I. Bölüm GENEL OLARAK BOŞANMA
II. “BOŞANMA”NIN TANIMI
20
III. BOŞANMA VE TARİHÇE
21
B. 4721 Sayılı Türk Medenî Kanunundaki Düzenleme
22
IV. BOŞANMAYA İLİŞKİN SİSTEMLER
24
A. Boşanmayı Kabul Etmeyen Sistemler (Görüşler)
24
B. Boşanmaya Serbestlik Tanıyan Sistemler (Görüşler)
25
C. Hâkimin Kararı ile Boşanma Sistemi (Görüşü)
25
D. Boşanma Nedenlerini Saymacalı Sistemi (Görüşü)
25
V. BOŞANMA HUKUKUNDA İLKELER
26
2. Evliliğin Temelden Sarsılması İlkesi
26
3. İradilik (İrade) İlkesi
26
4. Elverişsizlik İlkesi
27
B. Türk Medenî Kanununun Madde 166/I-II Fıkralarında Benimsediği Sistem
27
C. Yargıtay’ın Benimsediği İlke ve Uygulama
29
II. EVLİLİK BİRLİĞİNİN TEMELİNDEN SARSILMASI BOŞANMA NEDENİ
30
3. 743 Sayılı Türk Kanunu Medenîsinin Karşılık Maddesi
32
4. Maddenin TBMM Adalet Komisyonunda Görüşülmesine İlişkin Görüşme Tutanağı
32
5. Uygulamada En Sık Görülen Boşanma Sebebi
34
C. Evlilik Birliğinin Temelinden Sarsılmasına Dayalı Boşanma
36
a. Evlilik Birliğinin Temelinden Sarsılması Koşulu (Objektif Koşul)
36
bb. Hâkimin Takdir Hakkı
37
bbb. Hâkimin Takdir Hakkını Kullanırken Göz Önünde Tutacağı Hususlar
38
b. Ortak Hayatın Çekilmez Hâle Gelmesi (Sübjektif Koşul)
41
bb. Birliğin Temelinden Sarsıldığı Kanıtlanamadığında Davanın Reddi Gerekir
44
cc. Hâkimin Takdir Hakkı
44
bbb. Hakimin Takdir Yetkisine İlişkin Uygulamada Gelişen Kıstaslar (Ölçütler)
45
aaaa. Davacının veya Davalının Kişiliği
46
cccc. Evlenme Akdi Yapılırken Geçimsizlik Nedeni Olayın Bilinmesi
46
eeee. Boşanma Davasının Açılmasından Sonraki Olaylara Dayanamama
47
ffff. Evlilik Birliğinin Sarsılmasına Neden Olan Olayda Affetme veya Bu Olaya rıza Gösterme
48
gggg. Eşlerin Yaşı ve Evliliğin Süresi
49
hhhh. Aynı Konutu Paylaşmanın Ortak Hayatı Devam Ettirmek Anlamına Gelmemesi
49
ıııı. Bireysel Özgürlüğün Vazgeçilmezliği
49
c. Kusur Esasının Kabul Edilmemesi
49
bb. Kusura İlişkin İlke ve Uygulamalar
51
aaa. Kusur Yerine Evlilik Birliğinin Onarılmaz Bir Şekilde Sarsılması ve Bu Durumun Eşlerden Biri İçin Ortak Hayatı Çekilmez Hale Getirmiş Olması İlkesi
51
bbb. Kendi Kusuruna Dayanarak Hak Elde Edilememe İlkesi
51
cc. Kusur Tartışmasına İlişkin Örnek İçtihatlar
52
dd. Karşılıklı Boşanma Davasında Kusur Durumu
55
2. Davalının Davaya İtiraz Hakkı
57
b. İtiraz Hakkının Kötüye Kullanılması
57
d. Kusur Eşitse Boşanmaya Karar Vermek Gerekir
60
e. Her İki Eşte Kusursuz
61
f. Doğal Tepkinin Ürünü Olaylar
62
2. Boşanmaya Karar Verebilmek İçin Diğer Hususlar
62
a. Boşanmaya Sebebiyet Veren Olayların İradî Olması
62
b. Boşanmaya Sebep Gösterilen Olayların Af Edilmemiş veya Hoşgörüyle Karşılanmamış Olması
63
