Acentenin Denkleştirme Talep Etme Hakkı

Önsöz 

Kısaltmalar 

Giriş 

§1. GENEL OLARAK ACENTELİK SÖZLEŞMESİ 

I. TANIMI VE UNSURLARI 

II. TARAFLARIN HAK VE BORÇLARI 

A. Acentenin Hak ve Borçları 

B. Müvekkilin Hak ve Borçları 

III. HUKUKİ NİTELİĞİ 

IV. TÜRLERİ 

§ 2. ACENTELİK SÖZLEŞMESİNİN SONA ERMESİ 

I. GENEL OLARAK 

II. KENDİLİĞİNDEN SONA ERME 

A. Sürenin Dolması 

1. Kural 

2. Sürenin Dolmasına Rağmen, Tarafların Sözleşmeye Devam Etmesinin Hukuki Sonuçları 

B. Ölüm / Tüzel Kişiliğin Sona Ermesi 

C. Kısıtlanma 

D. İflas 

E. Sonraki İmkânsızlık 

III. İRADE BEYANIYLA SONA ERME 

A. Anlaşmayla Sona Erme (İkale) 

B. Tek Taraflı İrade Beyanıyla Sona Erme (Fesih) 

1. Olağan Fesih 

a. Olağan Fesih Kavramı 

b. Şekli ve İçeriği 

c. Olağan Fesih Hakkının Sınırları 

d. Fesih Süresi 

e. Sonuçları 

2. Olağanüstü Fesih 

a. Olağanüstü Fesih Kavramı 

b. Haklı Sebep Kavramı 

aa. Acente Bakımından Haklı Sebep Sayılabilecek Durumlar 

bb. Müvekkil Bakımından Haklı Sebep Sayılabilecek Durumlar 

c. Şekli 

d. Süresi 

e. Acentelik Sözleşmesinin Haklı Sebep Olmaksızın Derhal Feshinin Hüküm ve Sonuçları 

IV. DİĞER SONA ERME NEDENLERİ 

§3. GENEL OLARAK ACENTELİK SÖZLEŞMESİNİN SONA ERMESİNİN SONUÇLARI 

I. ÜCRETLERİN ÖDENMESİ 

A. Ücreti Doğuran İşlemler 

B. Ücrete Hak Kazanma Zamanı 

C. Ücretin Muacceliyeti 

II. ACENTENİN ELİNDEKİ BELGELERİN VE MALLARIN İADESİ 

III. ACENTENİN TEMSİL YETKİSİNİN SONA ERMESİ 

IV. SÖZLEŞME SONRASI REKABET YASAĞI 

V. MÜVEKKİLİN VERDİĞİ GÜVEN SONUCUNDA GİRİŞİLEN YATIRIMLARIN MALİYETLERİNİN KARŞILANAMAMASINDAN DOĞAN ZARARIN TAZMİNİ 

VI. MADDİ TAZMİNAT 

A. Ticaret Kanununun Acentelik Sözleşmesinin Sona Ermesinde Maddi Tazminat Talebine İlişkin Hükümleri 

1. Ticaret Kanununun 134. Maddesinin 1. Fıkrası Bakımından 

a. Koşulları 

aa. Acentelik Sözleşmesinin Fesih Yoluyla Sona Ermesi 

bb. Başlanmış İşlerin Tamamlanmaması 

b. Talep Edebilecek Kişiler 

2. Ticaret Kanununun 134. Maddesinin 2. Fıkrası Bakımından 

a. Getiriliş Amacı ve Hukuki Niteliği 

b. Uygulanma Koşulu: Acentelik Sözleşmesinin Taraflardan Birinin Ölmesi, Kısıtlanması veya İflası Nedeniyle Kendiliğinden Sona Ermesi 

c. Hukuki Sonucu: Acenteye Uygun Bir Karşılık Ödenmesi 

B. Genel Hükümlere Göre Maddi Tazminat Talep Edilmesi 

1. Belirli Süreli Acentelik Sözleşmesinin Derhal Feshinde 

a. Karşı Tarafın Kusurundan Doğan Bir Haklı Sebeple Sözleşmeyi Derhal Fesheden Tarafın Zararlarının Tazmini 

b. Haklı Bir Sebep Olmaksızın Sözleşmenin Derhal Feshi Halinde Feshe Maruz Kalan Tarafın Zararlarının Tazmini 

2. Belirsiz Süreli Acentelik Sözleşmesinin Derhal Feshinde 

a. Karşı Tarafın Kusurundan Doğan Bir Haklı Sebeple Sözleşmeyi Derhal Fesheden Tarafın Zararlarının Tazmini 

b. Haklı Bir Sebep Olmaksızın Sözleşmenin Derhal Feshi Halinde Feshe Maruz Kalan Tarafın Zararlarının Tazmini 

