Anayasa Mahkemesi İptal Kararları Uygulanması, Etkileri ve Sonuçları Çelik Ahmet Çelik  - Kitap

Anayasa Mahkemesi İptal Kararları

Uygulanması, Etkileri ve Sonuçları

1. Baskı, 
Temmuz 2023
Kitabın Detayları
Dili:
Türkçe
Ebat:
16x24
Sayfa:
332
Barkod:
9789750285943
Kapak Türü:
Karton Kapaklı
Fiyatı:
520,00
24 saat içerisinde temin edilir.
Kitabın Açıklaması
ANAYASA MAHKEMESİ İPTAL KARARLARI HAKKINDA BİLİNMESİ GEREKENLER
1) Anayasa Mahkemesi iptal kararları yasama, yürütme, yargı organlarını, idare makamlarını, gerçek ve tüzelkişileri bağlar. (Any.m.153/6)
Bağlayıcılık, yasama organı yönünden, iptal edilen yasanın aynının veya benzerinin yeniden yürürlüğe konulamaması; yürütme organı yönünden, iptal edilen yasaya göre işlem yapılamaması; yargı organları yönünden, iptal edilen yasanın artık uygulanmaması, iptalden sonra ortaya çıkan durumlara göre davaların çözümlenmesidir.
2) Anayasa Mahkemesi'nin iptal kararları görülmekte olan, istinaf ve temyiz aşamasında olan tüm davalara uygulanır; bu davalara, olay tarihi ileri sürülerek, iptal edilen yasa hükmü uygulanamaz. Aynı biçimde ve aynı konuda, yeni açılan davalara da iptal edilen yasa hükmü uygulanamaz.
3) Anayasa Mahkemesi iptal kararlarının "geriye yürümezliği" kazanılmış haklarla sınırlı olup, bunun mutlak anlamda uygulanması, adalet, eşitlik ve hukuk devleti ilkelerine aykırıdır. İptal kararından sonra, hak arama engelleri ve kısıtlamalar ortadan kalkmışsa; iptal ile yargı yolu açılmışsa, yeni bir hak doğmuşsa; hak arama süreleri değişmiş veya ortadan kalkmışsa; bu gibi durumlarda artık, geriye yürümezlik kuralı uygulanamaz ve iptal kararları geriye yürür.
4) Kesinleşmiş mahkûmiyet kararının dayandığı yasa hükmü, Anayasaya aykırı bulunarak iptal edilirse, iptal kararı geriye yürür ve mahkûmiyet hükmü bütün sonuçlarıyla ortadan kalkar, mahkûm derhal salıverilir,
5) Hak düşürücü süreden davanın reddine ilişkin kesin hüküm, iptal kararı ile ortadan kalkar, dava yeniden görülür. Anayasaya aykırı bulunarak iptal edilen yasaya göre tarhedilen vergiler, iptal kararından sonra geri verilir. Görülmekte olan davalar sırasında oluşturulan işlemler, iptal kararıyla geçerliğini yitirir; bunların ıslaha başvurulmaksızın değiştirilmesi ve düzeltilmesi istenebilir.
Tüm bu hususlar yazarın görüşerleri ile birlikte ayrıntılı olarak değerlendirilmiştir.
Kitabın Konu Başlıkları
.
Anayasa Mahkemesinde İptal ve İtiraz Davaları
.
Anayasa Mahkemesi İptal Kararlarının Uygulanması, Etkileri ve Sonuçları
.
Anayasa Mahkemesi İptal Kararlarının Etkilerine İlişkin Yargıtay Kararları
.
Anayasa Mahkemesi İptal Kararlarının Etkilerine İlişkin Danıştay Kararları
.
Anayasa Mahkemesi İptal Kararlarının İncelenmesi ve Değerlendirilmesi
.
