ANAYASA MAHKEMESİNDE İPTAL VE İTİRAZ DAVALARI
1– Anayasa Mahkemesi’nin görevi ve işlevi
15
1– İptal davası tanımı
19
2– İptal davası açma hakkı ve yetkisi olanlar
20
3– İptal davası açma süresi
20
4– İptal davasının açılması
20
5– İptal davası dilekçesinde bulunması gerekenler
20
6– Raportör görevlendirilmesi ve ilk inceleme raporlarının hazırlanması
21
7– Eksikliklerin tamamlattırılması ve görüş bildirme
22
8– Esas inceleme raporlarının hazırlanması
22
9– Dosya üzerinden inceleme ve gerekçeyle bağlı olmama
23
11– Kararların yazılması ve yayımlanması
24
12– İptal kararlarının yürürlük tarihi
24
13– İptal kararlarının özellikleri
24
III– İTİRAZ YOLUYLA İPTAL DAVALARI
25
1– Anayasaya aykırılığın mahkemelerce ileri sürülmesi
25
2– İtiraz yoluna başvuran mahkemenin gerekçeli kararı ve ekleri
26
3– İtiraz yoluyla iptal davasının açılma biçimi ve işlemler
26
4– İtiraz başvurularında karar süreci
27
5– Anayasa Mahkemesinin, itiraz gerekçeleriyle bağlı olmaması
27
6– İtiraz yoluyla iptal kararının etkileri ve özellikleri
27
ANAYASA MAHKEMESİ İPTAL KARARLARININ UYGULANMASI, ETKİLERİ VE SONUÇLARI
II– İPTAL KARARLARININ BAĞLAYICILIĞI
30
1– Anayasaya uyulmasının sağlanması
30
2– Yasama organı yönünden bağlayıcılık
31
3– Yürütme organı yönünden bağlayıcılık
32
4– Yargı organları yönünden bağlayıcılık
33
5– Daha önce hiç dava açmayanlar, olay tarihine bakılmaksızın, Anayasaya aykırı hükmün iptalinden sonra dava açarlarsa, iptal kararı hükmü dikkate alınacaktır
35
III– İPTAL KARARLARI GERİYE YÜRÜR MÜ?
36
1– Geriye yürümezlik kuralının, kazanılmış haklarla sınırlı olması
36
2– Görülmekte olan davalarda ve henüz kesin hüküm halini almamış olan ya da iptal ile yeni bir hak doğuran uyuşmazlıklarda “kazanılmış haklardan” ve “geriye yürümezlikten” söz edilemez
37
3– Geriye yürüme konusunda öğretideki görüşler
39
4– Ceza davalarında iptal kararının geriye yürümesi
45
IV– İPTAL KARARLARININ AÇIKLANMASI
49
1– İptal kararının “açıklandığı” tarihte, iptal konusu yasanın veya yasa hükmünün “yürürlükten” kalkması
49
2– İptal kararlarının “açıklanma” tarihi hakkında görüşler
49
3– İptal kararının açıklanması için ileri bir tarih belirlenmesi
52
V– İPTALDEN SONRA DAVALARIN NASIL GÖRÜLECEĞİ
54
1– İptal kararından sonra ortaya çıkacak durumlar
54
2– İptalden sonra “yasal boşluk” oluşması
55
3– İptal edilen yasa hükmünün boşluk doğurmadığı durumlar
58
4– İptal edilen yasa hükmünün hakkın özünü ortadan kaldırmamış olması
60
5– Dava konusu edilmemiş işlerde iptal hükmünün dikkate alınması
63
VI– İPTAL KARARLARININ ETKİLERİ
63
1– AYM iptal kararlarının kesinleşmiş yargı kararlarına etkisi
63
2– İptal edilen yasa hükmüne göre verilmiş ve kesinleşmiş olan kararlara karşı “yargılamanın yenilenmesi” yoluna başvurulabilme konusunda görüşlerimiz
65
3– İptal ile önceki yasa yürürlüğe girer mi?
66
4– Anayasaya aykırı olarak alınanlar ve haksız zenginleşmeler geri verilmeli mi?
