ULUSLARARASI CEZA HUKUKUNUN TEMEL KAVRAMLARI, ÖZELLİKLERİ, KAYNAKLARI VE TARİHSEL GELİŞİMİ
I. ULUSLARARASI CEZA HUKUKUNUN TEMEL KAVRAMLARI
27
A. Uluslararası Ceza Hukuku Kavramı
27
B. Uluslararası Ceza Hukukunun Yakın Kavramlarla İlişkisi
35
C. Uluslararası Suç ve Benzer Kavramlar
39
3. “Devlet Suçları” (?)
49
4. TCK’da Yer Alan Düzenleme
51
II. ULUSLARARASI CEZA HUKUKUNUN TEMEL ÖZELLİKLERİ
53
III. ULUSLARARASI CEZA HUKUKUNUN KAYNAKLARI
59
B. Uluslararası Ceza Mahkemelerinin Kurucu Statüleri
63
C. Uluslararası Örf ve Adet Hukuku
64
D. Uluslararası Ceza Hukukunun / Devletler Genel Hukukunun Genel İlkeleri
69
E. Uluslar Topluluğunca Kabul Edilen Genel İlkeler
69
G. Genel Değerlendirme
72
IV. ULUSLARARASI CEZA HUKUKUNUN TARİHSEL GELİŞİMİ
72
A. İlkel Sistem ve Antik Yunan Dönemi
73
B. Roma ve Ortaçağın İlk Dönemleri
75
C. İtalyan Statüler Teorisi
76
1. Sitenin Yargı Bölgesinde İşlenen Suçlar
78
a. Bartole’nin Seleflerinde
78
2. Site Yetki Bölgesi Dışında İşlenen Suçlar
79
a. Bartole’nin Seleflerinde
79
D. 13. Yüzyıldan İtibaren Belçika ve Fransız Hukukundaki Gelişmeler
81
E. 13. Yüzyıldan İtibaren Diğer Avrupa Hukukları
84
CEZA KANUNLARININ YER BAKIMINDAN
I. MÜLKİLİK (ÜLKESELLİK) İLKESİ
91
C. Mülkilik İlkesinin Maddi Nedenleri ve Uluslararası Düzene İlişkin Dayanakları
93
D. Mülkilik İlkesinin Uygulama Alanının Belirlenmesi
95
2. Mülkilik İlkesi Çerçevesinde Suçun İşlendiği Yer
98
b. Harekete Üstünlük Tanıyan Görüşler
99
c. Neticeye Üstünlük Tanıyan Görüşler
100
e. TCK Açısından Değerlendirme
101
E. Ne bis in idem İlkesinin Uluslararası Geçerliliği
114
1. Türk Hukukunda ve Karşılaştırmalı Hukukta Durum
114
2. Ne bis in idem İlkesinin Avrupa Birliği İçinde Geçerliliği
121
II. KİŞİSELLİK İLKESİ
129
A. Sanığa Göre Kişisellik İlkesi
130
B. Mağdura Göre Kişisellik İlkesi
136
C. Memuriyet veya Görevle Yurt Dışına Gidenlerin Yabancı Ülkede İşledikleri Suçlar (Diplomatik ve Konsolosluk Yargı Bağışıklığından Yararlananlar)
139
1. Genel Olarak Dipolamasi Ajanları ve Konsolosların Yargı Bağışıklığı
139
2. Yabancı Ülkede Görev Yapan Kamu Görevlilerinin İşledikleri Suçlar
141
III. GERÇEKLİK VEYA KORUNMA İLKESİ
143
IV. EVRENSEL YETKİ (ADALET) İLKESİ
145
A. Tek Yanlı Evrensel Yetki
154
B. İkame (Temsile Dayalı) Yargı Yetkisi
157
V. YARGILAMA YETKİSİNİ DÜZENLEYEN İLKELERİN GENEL DEĞERLENDİRİLMESİ VE YETKİ ÇATIŞMALARINI ÖNLEYECEK ÇÖZÜM YOLLARI
