Özel Hukukta Paranın Değer Kaybının Giderimi

Yargı paranın değer kaybı konusunda yasal düzenlemeler ölçüsünde olsun Borçlar Hukuku’nda kabul gören hukuki görüşler olsun tümünden yararlanmaya gayret göstermiştir. Bu çalışmada özel hukukta paranın değer kaybının giderilmesi konusu özellikle yargı kararlarından yola çıkılarak incelenmiştir. Yargılama süresince paranın yitirdiği değerin yasal gecikme faizi ile karşılanamadığı bilinen bir gerçektir. Zira, gecikme faizi paranın değer kaybının karşılamayı amaçlamamaktadır.

Borçlar Kanunumuzun 104. maddesinde öngörülen faize faiz yasağı nedeniyle faiz oranları nedenli yüksek tutulursa tutulsun paranın yitirdiği değerin bu yolla telafisi mümkün değildir. Böyle olunca faizin üzerinde gerçekleşen zararın giderilmesi için çıkar yol Borçlar Kanunu’nun 105. maddesinde aranmaktadır. Ancak, öğretide olsun yargı kararlarında olsun paranın aldığı malların azalması mamelekî bir azalma olarak sayılmayıp, dolayısıyla tazmini gereken bir zarar olarak kabul edilmemektedir. Ne var ki, uygulamada bu konuda önemli gelişmeler kaydedilmiş, paranın alım gücünü yitirmesi yüzünden borç ilişkilerinde ortaya çıkan sorunlar bir ölçüde giderilebilmiştir.

Yargı kararlarında karşılaşılan güçlük, paranın değer kaybı nedeniyle gerçekleşen zararın ispatı sorunudur. Para borcunun geç ödenmesi halinde alacaklı, alacağını zamanında almış olsa idi, yine paranın değeri azalacaktı. Ne var ki, makul bir kişi parasını atıl bırakmayacak, özellikle büyük meblağ borçlarında getiri sağlayacak, para alıp satan banka–holding gibi kuruluşlar, diğer tacirler en az banka mevduatı kadar kazanç sağlayabileceklerdir.