Bağımsız Kurullara Bırakılması 
737
3. Yargının Tarafsızlığı ve Bağımsızlıkla İlişkisi 
737
4. AİHM İçtihatları Işığında Yargı Bağımsızlığı ve Tarafsızlığı 
740
a. Yargı Yerinin ve Yargı Görevini Yerine Getiren Kişilerin Niteliği 
740
b. Hâkimlerin Göreve Gelmeleri ve Bağımsızlıkları Üzerinde Etkisi 
741
c. Dış Baskılara Karşı Korunması ve Güvencesi 
742
C. Yargısal Kurullar 
743
1. Bağımsız ve Tarafsız Yargı İçin Yargısal Kurullar Oluşturma Gereği 
743
2. Yargısal Kurulların Oluşumu 
744
a. Kooptasyon Modeli (Korporatif Model) 
744
b. Karma Nitelikte Yapılanma Modeli 
745
D. Yargının Denetimi ve Sorumluluğu 
747
1. Cezaî Sorumluluk 
749
2. Tazminat Sorumluluğu 
749
3. Meslekî Sorumluluk 
750
Sekizinci Bölüm
SİYASAL İKTİDARIN SINIRLANMASI ARACI OLARAK
ANAYASALLIK DENETİMİ
I. ANAYASANIN ÜSTÜNLÜĞÜ KAVRAMI 
753
A. Anayasal Üstünlüğün Gerekçeleri ve Temelleri 
753
1. Maddi Temeli: Devletin Kurucu İşlemi Olma 
754
2. Organik Temel: Kurucu İradenin Eseri Olma 
754
3. Demokratik Temeli: Anayasanın Sosyal Sözleşme Niteliği Taşıması 
755
4. Biçimsel Temel: Yapılış ve Değiştirilişinin Diğer Kurallardan Farklı Esaslara Bağlanması 
756
B. Anayasanın Üstünlüğünün İki Anlamı 
756
1. Esasa İlişkin Üstünlük/Maddi Üstünlük (suprématie matérielle) 
756
2. Şekle İlişkin Üstünlük (suprématie formelle) 
757
II. ANAYASAL ÜSTÜNLÜĞÜN KURUMSAL GÜVENCESİ OLARAK ANAYASALLIK DENETİMİ 
758
A. Genel Olarak 
758
1. Geniş Anlamda Anayasallık Denetimi 
759
2. Dar Açıdan Anayasallık Denetimi 
759
B. Parlamentonun Üstünlüğünden Anayasanın Üstünlüğüne 
759
1. Parlamentonun Üstünlüğü: Genel İrade Efsanesi 
759
2. Genel İradenin Sarsılması: Anayasanın Üstünlüğü 
760
C. Yapan Organa Göre Anayasallık Denetimi Türleri 
762
1. Siyasal Organlar Eliyle Anayasallık Denetimi 
762
a. Tanım 
762
b. Siyasal Denetim Yoluna Yöneltilen Eleştiriler 
764
2. Yargısal Denetim (Anayasa Yargısı/Anayasal Yargı) 
766
III. ANAYASAYA UYGUNLUĞUN YARGISAL DENETİMİ (ANAYASA YARGISI) 
769
A. Anayasa Yargısının Meşruiyeti Sorunsalı 
769
B. Anayasa Yargısına Yöneltilmiş Eleştiriler ve Meşruiyet İnşâsı Arayışları 
771
1. Halk İradesinin Yasama İradesiyle Özdeşleştirilemeyeceği 
772
2. Seçilmiş Olmanın Tek Başına Demokrasinin Meşruiyet Ölçüsü Olmayışı 
773
3. Son Sözün Yine Seçilmişlere Ait Olduğu 
774
4. Kararlarının Yasama Yetkisinin Kullanımı Olmadığı 
775
5. Anayasa Yargısının da Kaynağını Anayasadan Alan Bir Yargı Yetkisi Olduğu 
777
C. Anayasa Yargısının Yükselişi 
777
IV. ANAYASA YARGISINDA DENETİM MODELLERİ VE İŞLEYİŞ ESASLARI 
779
A. Denetim Modeline Göre Anayasa Yargısı 
780
1. Amerikan Modeli (Decentralized Judicial Review) 
781
a. Ortaya Çıkışı 
781
b. Marbury/Madison Davası ve (Amerikan) Anayasa Yargısı Bakımından Önemi 
783
c. Sistemin (Modelin) Belirgin Özellikleri 
784
aa. Yaygınlaştırılmış Anayasa Yargısı Modelidir (un contrôle décentralisé) 
785
bb. Somut Olay Denetimine Dayanır (voi d’exception/contrôle concret) 
786
cc. Denetim Ancak Düzeltici/Bastırıcı (contrôle à posteriori) Olabilir 
786
dd. Verilen Kararlar Somut Olay ve Taraflarıyla Sınırlıdır (un contrôle aux effets relatifs) 
787
ee. Denetimin Kapsamı ve Kararların Yerine Getirilmesi 
788
d. Modelin Uygulama Çevresi 
789
2. Avrupa Modeli (centralized judicial review) 
790
a. Modelin Ortaya Çıkışı ve Gelişimi 
791
b. Modelin Temel Özellikleri 
793
aa. Merkezileşmiş, “Özel Yetkili Anayasa Yargısı” Esasına Dayanır 
793
bb. Hem Soyut Hem Somut Denetime Elverişlidir 
794
cc. Hem Önleyici Hem Düzeltici Sisteme Uygun Modeldir 
795
dd. Mahkeme Kararları Mutlak Otoriteye Sahiptir 
795
3. Her İki Modelin Tablo Eşliğinde Karşılaştırılması 