Anayasa Mahkemesi İptal Kararları
Kitapla İlgili Kategoriler
Yorumlar
Kitabın İçindekileri
Önsöz 
5
Birinci Bölüm
ANAYASA MAHKEMESİNDE İPTAL VE İTİRAZ DAVALARI
I– GENEL OLARAK 
15
1– Anayasa Mahkemesi’nin görevi ve işlevi 
15
2– İptal kararları 
16
II– İPTAL DAVALARI 
19
1– İptal davası tanımı 
19
2– İptal davası açma hakkı ve yetkisi olanlar 
20
3– İptal davası açma süresi 
20
4– İptal davasının açılması 
20
5– İptal davası dilekçesinde bulunması gerekenler 
20
6– Raportör görevlendirilmesi ve ilk inceleme raporlarının hazırlanması 
21
7– Eksikliklerin tamamlattırılması ve görüş bildirme 
22
8– Esas inceleme raporlarının hazırlanması 
22
9– Dosya üzerinden inceleme ve gerekçeyle bağlı olmama 
23
10– Karar verilmesi 
23
11– Kararların yazılması ve yayımlanması 
24
12– İptal kararlarının yürürlük tarihi 
24
13– İptal kararlarının özellikleri 
24
III– İTİRAZ YOLUYLA İPTAL DAVALARI 
25
1– Anayasaya aykırılığın mahkemelerce ileri sürülmesi 
25
2– İtiraz yoluna başvuran mahkemenin gerekçeli kararı ve ekleri 
26
3– İtiraz yoluyla iptal davasının açılma biçimi ve işlemler 
26
4– İtiraz başvurularında karar süreci 
27
5– Anayasa Mahkemesinin, itiraz gerekçeleriyle bağlı olmaması 
27
6– İtiraz yoluyla iptal kararının etkileri ve özellikleri 
27
İkinci Bölüm
ANAYASA MAHKEMESİ İPTAL KARARLARININ UYGULANMASI, ETKİLERİ VE SONUÇLARI
I– GENEL OLARAK 
29
II– İPTAL KARARLARININ BAĞLAYICILIĞI 
30
1– Anayasaya uyulmasının sağlanması 
30
2– Yasama organı yönünden bağlayıcılık 
31
3– Yürütme organı yönünden bağlayıcılık 
32
4– Yargı organları yönünden bağlayıcılık 
33
5– Daha önce hiç dava açmayanlar, olay tarihine bakılmaksızın, Anayasaya aykırı hükmün iptalinden sonra dava açarlarsa, iptal kararı hükmü dikkate alınacaktır 
35
III– İPTAL KARARLARI GERİYE YÜRÜR MÜ? 
36
1– Geriye yürümezlik kuralının, kazanılmış haklarla sınırlı olması 
36
2– Görülmekte olan davalarda ve henüz kesin hüküm halini almamış olan ya da iptal ile yeni bir hak doğuran uyuşmazlıklarda “kazanılmış haklardan” ve “geriye yürümezlikten” söz edilemez 
37
3– Geriye yürüme konusunda öğretideki görüşler 
39
4– Ceza davalarında iptal kararının geriye yürümesi 
45
IV– İPTAL KARARLARININ AÇIKLANMASI 
49
1– İptal kararının “açıklandığı” tarihte, iptal konusu yasanın veya yasa hükmünün “yürürlükten” kalkması 
49
2– İptal kararlarının “açıklanma” tarihi hakkında görüşler 
49
3– İptal kararının açıklanması için ileri bir tarih belirlenmesi 
52
V– İPTALDEN SONRA DAVALARIN NASIL GÖRÜLECEĞİ 
54
1– İptal kararından sonra ortaya çıkacak durumlar 
54
2– İptalden sonra “yasal boşluk” oluşması 
55
3– İptal edilen yasa hükmünün boşluk doğurmadığı durumlar 
58
4– İptal edilen yasa hükmünün hakkın özünü ortadan kaldırmamış olması 
60
5– Dava konusu edilmemiş işlerde iptal hükmünün dikkate alınması 
63
VI– İPTAL KARARLARININ ETKİLERİ 
63
1– AYM iptal kararlarının kesinleşmiş yargı kararlarına etkisi 
63
2– İptal edilen yasa hükmüne göre verilmiş ve kesinleşmiş olan kararlara karşı “yargılamanın yenilenmesi” yoluna başvurulabilme konusunda görüşlerimiz 
65
3– İptal ile önceki yasa yürürlüğe girer mi? 
66
4– Anayasaya aykırı olarak alınanlar ve haksız zenginleşmeler geri verilmeli mi? 