c. Fiili Ayrılık Başlı Başına Evlilik Birliğinin Temelinden Sarsıldığını ve Ortak Hayatın Çekilmez Hale Geldiğini Göstermez
63
d. Nikahtan Sonra Eşlerin Bir Araya Gelmemiş Olmaları, Şartları Varsa Boşanma Davası Açmaya Engel Değildir
63
e. Tanık Beyanlarında Geçen Olayların Yer, Zaman Yönünden Tereddüte Meydan Vermeyecek Şekilde Açık Olması Gerekir
64
f. Boşanma Davasının Açılması Koşulu
64
3. Evliliğin Bir Yıldan Az Sürdüğü Halde Anlaşmalı Boşanma Davası Açılmış İse
65
4. Başka Nedenlerle Boşanma Davası Açılmış Reddedilmiş İse Genel Nedenlere Dayalı (Geçimsizliğe) Dava Açılabilir
66
5. Müşterek Konut Temin Etmede Anlaşamama
66
6. Cinsel Uyumsuzluklar
66
7. Hastalıklara Yakalanma
67
8. Aynı Çatı Altında Otururken Boşanma Davası Açılabilir
67
9. Ayrılık İsteme Hakkı
68
d. Yürürlükten kaldırılan Kanunun karşılık hükmü:
68
10. Hâkim Ayrılığı da Karar Verebilir
68
a. Genel Olarak Ayrılık
68
cc. Yürürlükten Kaldırılan Kanunun Karşılık Hükmü
69
c. Konuya İlişkin İçtihatlar
69
cc. Yürürlükten Kaldırılan Kanunun Karşılık Hükmü
69
ee. Ayrılık Süresine İlişkin İçtihat
69
e. Ayrılık Süresinin Bitimi
70
bb. Hükümet Gerekçesi:
70
cc. Yürürlükten Kaldırılan Kanunun Karşılık Hükmü
70
III. Bölüm GÖREVLİ VE YETKİLİ MAHKEME İLE YARGILAMA USULÜ
B. Sonuçlanmamış Davaların Yetkili ve Görevli Aile Mahkemesine Devredileceği
71
C. Yürürlükten Kaldırılan Kanunun Karşılık Hükmü
72
2. Yetki İtirazında Yetkili Mahkemeyi Gösterme Koşulu
76
3. Yetki İtirazı İlk İtirazlardandır
76
4. Boşanma Davalarında Yetki, Kamu Düzeni Esasına Dayalı Olarak Öngörülmemiştir
76
5. Yetki İtirazı İlk İtirazlardan Olup 10 Günlük Cevap Süresi İçinde Mahkemeye Bildirmesi Gerekir. (HUMK. 189).
77
E. Yetkiye İlişkin Maddenin TBMM Adalet Komisyonunda Görüşülmesine İlişkin Tutanak
77
A. Boşanma Davalarına Öncelikle Uygulanacak Yargılama Usulü
86
B. Aile Mahkemeleri Kanunundaki Usul Hükümleri
87
2. Sulh Yoluyla Çözüme Teşvik
89
4. Sonuçlanmamış Dava ve İşlerde Görevli ve Yetkili Mahkeme
89
7. Dava Açma Koşulları
89
C. Boşanma Davasında Diğer Usul Kuralları ve Yargıtay Uygulaması ile Dikkat Edilecek Diğer Hususlar
89
1. Boşanma Davası Devam Ederken Ölüm Hâlinde Verilecek Karar
89
2. Evlilik Birliği Ölümle Sona Erdiğinde Mahkemece Sadece Kusur Durumunun Tespitiyle Yetinilmesi Gerekir
90
3. Temyiz Dilekçesi Harçsız Olduğundan ve Kaydı da Bulunmadığından İncelenemez. (Y. 2. HD. 24.03.2005 – 2655/4652)
90
4. Karar Düzeltmede Süre
90
5. Davacı Hüküm Kesinleşmeden Ölmüşse Verilecek Karar
90
6. Tanıkların Sözünü Ettiği Olayların Yeri ve Zamanı Belli Olmadığından Bu Yön Açıklattırılmalı
90
7. Davalı Usulüne Uygun Davet Edilmediğinden, Yokluğunda Davaya Devamla Hüküm Tesisi Bozma Nedenidir
91