160
VI. YABANCI CEZA KANUNUNUN DEĞERİ
163
A. Karşılaştırmalı Hukukta Genel Görünüm
163
c. Uluslararası İlişkiler Yönünden Sağlanacak Yarar
167
a. Yabancı Kanuna Duyulan Güvensizlik
167
b. Suç Yeri Ülkesinin İç İşlerine Karışma Tehlikesi
168
c. Yabancı Ceza Kanununu Bir Bütün Olarak Ele Alıp Değerlendirebilme Güçlüğü
168
C. Türk Hukukunda Durum
169
CEZA İŞLERİNDE ULUSLARARASI ADLİ YARDIMLAŞMA
I. KAVRAM OLARAK ADLİ YARDIMLAŞMANIN KAPSAMI
171
A. Genel Olarak Kapsamı
171
B. Adli Yardımlaşmanın Sınırı
173
C. Adli Yardımlaşmada İzlenecek Yöntem
174
II. DAR ANLAMDA CEZAİ KONULARDA ULUSLARARASI ADLİ YARDIMLAŞMALARDA UYGULANACAK KURALLAR
175
A. Adli Yardımlaşmanın Dayanakları
175
B. Adli Yardımlaşmanın Maddi Koşulları
186
2. Çifte Cezalandırılabilirlik ve Kovuşturulabilirlik
186
4. Ordre Public (Kamu Düzeni) Çekincesi
189
C. Adli Yardımlaşmanın Geleneksel Türleri
189
1. Bilgi Verme ve Adli Sicil Bilgilerinin Gönderilmesi
189
2. Mahkeme Kararları ve Yargılamaya İlişkin Belgelerin Tebliği
190
3. Tanık, Bilirkişi ve Sanıkların Dinlenmesi
190
4. Delil Amacıyla Dosya, Belge ve Eşyanın Gönderilmesi
191
5. Tutuklu Kişinin Yüzleştirme veya Teşhis Amacıyla Tanık Olarak Bir Başka Ülkeye Gönderilmesi
192
D. Sınır Aşan Modern Soruşturma Metotları
193
2. Video–Konferans Yoluyla Tanık, Bilirkişi veya Sanıkların Dinlenmesi
195
3. Sınır Ötesi Ortak Soruşturma Ekibi Oluşturma
196
4. Gizli Soruşturma Tedbirleri
196
5. Sınır Ötesi Gözetleme ve Sıcak Takip
197
6. Kontrollü Teslimat
197
E. Yabancı Ülkede Elde Edilen Delillerin Değerlendirilmesi
199
F. Kolluk Alanında Bir İşbirliği Örgütü Olarak INTERPOL
202
3. INTERPOL Faaliyetlerine Egemen Olan İlkeler
207
a. Ulusal Egemenliklere Saygı İlkesi
207
b. Yalnızca Adi Suçların Kovuşturulmasına İlişkin Adli Yardımlaşma İstemleriyle İlgilenme İlkesi
207
c. İşbirliğinin Evrenselliği İlkesi
208
d. Bütün Üyelere Eşit Davranma İlkesi
209
e. Örgütün Faaliyetlerini Yaygınlaştırma İlkesi
209
f. İşbirliğinin Esnekliği İlkesi
210
g. İnsan Hakları Evrensel Bildirgesine Saygı İlkesi
210
7. Yararlandığı Araçlar
212
9. INTERPOL’e Yönelik Eleştiriler
215
1. Tanımı ve Temel Esasları
216
B. Türk Hukukuna Egemen Olan Geri Verme Kuralları
221
1. Geri Vermenin Koşulları
222
a. Eyleme İlişkin Kurallar
222
aa. Çifte Cezalandırılabilirlik İlkesi
222
ab. Suçun Kovuşturulabilir Olması
223