68
5– AYM İptal kararlarının ceza davalarına etkileri 
71
6– AYM iptal kararlarının idari işlemlere etkisi 
75
Üçüncü Bölüm
ANAYASA MAHKEMESİ İPTAL KARARLARININ ETKİLERİNE İLİŞKİN YARGITAY KARARLARI
ANAYASA MAHKEMESİ İPTAL KARARLARININ ETKİLERİNE İLİŞKİN YARGITAY KARARLARI 
77
Dördüncü Bölüm
ANAYASA MAHKEMESİ İPTAL KARARLARININ ETKİLERİNE İLİŞKİN DANIŞTAY KARARLARI
ANAYASA MAHKEMESİ İPTAL KARARLARININ ETKİLERİNE İLİŞKİN DANIŞTAY KARARLARI 
85
Beşinci Bölüm
ANAYASA MAHKEMESİ İPTAL KARARLARININ İNCELENMESİ VE DEĞERLENDİRİLMESİ
I– YÖNTEM 
99
II– DAVA DEĞERİNİN ARTIRILABİLMESİNE İLİŞKİN KARAR 
99
1– Dava değerinin artırılmasını sağlayan Anayasa Mahkemesi iptal kararı 
99
2– İptal kararına aykırı yeni hak arama engelleri yaratılması 
100
3– Belirsiz alacak davasında dava değerinin kanun yolları tükeninceye kadar artırılabileceğine ilişkin Yargıtay’ın son dönem kararları 
104
4– Yargıtay “davacı yararına” bozma kararı vermişse, bozulan kısım için davalı yararına “usuli kazanılmış hak” söz konusu olmaz 
106
5– Davacı, bir yararı olmadığı için istinaf ve temyiz yoluna başvurmamış olup da, bozma kararıyla hukuki durumlar ve maddi olgular değişmişse, yeni yargılama aşamasında, değişen durumlara göre, davacı dava değerini artırabilmelidir 
107
6– İdari Yargıda “belirsiz” tam yargı davasında değer artırımı 
107
7– İdari Yargı’da belirsiz tam yargı davasında dava değerinin “kanun yolları tükeninceye kadar” artırılabileceğine ilişkin Yasa hükmünün gerekçesi 
108
III– HMK 20. MADDESİNE İLİŞKİN ANAYASA MAHKEMESİ KARARI 
108
1– İptal istemi 
108
2– Anayasa mahkemesi iptal kararı 
109
3– Anayasa Mahkemesi iptal kararı uyarınca Yasa’da değişiklik yapılmış olması 
109
4– İptal kararı hakkında görüş ve değerlendirmelerimiz 
109
IV– SGK’NIN RÜCU HAKKINI SINIRLAYAN İPTAL KARARI 
111
1– Anayasa Mahkemesi kararı 
111
2– Kararın değerlendirilmesi 
112
V– TRAFİK KANUNU’NDA İKİ KEZ DEĞİŞİKLİĞİ İPTALİ 
113
1– İlk Yasa değişikliği ve Anayasa Mahkemesi iptal kararı 
113
2– Trafik Kanunu’nda ikinci değişikliği de iptal eden Anayasa Mahkemesi kararı 
113
VI– TRAFİK KANUNU’NDA İKİ KEZ DEĞİŞİKLİĞİN İPTALİNE İLİŞKİN KARARLARIN DEĞERLENDİRİLMESİ 
114
1– Önceki ve sonraki iptal kararlarından sonra “yasal boşluk” oluşmamıştır. 