VII. DENKLEŞTİRME TALEBİ 

VIII. ZAMANAŞIMI SÜRESİNİN BAŞLAMASI 

§4. ACENTENİN DENKLEŞTİRME TALEBİNİN HUKUKİ NİTELİĞİ VE TEMEL ÖZELLİKLERİ 

I. GENEL OLARAK 

II. TERİM 

III. ACENTEYE DENKLEŞTİRME HAKKI TANINMASININ HAKLI NEDENLERİ (AMACI) 

IV. HUKUKİ NİTELİĞİ 

B. Görüşümüz 

V. UYGULANMA ALANI 

A. Acentelik Sözleşmesinde 

B. Tek Satıcılık Sözleşmesinde 

1. Genel Olarak 

2. Koşulları 

C. Franchise Sözleşmesinde 

VI. DENKLEŞTİRME TALEBİNİN, TTK 134 VE GENEL HÜKÜMLERE GÖRE TALEP EDİLEN MADDİ TAZMİNATLARDAN FARKI 

A. TTK 134/1 Hükmünden Farkı 

B. TTK 134/2 Hükmünden Farkı 

C. Genel Hükümlere Göre Talep Edilebilen Maddi Tazminattan Farkı 

VII. DENKLEŞTİRME TALEBİ HAKKINDA YARGITAY’IN TUTUMU 

VIII. DENKLEŞTİRME TALEBİNİN TASARIDA DÜZENLENİŞİ 

IX. DENKLEŞTİRME TALEBİNİN SİGORTACILIK KANUNUNDA DÜZENLENİŞİ 

X. KARŞILAŞTIRMALI HUKUKTAKİ DURUM 

A. 1986/653 Sayılı Avrupa Birliği Direktifi 

B. Alman Hukuku 

C. İsviçre Hukuku 

D. Fransız Hukuku 

E. Avusturya Hukuku 

F. İtalyan Hukuku 

§5. DENKLEŞTİRME TALEBİNİN KOŞULLARI 

I. ACENTELİK SÖZLEŞMESİNİN DENKLEŞTİRME TALEBİNİ DOĞURACAK ŞEKİLDE SONA ERMESİ 

A. Sözleşmenin Sürenin Dolmasıyla Sona Ermesi 

B. Sözleşmenin Geçersizliği 

C. Sözleşmenin Ölüm, Kısıtlanma ve İflas Nedeniyle Sona Ermesi 

D. Sözleşmenin İhaleyle Sona Ermesi 

E. Sözleşmenin Olağan Fesih Yoluyla Sona Ermesi 

F. Sözleşmenin Olağanüstü Fesih Yoluyla Sona Ermesi 

1. Acentenin Sözleşmeyi Haklı Sebeplerle Derhal Feshetmesi 

a. Müvekkilin Hâkimiyet Alanından Doğan Haklı Sebeplerle 

b. Acentenin Hâkimiyet Alanından Doğan, Fakat Doğumunda Acentenin Kusuru Bulunmayan Haklı Sebeplerle 

2. Müvekkilin, Acentenin Kusuru Olmaksızın Ortaya Çıkan Haklı Sebeplerle veya Hiçbir Haklı Sebep Olmaksızın Acentelik Sözleşmesini Derhal Feshetmesi 

G. Acentelik İlişkisinin Sözleşmenin Devri Nedeniyle Sona Ermesi 

H. Özel Durumlar 

1. Çalışmanın Durdurulması 

2. Sözleşmenin Niteliğinin Değiştirilmesi 

3. Kısmi Sona Erme 

II. MÜVEKKİLİN ACENTE TARAFINDAN KAZANDIRILAN MÜŞTERİLERDEN SÖZLEŞMENİN SONA ERMESİNDEN SONRA DA MENFAAT SAĞLAYACAK OLMASI 