8. Çelişkili ve İkinci Tanık Listesinden Dinlenen Beyanlara Dayalı Boşanma Hükmü Verilemez
91
9. Kısa Kararla Gerekçeli Karar Arasında Çelişki Olamaz
91
10. Tanıkların Davacıdan Aktardıkları Olaylar Boşanma Hükmüne Esas Alınamaz
92
11. Tanıklara Sorulacaklar
92
12. Karar Tarihinden Sonra Davacının Ölümü
93
14. Evlilik Boşanma ile İlgili Hüküm Kesinleşmeden Önce Ölümle Sona Erdiğinde Kurulacak Hüküm
95
15. Akıl Hastası Olan Kişinin Taraf Ehliyeti Bulunmadığından Husumetin Vasisine Yöneltilmeli
95
16. Davalının Ruhsal Rahatsızlığı İleri Sürülmüş- Dava ve Taraf Ehliyeti
95
17. Yasal Danışman Onayı
96
18. İlk Dava Açıldıktan Sonra Meydana Gelen Olay Ayrı Bir Boşanma Nedeni Oluşturur
96
19. Boşanmanın Sonuçlarına İlişkin Anlaşmalar
97
21. Günlük- Boşanma Davasında Kadının Yasak Aşkını Anlattığı Hatıra (Günlük) Defterine Delil Olarak Dayanma
9 8
22. Davalı Boşanma ile İlgili Davanın Devamı Sırasında Ölmüşse Vekalet İlişkisi
99
23. Hukuk Hakimi Ceza Mahkemesinin Mahkumiyet Kararıyla Bağlıdır
99
24. Davalının Eylemlerinin İradi Olup Olmadığı Konusundaki Raporlar Çelişkili İse
100
25. Davacı Kadının Ruhsal Rahatsızlığı İleri Sürüldüğüne Göre Kısıtlanması Gerekip, Gerekmediği Önmesele Olarak İncelenmelidir
100
26. Boşanma Davalarında Tarafların İkrar ve Kabulü Hakimi Bağlamaz
101
27. Kendisine Yasal Danışman Atanan Koca
101
28. Fiilî Ayrılık Tek Başına Boşanma Nedeni Değildir
102
29. Karşılık Dava Asıl Davanın Koşullarına Tâbidir
102
30. Davanın Yetki Yönünden Red Kararının Kesinleşmesinden On Gün Sonra Başvurursa Açılmamış Sayılır
103
31. Davadan Feragat Tarihinden Önceki Olaylara Dayalı Boşanma Hükmü Kurulamaz
103
32. Dava, Dosyanın İşlemden Kaldırıldığı Tarihten Başlayarak Bir Ay Geçtikten Sonra Yenilenirse Yeniden Harç Alınır
103
33. Terk Nedenine Dayalı İhtardan Önceki Olaylar Affedilmiş Sayıldığından Bu Önceki Olaylara Dayanılamaz
104
34. Tefhim Edilen Kısa Karar Yanlışta Olsa Gerekçeli Karar Arasında Çelişki Meydana Getirilmesi Bozma Nedenidir
104
35. Kısmi Kabulde Vekalet Ücreti ve Yargılama Gideri
104
37. Dava Nedenini Yanlış Niteleyip Ret Olmaz
106
38. Avukatlık Ücretine Ayrıca Katma Değer Vergisi Eklenmesi Kanuna Aykırıdır
106
39. Ceza Davasından Vazgeçmesi Kendisini Döven Kocasını Affettiğini Göstermez
106
40. Dava Sebebi Olarak Hem Terk, Hem Birliğin Temelinden Sarsılması Neden Gösterildiğinde Her İki Davanın Reddi Gerekir
106
41. Tanıklar Yönünden Kesin Mehil
107
42. Yetki İlk İtirazı ile İlgili Ara Karar Davalıya Tebliğ Edilmeden Davaya Devamla Hüküm Kurulamaz
107
43. Birliğin Temelinden Sarsıldığı Kanıtlanmadıkça Boşanma Hükmü Kurulamaz
107
44. Şahitlerden Bir Kısmının Davacının Meslektaşları Olmaları, Beyanlarının Samimi Olmadığına Delalet Etmez