114
2– Yargı’da iptal kararları uyarınca yapılması gerekenler 
114
3– Görülmekte olan davalarda, iptal edilen yasaya göre oluşturulmuş işlemlerin yenilenmesi istenebilir 
115
4– Tüm haksız fiillerde ortak yasa, Türk Borçlar Kanunu’dur 
116
5– Tüm haksız fiillere aynı kural ve yöntemler uygulanmak zorundadır 
116
6– Tazminat hesaplama esasları kanunla düzenlenemez ve sınırlanamaz 
119
VII– HARÇ ÖDEMEDEN İLAMIN ALINABİLECEĞİNE İLİŞKİN KARAR 
119
VIII– VERGİ ALACAKLARININ TAKİP VE TAHSİLİNDE ZAMANAŞIMININ SINIRLANDIRILMASINA KARAR 
120
1– İptal istemine ilişkin başvuru 
120
2– Anayasa Mahkemesi iptal kararı 
120
3– İptal kararının değerlendirilmesi 
121
IX– YÜKSEK SAĞLIK ŞURASINA BAŞVURMA KOŞULUNUN İPTALİ 
122
1– Kararın özeti 
122
2– İptal kararının gerekçesi 
122
X– ORMANLARLA İLGİLİ ANAYASA MAHKEMESİ KARARLARI 
122
1– Orman alanı dışına çıkarılan yerlerin korunmasına ilişkin karar 
122
2– Orman niteliğini yitiren yerlerin orman köylüsü dışındaki kişilere verilemeyeceğine ilişkin Anayasa Mahkemesi kararı 
123
3– Orman sınırları dışına çıkarılan yerlerin satılamayacağına ilişkin karar 
123
4– Orman niteliğini yitiren yerlerin özel mülkiyete geçirilemeyeceğine ilişkin karar 
124
XI– BELEDİYELERİN İMAR DÜZENLEME YETKİSİNİN SINIRSIZ OLARAK BAKANLIĞA VERİLMESİNİN İPTALİNE İLİŞKİN KARAR 
124
1– İptal isteği 
124
2– Anayasa Mahkemesi 26.09.1991 gün E.1990/38 K.1991/32 sayılı kararı 
125
XII– ÖZELLEŞTİRME KAPSAMINDAKİ TAŞINMAZLARA AYRICALIK TANINMASININ İPTALİNE İLİŞKİN KARAR 
125
XIII– ÇEVRENİN KORUNMASINA İLİŞKİN İPTAL KARARLARI 
126
1– Çevreye zarar veren işletmelerin, Çevre Etki Değerlendirmesi (ÇED) kapsamı dışında tutulmasının iptaline ilişkin Anayasa Mahkemesi kararı 
126
2– Çevre Kanunu’nda çevreye zarar verici düzenlemenin iptaline ilişkin karar 
128
XIV– KIYILARIN KORUNMASINA İLİŞKİN İPTAL KARARLARI 
130
1– Kıyıların ve sahil şeritlerinin yapılaşmaya açık hükümlerinin iptaline ilişkin Anayasa Mahkemesi’nin 18.09.1991 gün E.1990/23 K.1991/29 sayılı kararı 
130
2– Kıyıların korunmasına ilişkin Anayasa Mahkemesi’nin 26.06.2019 gün E.2019/35 K.2019/53 sayılı iptal kararı 
131
XV– İDARENİN İŞLEMLERİNE YARGI YOLUNU KAPATAN YASA HÜKMÜNÜN İPTALİNE İLİŞKİN KARAR 
132
XVI–KADININ EVLENMEDEN ÖNCEKİ SOYADINI TEK BAŞINA KULLANABİLECEĞİNE İLİŞKİN KARAR 
132
1– İptal isteği 
132
2– Anayasa Mahkemesi kararı 
133
ANAYASA MAHKEMESİ
İPTAL KARARLARI
KARAR–1 DAVA DEĞERİNİN ARTIRILMASINA İLİŞKİN ANAYASA MAHKEMESİ KARARI (20.07.1999, E.1999/1 K.1999/33) 
135
KARAR–2 HMK 20. MADDESİNE İLİŞKİN ANAYASA MAHKEMESİ KARARI (10.02.2016, E.2015/96 K.2016/9) 
138