ac. Suçun Geri Vermeye Elverişli Olması
225
ad. Siyasal Suçlarla Bunlara Bağlı Adi Suçlarda Geri Vermeme İlkesi
226
ae. Askeri Suçtan Geri Verilmezlik İlkesi
229
af. Düşünce Suçundan Geri Verilmezlik İlkesi
230
ag. Mali Suçlardan Geri Verilmezlik İlkesi
230
ah. Geri Verme İsteminin Ciddi Olması
230
aı. Kendisinden İstemde Bulunulan Ülkenin Kendisinin Yargılama Yetkisine Sahip Olmaması
232
ai. “Non bis in idem” Kuralı
233
aj. Geri Vermeye Konu Oluşturan Suçun Ölüm Cezasını Gerektirmesi
234
ak. Ordre Public (Kamu Düzeni) Çekincesi
240
b. Geri Verilmesi İstenen Sanık veya Hükümlüye İlişkin Koşullar
243
ba. Uyruk (Vatandaş) Geri Verilmez Kuralı Genel Olarak
243
bb. Diğer Geri Verme Engelleri
247
a. İstemde Bulunan Devletin Türkiye Olması Durumunda Yapılacak İşlemler
250
b. İstemde Bulunulan Devletin Türkiye Olması Durumunda Yapılacak İşlemler
251
c. Geri Verme Amacıyla Geçici Tutuklama
253
d. Geri Verilmesine Karar Verilen Kimsenin Teslimi
256
3. Geri Vermenin Sonuçları ve Geri Vermede Özellik (Hususilik) Kuralı
258
a. Özellik Kuralının Sağladığı Güvenceler
258
b. Özellik İlkesinin Sonuçları
260
c. Özellik İlkesinin İstisnaları
261
4. Geri Vermeyi Kabul Etmeyen Devletin İzleyeceği Yol
262
IV. CEZA KOVUŞTURMALARININ AKTARILMASI VE CEZA YARGILARININ ULUSLARARASI DEĞERİ
266
A. Ceza Kovuşturmalarının Aktarılması
266
B. Ceza Yargılarının Uluslararası Değeri
272
2. Ceza Yargılarının Uluslararası Değeri Konusunda Avrupa Sözleşmesi
274
3. 6706 sayılı Kanun’daki Düzenleme
281
V. İNFAZIN AKTARILMASI
282
ULUSLARARASI CEZA MAHKEMELERİ
I. ULUSLARARASI CEZA HUKUKU KAPSAMINA GİREN İHLALLERE ULUSLARARASI TOPLUMUN YANITI
289
B. Ulusal Alanda Yapılan Yargılamalar
291
C. Çok Taraflı Uluslararası Sözleşmeler
292
D. Gerçek/Barış/Uzlaştırma Komisyonları
293
F. Diğer Cevap Yolları
305
II. ULUSLARARASI CEZA YARGISINA DUYULAN GEREKSİNİMİN GEREKÇELERİ
306
III. SÜREKLİ BİR ULUSLARARASI CEZA MAHKEMESİNE DUYULAN GEREKSİNİMİN GEREKÇELERİ
309
IV. ULUSLARARASI BİR CEZA MAHKEMESİ KURMA ÇABALARININ TARİHÇESİ
312
A. Yirminci Yüzyıl Öncesi
312
B. Yirminci Yüzyılın Başından İkinci Dünya Savaşı Öncesine Kadarki Süreç
316
C. Nürnberg ve Tokyo Askeri Ceza Mahkemeleri
320
1. Mahkemelerin Niteliği ve Özellikleri
322
2. Mahkemelerin Yargı Yetkisi
323
3. Yargılamaların Sonuçları ve Özellikli Bazı Yönleri
324
D. İkinci Dünya Savaşından Sonraki Gelişmeler
330