68
5– AYM İptal kararlarının ceza davalarına etkileri
71
6– AYM iptal kararlarının idari işlemlere etkisi
75
ANAYASA MAHKEMESİ İPTAL KARARLARININ ETKİLERİNE İLİŞKİN YARGITAY KARARLARI
ANAYASA MAHKEMESİ İPTAL KARARLARININ ETKİLERİNE İLİŞKİN YARGITAY KARARLARI
77
ANAYASA MAHKEMESİ İPTAL KARARLARININ ETKİLERİNE İLİŞKİN DANIŞTAY KARARLARI
ANAYASA MAHKEMESİ İPTAL KARARLARININ ETKİLERİNE İLİŞKİN DANIŞTAY KARARLARI
85
ANAYASA MAHKEMESİ İPTAL KARARLARININ İNCELENMESİ VE DEĞERLENDİRİLMESİ
II– DAVA DEĞERİNİN ARTIRILABİLMESİNE İLİŞKİN KARAR
99
1– Dava değerinin artırılmasını sağlayan Anayasa Mahkemesi iptal kararı
99
2– İptal kararına aykırı yeni hak arama engelleri yaratılması
100
3– Belirsiz alacak davasında dava değerinin kanun yolları tükeninceye kadar artırılabileceğine ilişkin Yargıtay’ın son dönem kararları
104
4– Yargıtay “davacı yararına” bozma kararı vermişse, bozulan kısım için davalı yararına “usuli kazanılmış hak” söz konusu olmaz
106
5– Davacı, bir yararı olmadığı için istinaf ve temyiz yoluna başvurmamış olup da, bozma kararıyla hukuki durumlar ve maddi olgular değişmişse, yeni yargılama aşamasında, değişen durumlara göre, davacı dava değerini artırabilmelidir
107
6– İdari Yargıda “belirsiz” tam yargı davasında değer artırımı
107
7– İdari Yargı’da belirsiz tam yargı davasında dava değerinin “kanun yolları tükeninceye kadar” artırılabileceğine ilişkin Yasa hükmünün gerekçesi
108
III– HMK 20. MADDESİNE İLİŞKİN ANAYASA MAHKEMESİ KARARI
108
2– Anayasa mahkemesi iptal kararı
109
3– Anayasa Mahkemesi iptal kararı uyarınca Yasa’da değişiklik yapılmış olması
109
4– İptal kararı hakkında görüş ve değerlendirmelerimiz
109
IV– SGK’NIN RÜCU HAKKINI SINIRLAYAN İPTAL KARARI
111
1– Anayasa Mahkemesi kararı
111
2– Kararın değerlendirilmesi
112
V– TRAFİK KANUNU’NDA İKİ KEZ DEĞİŞİKLİĞİ İPTALİ
113
1– İlk Yasa değişikliği ve Anayasa Mahkemesi iptal kararı
113
2– Trafik Kanunu’nda ikinci değişikliği de iptal eden Anayasa Mahkemesi kararı
113
VI– TRAFİK KANUNU’NDA İKİ KEZ DEĞİŞİKLİĞİN İPTALİNE İLİŞKİN KARARLARIN DEĞERLENDİRİLMESİ
114
1– Önceki ve sonraki iptal kararlarından sonra “yasal boşluk” oluşmamıştır.