KARAR–3 SOSYAL GÜVENLİK KURUMU’NUN RÜCU HAKKINI SINIRLANDIRAN ANAYASA MAHKEMESİ KARARI (23.11.2006, E.2003/10 K.2006/106) 
146
KARAR–4 TRAFİK KANUNU’NDA İLK DEĞİŞİKLİĞE İLİŞKİN ANAYASA MAHKEMESİ İPTAL KARARI (17.07.2020, E.2019/40 K.2020/40) 
154
KARAR–5 TRAFİK KANUNU’NDA İKİNCİ DEĞİŞİKLİĞE İLİŞKİN ANAYASA MAHKEMESİ İPTAL KARARI (29.12.2022, E.2021/82 K.2022/167) 
166
KARAR–6 DAVAYI KAZANAN TARAFIN HARÇ ÖDEMEDEN KARARI ALABİLECEĞİNE İLİŞKİN ANAYASA MAHKEMESİ KARARI (14.01.2010, E.2009/27 K.2010/9) 
185
KARAR–7 VERGİ ALACAKLARININ TAKİP VE TAHSİLİNDE ZAMANAŞIMI SÜRESİNİN SINIRLANDIRILMASINA İLİŞKİN ANAYASA MAHKEMESİ KARARI (15.10.2009, E.2006/124 K.2009/146) 
189
KARAR–8 TIBBİ HATALARDA YÜKSEK SAĞLIK ŞURASINA BAŞVURMA ZORUNLUĞUNUN İPTALİNE İLİŞKİN ANAYASA MAHKEMESİ KARARI (03.06.2010, E.2009/69 K.2010/79) 
197
KARAR–9 ORMAN ALANI DIŞINA ÇIKARILAN YERLERİN KORUNMASINA İLİŞKİN ANAYASA MAHKEMESİ KARARI (12.05.2011, E.2009/24 K.2011/75) 
201
KARAR–10 ORMAN NİTELİĞİNİ YİTİREN YERLERİN ORMAN KÖYLÜSÜ DIŞINDAKİ KİŞİLERE VERİLEMEYECEĞİNE İLİŞKİN ANAYASA MAHKEMESİ KARARI (30.03.1993, E.1992/48 K.1993/14) 
208
KARAR–11 ORMAN SINIRLARI DIŞINA ÇIKARILAN YERLERİN SATILAMAYACAĞINA İLİŞKİN ANAYASA MAHKEMESİ KARARI (23.01.2002, E.2002/382 K.2002/21) 
217
KARAR–12 ORMAN NİTELİĞİNİ YİTİREN YERLERİN ÖZEL MÜLKİYETE GEÇİRİLEMEYECEĞİNE İLİŞKİN ANAYASA MAHKEMESİ KARARI (14.03.1989, E.1988/35 K.1989/13) 
225
KARAR–13 BELEDİYELERİN İMAR DÜZENLEME YETKİSİNİN SINIRSIZ OLARAK BAKANLIĞA VERİLMESİNİN İPTALİNE İLİŞKİN ANAYASA MAHKEMESİ KARARI (26.09.1991, E.1990/38 K.1991/32) 
238
KARAR–14 ÖZELLEŞTİRME KAPSAMINDAKİ TAŞINMAZLAR ÜZERİNDE KAT MÜLKİYETİ KURULMASINDA AYRICALIKLARIN İPTALİNE İLİŞKİN ANAYASA MAHKEMESİ KARARI (05.01.2006, E.2005/98 K.2006/3) 
248
KARAR–15 ÇEVREYE ZARAR VEREN BAZI İŞLETMELERİN ÇEVRE ETKİ DEĞERLENDİRMESİ (ÇED) KAPSAMI DIŞINDA TUTULMASININ İPTALİNE İLİŞKİN ANAYASA MAHKEMESİ KARARI (15.01.2009, E.2006/99 K.2009/9) 
256
KARAR–16 ÇEVRE KANUNU’NDA ÇEVREYE ZARAR VERİCİ DÜZENLEMENİN İPTALİNE İLİŞKİN ANAYASA MAHKEMESİ KARARI (03.07.2014, E.2013/89 K.2014/116) 
266
KARAR–17 KIYILARIN VE SAHİL ŞERİTLERİNİN YAPILAŞMAYA AÇIK HÜKÜMLERİNİN İPTALİNE İLİŞKİN ANAYASA MAHKEMESİ KARARI (18.09.1991, E.1990/23 K.1991/29) 
294
KARAR–18 KIYILARIN KORUNMASINA İLİŞKİN ANAYASA MAHKEMESİ KARARI (26.06.2019, E.2019/35 K.2019/53) 
308
KARAR–19 İDARENİN İŞLEMLERİNE YARGI YOLUNU KAPATAN YASA HÜKMÜNÜN İPTALİNE İLİŞKİN ANAYASA MAHKEMESİ KARARI (02.05.2018, E.2018/2 K.2018/43) 
314
KARAR–20 KADININ KOCASININ SOYADINI KULLANMA ZORUNLULUĞUNUN İPTALİNE İLİŞKİN ANAYASA MAHKEMESİ KARARI (22.02.2023, E.2022/155 K.2023/38) 
318
Yararlanılan Yazarlar 
331