E. BM Tarafından Kurulan Ad Hoc (Özel) Mahkemeler
334
1. Eski Yugoslavya Uluslararası Ceza Mahkemesi
335
a. Mahkemenin Kuruluş Süreci
335
b. EYUCM’un Kuruluşunun Yasal Dayanağı
336
c. EYUCM’un Hukuki Niteliği
339
e. EYUCM’un Yargı Yetkisi
341
f. EYUCM’da Soruşturma, Kovuşturma ve İnfaz
347
g. EYUCM’un Faaliyeti
349
2. Ruanda Uluslararası Ceza Mahkemesi
352
a. Mahkemenin Kuruluşunu Gerektiren Olaylar ve Kuruluş Aşaması
352
b. RUCM’un Özellikleri
353
3. Uluslararası Ceza Mahkemeleri İçin Mekanizma
357
V. ULUSLARARASI CEZA DİVANI
359
A. UCD’nin Kuruluş Aşaması ve Önemi
360
B. Statünün Yürürlüğü, Statüye Katılma – Çekince Koyma, Statüden Çekilme
363
C. UCD’nin Kurumsal Yapısı
364
2. İstinaf, İlk Derece ve Ön Soruşturma Dairesi
365
3. Savcılık Makamı (Office of the Prosecutor)
367
4. Kalem Teşkilatı (Registry)
368
5. Taraf Devletler Meclisi (Assembly of States Parties)
369
D. Yargı Yetkisinin Niteliği ve Ulusal Yargılama Mercileriyle İlişki – Tamamlayıcılık İlkesi
371
E. Yargı Yetkisinin Kullanılmasının Ön Şartları
373
F. Zaman Bakımından (Ratione Temporis) Yetki
376
G. Kişi Bakımından (Ratione Personae) Yetki
378
H. Madde Bakımından (Ratione Materiae) Yetki
379
I. Yargı Yetkisinin Kullanılması
382
a. Savcılık Tarafından Soruşturmanın Başlatılması Kararı ve Takipsizlik Kararı
383
b. Soruşturma Başlatmama ya da Takipsizlik Kararı Üzerine ÖSD’nin Denetim Yetkisi
385
2. Taraf Devletlerin Bildirimi
388
3. BM Güvenlik Konseyi’nin Bildirimi
389
4. Savcının Re’sen Harekete Geçme Yetkisi
392
İ. Davanın Yetki Açısından Kabul Edilebilirliği
396
1. Davanın Kabulüne Engel Durumlar
396
2. Davanın Kabul Edilebilirliğine İlişkin Ön Karar
405
3. Yargı Yetkisine İtiraz
407
J. Divanın Uygulayacağı Hukuk
410
K. Yargılama Usulü, Uluslararası İşbirliği ve Cezaların İnfazı
414
L. UCD’nin Performansı ve Bunun Eleştirileri
429
VI. YARI ULUSLARARASI YA DA ULUSLARASILAŞMIŞ VEYA KARMA CEZA MAHKEMELERİ
436
1. Sierra Leone Özel Mahkemesi (SCSL)
439
2. Kamboçya Olağanüstü Daireleri (ECCC)
442
3. Lübnan Özel Mahkemesi (STL)
445
4. Doğu Timur ve Kosovo
448
5. Olağanüstü Afrika Daireleri
450
6. Diğer Bazı Organlar
450
ULUSLARARASI CEZA SORUMLULUĞUNA DAİR
I. ULUSLARARASI SUÇUN GENEL UNSURLARI
454
II. CEZA SORUMLULUĞUNUN KİŞİSELLİĞİ VE KUSUR İLKESİ
458
B. “Devlet Suçları” Kavramı
460
III. NULLUM CRIMEN NULLA POENA SINE LEGE (KANUNSUZ SUÇ VE CEZA OLMAZ) İLKESİ