114
2– Yargı’da iptal kararları uyarınca yapılması gerekenler
114
3– Görülmekte olan davalarda, iptal edilen yasaya göre oluşturulmuş işlemlerin yenilenmesi istenebilir
115
4– Tüm haksız fiillerde ortak yasa, Türk Borçlar Kanunu’dur
116
5– Tüm haksız fiillere aynı kural ve yöntemler uygulanmak zorundadır
116
6– Tazminat hesaplama esasları kanunla düzenlenemez ve sınırlanamaz
119
VII– HARÇ ÖDEMEDEN İLAMIN ALINABİLECEĞİNE İLİŞKİN KARAR
119
VIII– VERGİ ALACAKLARININ TAKİP VE TAHSİLİNDE ZAMANAŞIMININ SINIRLANDIRILMASINA KARAR
120
1– İptal istemine ilişkin başvuru
120
2– Anayasa Mahkemesi iptal kararı
120
3– İptal kararının değerlendirilmesi
121
IX– YÜKSEK SAĞLIK ŞURASINA BAŞVURMA KOŞULUNUN İPTALİ
122
2– İptal kararının gerekçesi
122
X– ORMANLARLA İLGİLİ ANAYASA MAHKEMESİ KARARLARI
122
1– Orman alanı dışına çıkarılan yerlerin korunmasına ilişkin karar
122
2– Orman niteliğini yitiren yerlerin orman köylüsü dışındaki kişilere verilemeyeceğine ilişkin Anayasa Mahkemesi kararı
123
3– Orman sınırları dışına çıkarılan yerlerin satılamayacağına ilişkin karar
123
4– Orman niteliğini yitiren yerlerin özel mülkiyete geçirilemeyeceğine ilişkin karar
124
XI– BELEDİYELERİN İMAR DÜZENLEME YETKİSİNİN SINIRSIZ OLARAK BAKANLIĞA VERİLMESİNİN İPTALİNE İLİŞKİN KARAR
124
2– Anayasa Mahkemesi 26.09.1991 gün E.1990/38 K.1991/32 sayılı kararı
125
XII– ÖZELLEŞTİRME KAPSAMINDAKİ TAŞINMAZLARA AYRICALIK TANINMASININ İPTALİNE İLİŞKİN KARAR
125
XIII– ÇEVRENİN KORUNMASINA İLİŞKİN İPTAL KARARLARI
126
1– Çevreye zarar veren işletmelerin, Çevre Etki Değerlendirmesi (ÇED) kapsamı dışında tutulmasının iptaline ilişkin Anayasa Mahkemesi kararı
126
2– Çevre Kanunu’nda çevreye zarar verici düzenlemenin iptaline ilişkin karar
128
XIV– KIYILARIN KORUNMASINA İLİŞKİN İPTAL KARARLARI
130
1– Kıyıların ve sahil şeritlerinin yapılaşmaya açık hükümlerinin iptaline ilişkin Anayasa Mahkemesi’nin 18.09.1991 gün E.1990/23 K.1991/29 sayılı kararı
130
2– Kıyıların korunmasına ilişkin Anayasa Mahkemesi’nin 26.06.2019 gün E.2019/35 K.2019/53 sayılı iptal kararı
131
XV– İDARENİN İŞLEMLERİNE YARGI YOLUNU KAPATAN YASA HÜKMÜNÜN İPTALİNE İLİŞKİN KARAR
132
XVI–KADININ EVLENMEDEN ÖNCEKİ SOYADINI TEK BAŞINA KULLANABİLECEĞİNE İLİŞKİN KARAR
132
2– Anayasa Mahkemesi kararı
133
KARAR–1 DAVA DEĞERİNİN ARTIRILMASINA İLİŞKİN ANAYASA MAHKEMESİ KARARI (20.07.1999, E.1999/1 K.1999/33)
135
KARAR–2 HMK 20. MADDESİNE İLİŞKİN ANAYASA MAHKEMESİ KARARI (10.02.2016, E.2015/96 K.2016/9)
138
KARAR–3 SOSYAL GÜVENLİK KURUMU’NUN RÜCU HAKKINI SINIRLANDIRAN ANAYASA MAHKEMESİ KARARI (23.11.2006, E.2003/10 K.2006/106)