A. Acente Tarafından Yeni Müşteriler Kazandırılması 

1. Müşteri Kavramı 

2. Yeni Müşteri Kavramı 

a. Yeni Müşteri Kazandırılması 

b. Eski Müşterilerle Ticari İlişkilerin Pekiştirilmesi 

3. Sürekli Müşteri Kavramı 

4. Hesaplamada Dikkate Alınacak Müşteriler 

a. Acentenin Çabası ile Müşteri Kazanılması Arasındaki Nedensellik Bağı 

b. İspat Yükü 

B. Müvekkilin Önemli Menfaatler Elde Etmesi 

1. Menfaat Kavramı 

a. Ticari İlişkilerin Devamından Kaynaklanan Menfaatler 

b. Diğer Menfaatler 

2. Müvekkilin Menfaatinin Önemli Olması 

C. Müvekkilin Menfaatinin Tespiti 

1. Müvekkilin Acentenin Kazandırdığı Müşteri Çevresi İle Kurabileceği Ticari İlişkilerin Tespiti 

2. Müşterilerin Müvekkille Ticari İlişkiye Girecekleri Tahmini Süre 

3. Sürekli Müşteri Çevresinin Azalma Oranı 

D. İspat Yükü 

III. ACENTENİN KAYBA UĞRAMASI 

A. Acentenin Ücret Kaybı 

1. Genel Olarak 

2. Ücret Kaybının Hesaplanmasında Dikkate Alınan Ücretler 

B. Acentenin Ücret Kaybının Tespiti 

1. Temel Yıl (Son 12 Ay) 

2. Müşteri Çevresinin Azalma Oranı 

3. Tahmini Zaman Süreci 

4. Faiz İndirimi 

C. İspat Yükü 

IV. ACENTEYE DENKLEŞTİRME ÖDENMESİNİN HAKKANİYETE UYGUN OLMASI 

§6. DENKLEŞTİRME MİKTARININ HESAPLANMASI 

I. GENEL OLARAK 

II. DENKLEŞTİRME MİKTARININ HESAPLANMASI YÖNTEMİ 

A. Ham Karşılığın Hesaplanması 

1. Müvekkilin Menfaatinin Tespiti 

2. Acentenin Kaybının Tespiti 

3. Hakkaniyet Denetimi 

a. Denkleştirme Miktarını Azaltan Durumlar 

aa. Markanın Etkisi 

bb. Toplam Cironun Azalması 

cc. Rekabet Yasağının Olmaması 

dd. Sözleşmenin Sona Erme Nedenleri 

ee. Sözleşmenin Süresi 

ff. Müvekkilin Çabası 

b. Denkleştirme Miktarını Arttıran Durumlar 

c. Denkleştirme Miktarını Etkilemeyen Durumlar 

aa. Eski Müşterilerin Kaybı 

bb. Tarafların Ekonomik ve Sosyal Durumları 

B. Denkleştirmenin Üst Sınırı 

1. Genel Olarak 

2. Üst Sınırın Hesaplanması 

III. DENKLEŞTİRME MİKTARININ HESAPLANMASINA İLİŞKİN ÖRNEKLER 

§7. ACENTENİN DENKLEŞTİRME TALEP ETME HAKKININ DİĞER ÖZELLİKLERİ 

I. DENKLEŞTİRME TALEBİNİN VAZGEÇİLMEZLİĞİ 

A. Genel Olarak 

B. Denkleştirmenin Sözleşmenin Sona Ermesinden Önce Ödenmesi 

II. DENKLEŞTİRME TALEBİNİN İLERİ SÜRÜLME SÜRESİ 

III. DENKLEŞTİRME TALEBİNİN ZAMANAŞIMI 

IV. YETKİLİ VE GÖREVLİ MAHKEME 

§8. SİGORTA ACENTELERİNİN DENKLEŞTİRME TALEBİNİN ÖZELLİKLERİ 

I. GENEL OLARAK 

II. SİGORTACI ACENTELERİN DENKLEŞTİRME TALEBİ İLE DİĞER ACENTELERİN DENKLEŞTİRME TALEBİ ARASINDAKİ FARKLILIKLAR 

III. SİGORTA ACENTELERİNİN DENKLEŞTİRME TALEBİNİN KOŞULLARI 

A. Acentelik Sözleşmesinin Denkleştirme Talebini Doğuracak Şekilde Sona Ermesi 

B. Sigorta Şirketinin Önemli Menfaatler Elde Etmesi 

C. Sigorta Acentesinin Ücret Kaybı 

D. Sigorta Acentesine Denkleştirme Ödenmesinin Hakkaniyete Uygun Olması 

IV. DENKLEŞTİRME MİKTARININ HESAPLANMASI 

V. SİGORTA ACENTELERİNİN DENKLEŞTİRME TALEBİNDEN ÖNCEDEN FERAGATİ 

Sonuç 

Ek 1: ACENTELİK SÖZLEŞMESİNİN SONA ERME NEDENLERİ 

Ek 2: BELİRLİ SÜRELİ ACENTELİK SÖZLEŞMESİNİN SONA ERMESİNDE MADDİ TAZMİNAT 

Ek 3: BELİRSİZ SÜRELİ ACENTELİK SÖZLEŞMESİNİN SONA ERMESİNDE MADDİ TAZMİNAT 

Yararlanılan Eserler