462
IV. CEZA SORUMLULUĞUNU ORTADAN KALDIRAN DURUMLAR
468
A. Kusur Yeteneğini Etkileyen Durumlar
470
D. Zorunluluk Hali/Tehdit
484
F. Zararla Karşılık Verme
491
2. Askeri gereklilik/zorunluluk
492
V. ULUSLARARASI HUKUKTAN KAYNAKLANAN BAĞIŞIKLIKLAR
494
B. Bağışıklık Türleri: Kişisel Bağışıklık ve Fonksiyonel Bağışıklık
495
C. Fonksiyonel Bağışıklık ve Uluslararası Suçlar
497
D. Kişisel Bağışıklıklar ve Uluslararası Suçlar
500
E. UAD’nin “Tutuklama Kararı” Davasında Yarattığı Belirsizlik
502
F. Roma Statüsü bakımından Bağışıklıklar
505
VI. BİREYSEL SORUMLULUK MODALİTELERİ
505
3. Planlamak (Planning)
516
D. Conspiracy (Komplo Kurma)
517
E. Joint Criminal Enterprise
518
F. Üstlerin Sorumluluğu (Komuta Sorumluluğu) Öğretisi (Doctrine of Superior Responsibility/Command Responsibility)
523
2. Kurumun Hukuki Niteliği
524
4. Kurumun Uygulanma Koşulları
529
VII. CEZANIN BELİRLENMESİ VE İÇTİMA
537
ULUSLARARASI CEZA MAHKEMELERİNİN KURUCU ANTLAŞMALARINDA YER VERİLEN SUÇ TİPLERİ
I. SOYKIRIM (JENOSİD)
541
2. Uluslararası Adalet Divanı’nın 2007 Tarihli Kararı
543
B. Korunan Hukuksal Değer
546
F. Hukuka Uygunluk Nedenleri
558
H. Suçun Özel Görünüş Biçimleri
562
II. İNSANLIĞA KARŞI İŞLENEN SUÇLAR
565
B. Korunan Hukuksal Değer
566
2. Yaygın veya Sistematik Saldırı Unsuru
571
F. Hukuka Uygunluk Nedenleri
581
H. Suçun Özel Görünüş Biçimleri
582
A. Uluslararası İnsancıl Hukuk ve Savaş Suçları ile İlişkisi
583
B. Silahlı Çatışmalar Hukuku Hakkında Genel Bilgiler
587
2. Savaş Suçlarının Genel Unsurları
592
3. Roma Statüsü’nde Savaş Suçlarının Tasnifi
596
a. 12 Ağustos 1949 Tarihli Cenevre Sözleşmelerinin Ağır İhlalleri
597
b. Savaş Yasa ve Adetlerinin Diğer Ciddi İhlalleri
600
c. Cenevre Sözleşmelerinin Ortak 3. Maddesinin Ciddi İhlalleri
605
d. Uluslararası Nitelikte Olmayan Silahlı Çatışmalarda Uygulanabilen Kural ve Adetlerin Diğer Ciddi İhlalleri
607
B. Uluslararası İlişkilerde Kuvvet Kullanma Yasağının Tarihçesi
613
1. Saldırı Suçunun Unsurları
618
2. Saldırı Fiili Üzerinde UCD’nin Yargı Yetkisini Kullanabilmesi
622
ÖZEL EK: T.C. ADALET BAKANLIĞI ULUSLAR ARASI HUKUK VE DIŞ İLİŞKİLER GENEL MÜDÜRLÜĞÜ’NÜN 2011–2015 DÖNEMİNDEKİ İADE, HÜKÜMLÜ NAKLİ
631
EK A: CEZA İŞLERİNDE İKİLİ ADLİ YARDIM SÖZLEŞMELERİ (://www.uhdigm.adalet.gov.tr/cezaikili.htm)
633
EK B: SUÇLULARIN İADESİNE DAİR AVRUPA SÖZLEŞMESİNE TARAF DEVLETLER LİSTESİ
645