108
45. Tanıklardan (Şahitlerden) Birinin İfadesini Nazara Alıp Diğerlerini İhmal Etmek Doğru Değildir
108
46. Aksine Ciddi ve İnandırıcı Delil ve Olaylar Bulunmadıkça Asıl Olan Tanıkların Gerçeği Söylemiş Olmalarıdır
108
47. Evlendiği Sırada Mevcut Olan Bedeni Araz Geçimsizlik Sebebi Olarak İleri Sürülemez
108
48. Karşılıklı Davaların Her İkisi de Kabul Olunduğunda Yargılama Gideri
109
49. Usule Aykırı Bir İşlemin Bozma Sebebi Yapılabilmesi Şartı
109
50. Tanıkların Davet Usulü
109
51. Yabancıların Boşanma Davaları
109
53. Kısırlık Başlıbaşına Boşanma Sebebi Değildir
109
54. Tarafların Vazgeçmeye İlişkin İrade Beyanları
110
55. Eşlerden Birinin Zinada Bulunması Hali, Başlı Başına Şiddetli Geçimsizlik Sebebidir
110
56. Tefrik (Davaların Ayrılması) İsteği İlk İtirazlardandır
110
58. Birden Çok Vekile Bildirim (Tebliğ) Yapıldığında Kanun Yoluna Başvurma Süresi
110
59. Tutanağa Geçen Karar Özeti ile Hüküm Çelişik
111
60. Delillerin Gösterilmesi İçin Mehil
111
61. Bir Yandan Geçimsizlik Nedenleri Sıralanırken Diğer Yandan İhtar Çekilmesi Samimi Bir İradenin Ürünü Değildir
111
63. Tanığın Dinlenilmesinden Açıkça Vazgeçilmemiş
112
64. Boşanma veya Ayrılık Davası Açıldığında Hâkimin Alacağı Tedbirler
112
D. Boşanma Davası Devam Ederken, Ölen Davacının Mirasçılarından Birisinin Davaya Devam Etmesi
113
3. Maddeye İlişkin Hükümet Gerekçesi
114
4. Dikkat Edilecek Husus ve Uygulama
114
a. Mahkeme Sadece Kusur Durumunun Tespitiyle Yetinecek Yoksa Mirasçılık Sıfatı ile İlgili Karar Verilemez
114
b. Davacı Hüküm Kesinleşmeden Ölmüşse Verilecek Karar
115
c. Ölen Davacının Usulüne Uygun Vekalete Dayalı Açılmış Bir Boşanma Davası Yoksa Mirasçılar Takip Edemez
115
d. Davacı Eş Ölmüş ve Mirasçı Davaya Devam Ediyorsa Verilecek Hüküm
115
e. Davacı Boşanma ile İlgili Hüküm Kesinleşmeden Önce Ölmüş ve Mirasçıları TMK'nın 181/2’nci m. Ne Uygun Kusur Nisbetlerinin Tespitini Talep Etmişlerse
116
E. Eski ve Yeni Medenî Kanundan Hangisinin Uygulanacağı
116
2. Türk Medenî Kanununun Yürürlüğü ve Uygulama Şekli Hakkında Kanunun İlgili Hükümleri
116
c. 864 sayılı Kanunu Medenînin Sureti Mer’iyet ve Şekli Hakkında Kanunun Karşılık Maddesi
117
d. Evlenme, Boşanma ve Evliliğin Genel Hükümlerine İlişkin Hüküm
118
3. Konuya İlişkin Yargıtay Kararları
120
F. Nüfus Hizmetleri Kanununun İlgili Hükümleri
122
G. Aile Mahkemelerinin Kuruluş, Görev ve Yargılama Usullerine Dair Kanun
127
H. Uygulamadan Dilekçe ve Karar Örnekleri
130
2. Mahkeme Karar Örnekleri
139
aa. Gerekçeli Karar Örneği:
139
bb. Kısa Karar Örneği:
143
3. Sosyal ve Malî Araştırmaya İlişkin Yazışma Örnekleri
144
Nazif Kaçak’ın Yayımlanmış Kitapları
421
Yararlanılan Kaynaklar
425