146
KARAR–4 TRAFİK KANUNU’NDA İLK DEĞİŞİKLİĞE İLİŞKİN ANAYASA MAHKEMESİ İPTAL KARARI (17.07.2020, E.2019/40 K.2020/40)
154
KARAR–5 TRAFİK KANUNU’NDA İKİNCİ DEĞİŞİKLİĞE İLİŞKİN ANAYASA MAHKEMESİ İPTAL KARARI (29.12.2022, E.2021/82 K.2022/167)
166
KARAR–6 DAVAYI KAZANAN TARAFIN HARÇ ÖDEMEDEN KARARI ALABİLECEĞİNE İLİŞKİN ANAYASA MAHKEMESİ KARARI (14.01.2010, E.2009/27 K.2010/9)
185
KARAR–7 VERGİ ALACAKLARININ TAKİP VE TAHSİLİNDE ZAMANAŞIMI SÜRESİNİN SINIRLANDIRILMASINA İLİŞKİN ANAYASA MAHKEMESİ KARARI (15.10.2009, E.2006/124 K.2009/146)
189
KARAR–8 TIBBİ HATALARDA YÜKSEK SAĞLIK ŞURASINA BAŞVURMA ZORUNLUĞUNUN İPTALİNE İLİŞKİN ANAYASA MAHKEMESİ KARARI (03.06.2010, E.2009/69 K.2010/79)
197
KARAR–9 ORMAN ALANI DIŞINA ÇIKARILAN YERLERİN KORUNMASINA İLİŞKİN ANAYASA MAHKEMESİ KARARI (12.05.2011, E.2009/24 K.2011/75)
201
KARAR–10 ORMAN NİTELİĞİNİ YİTİREN YERLERİN ORMAN KÖYLÜSÜ DIŞINDAKİ KİŞİLERE VERİLEMEYECEĞİNE İLİŞKİN ANAYASA MAHKEMESİ KARARI (30.03.1993, E.1992/48 K.1993/14)
208
KARAR–11 ORMAN SINIRLARI DIŞINA ÇIKARILAN YERLERİN SATILAMAYACAĞINA İLİŞKİN ANAYASA MAHKEMESİ KARARI (23.01.2002, E.2002/382 K.2002/21)
217
KARAR–12 ORMAN NİTELİĞİNİ YİTİREN YERLERİN ÖZEL MÜLKİYETE GEÇİRİLEMEYECEĞİNE İLİŞKİN ANAYASA MAHKEMESİ KARARI (14.03.1989, E.1988/35 K.1989/13)
225
KARAR–13 BELEDİYELERİN İMAR DÜZENLEME YETKİSİNİN SINIRSIZ OLARAK BAKANLIĞA VERİLMESİNİN İPTALİNE İLİŞKİN ANAYASA MAHKEMESİ KARARI (26.09.1991, E.1990/38 K.1991/32)
238
KARAR–14 ÖZELLEŞTİRME KAPSAMINDAKİ TAŞINMAZLAR ÜZERİNDE KAT MÜLKİYETİ KURULMASINDA AYRICALIKLARIN İPTALİNE İLİŞKİN ANAYASA MAHKEMESİ KARARI (05.01.2006, E.2005/98 K.2006/3)
248
KARAR–15 ÇEVREYE ZARAR VEREN BAZI İŞLETMELERİN ÇEVRE ETKİ DEĞERLENDİRMESİ (ÇED) KAPSAMI DIŞINDA TUTULMASININ İPTALİNE İLİŞKİN ANAYASA MAHKEMESİ KARARI (15.01.2009, E.2006/99 K.2009/9)
256
KARAR–16 ÇEVRE KANUNU’NDA ÇEVREYE ZARAR VERİCİ DÜZENLEMENİN İPTALİNE İLİŞKİN ANAYASA MAHKEMESİ KARARI (03.07.2014, E.2013/89 K.2014/116)
266
KARAR–17 KIYILARIN VE SAHİL ŞERİTLERİNİN YAPILAŞMAYA AÇIK HÜKÜMLERİNİN İPTALİNE İLİŞKİN ANAYASA MAHKEMESİ KARARI (18.09.1991, E.1990/23 K.1991/29)
294
KARAR–18 KIYILARIN KORUNMASINA İLİŞKİN ANAYASA MAHKEMESİ KARARI (26.06.2019, E.2019/35 K.2019/53)
308
KARAR–19 İDARENİN İŞLEMLERİNE YARGI YOLUNU KAPATAN YASA HÜKMÜNÜN İPTALİNE İLİŞKİN ANAYASA MAHKEMESİ KARARI (02.05.2018, E.2018/2 K.2018/43)
314
KARAR–20 KADININ KOCASININ SOYADINI KULLANMA ZORUNLULUĞUNUN İPTALİNE İLİŞKİN ANAYASA MAHKEMESİ KARARI (22.02.2023, E.2022/155 K.2023/38)
318
Yararlanılan Yazarlar
331