795
4. Anayasallık Denetimi Modellerinin Dünya Genelinde Dağılımı 
796
B. Zaman Bakımından Anayasa Yargısı 
796
1. Önleyici Denetim (côntrole préventif, controle préalable, ex ante, a priori) 
796
a. Tanım ve Uygulama Çevresi 
796
b. Özellikleri: Olumlu ve Olumsuz Yanları 
798
2. Düzeltici (Bastırıcı) Denetim (contrôle répressif, ex post, a posteriori denetim) 
800
a. Tanım ve Uygulama Çevresi 
800
b. Özellikleri: Olumlu ve Olumsuz Yanları 
800
3. Önleyici ve Düzeltici Denetimin Çeşitli Açılardan Karşılaştırılması 
802
4. Değerlendirme ve Tablo Eşliğinde Uygulama Örnekleri 
803
C. Anayasal Dava Türleri (Başvuru Yolları) (le mode de contrôle) 
803
1. İptal Yolu (côntrole par voie d’action, soyut norm denetimi, dava yolu) 
804
2. Somut Norm Denetimi (côntrole par voie d’exception, constitutional review, def’i yoluyla denetim, itiraz yolu) 
806
3. Kişisel (Bireysel) Başvuru Yolu (“individual application”, “recours individuel”, “requête individuelle”) 
808
V. ANAYASALLIK DENETİMİNİN KAPSAMI VE ALANI 
811
A. Denetim Kapsamı 
811
1. Şekil Açısından Denetim 
812
2. Esas (Öz) Açısından Denetim 
812
B. Denetim Alanı (Denetime Tâbi İşlemler) 
812
1. Kanunlar (Her ülkede) 
812
2. Yasama İçtüzükleri ve Diğer Düzenleyici İşlemler 
814
3. Uluslararası Sözleşmeler 
814
4. Referandumlar 
815
5. Anayasa Değişiklikleri 
815
a. Şekil Bakımından Denetim 
816
b. Anayasa Değişikliklerinin İçerikleri (Esas) Yönünden Denetimi ve Karşılaştırmalı Anayasa Yargısında Durum 
816
aa. Esas Denetiminin Anlamı ve İçeriği 
816
bb. Karşılaştırmalı Anayasa Yargısında Durum 
819
VI. MAHKEMELERİN KOMPOZİSYONU (OLUŞUMU) ÜZERİNE 
822
A. Mahkeme Üyelerinin Belirlenmesi Yöntemi 
822
B. Üyelerin Göreve Getirilişi, Bağımsızlık ve Tarafsızlıkları 
823
C. Üyelik Şartları ve Görev Süresi 
825
D. AB Ülkelerinde Mahkemenin Oluşumu, Üye Sayısı ve Görev Süreleri 
826
VII. MAHKEMELERİN GÖREV ALANLARI: BELLİ BAŞLI İŞLEVLERİ ÜZERİNE 
827
A. Hak ve Özgürlükleri Koruma, Hukuk Devletini Güçlendirme İşlevi 
828
B. Yetki Dağılımından Doğan Uyuşmazlıkları Çözme 
830
1. Devlet Bileşenleri Arasında Yetki Dağılımından Kaynaklanan Uyuşmazlıklar 
831
2. Devlet Organları Arasında Çıkan Yetki Uyuşmazlıkları 
831
C. Ulusal Düzeyde Seçim ve Referanduma İlişkin Uyuşmazlıkların Çözümü 
832
D. Siyasal Partilerin Kapatılmaları ve Malî Denetimleri 
832
VIII. ANAYASALLIK DENETİMİNDE ÖLÇÜ (REFERANS) NORMLAR 
833
IX. MAHKEME KARARLARININ ETKİSİ VE SONUÇLARI 
836
A. Genel Olarak Yargısal Karar Alma Modelleri ve Mahkemenin Karar Türleri 
836
1. Yargısal Karar Alma Modelleri 
836
a. Klasik Yaklaşım 
836
b. Şekilci Yaklaşım (Formalist yaklaşım) 
836
c. Davranışçı Yaklaşım 
837
d. Yeni Kurumsalcı Yaklaşım 
837
2. Anayasa Yargısında Karar Türleri 
838
a. Yokluk Kararları (inexistence) 
838
b. İptal Kararları (Nullite) 
840
c. Ret Kararları (Anayasaya uygunluk kararları) 
840
d. “Şartlı (Rezervli) Ret”: Ret–İptal Arası Kararlar (les décisions intermédiaires) 
841
aa. Kavramın Anlamı 
841
bb. Şartlı Ret Kararlarına Başvuru Nedeni 
842
cc. Uygulamada Durum 
843
e. Çağrı Kararları 
845
B. Kararların Etkisi 
848
1. Kararların Bağlayıcılığı 
848
2. Kararların Yürürlüğe Girmesini Erteleme 
850
3. Kararların Kişiler Bakımından Etkisi 
851
4. Kararların Zaman Bakımından Etkisi 
851
X. ANAYASA YARGISINDA GEÇİCİ ÖNLEMLER 
852
A. Geçici Önlemler Kurumuna Gereksinim ve Kurumun Amacı 
852
B. Bazı Ülkelerde Uygulama Örnekleri 
854
1. ABD Uygulaması 
855
2. Belçika Uygulaması 
856
3. Almanya Uygulaması 
857
4. Türkiye Uygulaması 
857
EKLER 
859
Seçilmiş Kaynakça 
861
Kavram Dizini 
895