MEDENİ HUKUKUN TEMEL KAVRAMLARI VE
TÜRK MEDENİ KANUNU’NUN BAŞLANGIÇ HÜKÜMLERİ
§ 1. MEDENİ HUKUKA GİRİŞ
19
I. Medeni Hukukun Anlam ve Önemi
19
1. Hukukun Çeşitli Anlamları
20
2. Kamu Hukuku – Özel Hukuk Ayırımı
20
B. Medeni Hukuk Kavramı
21
II. Medeni Hukukun Konusu
22
III. Medeni Hukukun Düzenleniş Tarzı Bakımından Çeşitli Sistemler
22
IV. Türkiye'de Medeni Hukuk Alanında Kanunlaştırma Hareketleri
24
V. Türk Medeni Kanunu’nun Sistematiği ve Özellikleri
24
A. Türk Medeni Kanunu’nun Sistematiği
24
B. Türk Medeni Kanunu ile Türk Borçlar Kanunu’nun Özellikleri
25
§ 2. MEDENİ HUKUKUN KAYNAKLARI VE UYGULANMASI
26
I. Medeni Hukukun Yürürlük Kaynakları
26
B. Medeni Hukukun Yazılı Kaynağı: Kanunlar (Yazılı Hukuk Kuralları)
27
C. Kanunların Uygulanması
29
1. Uygulanacak Hükmün Bulunması
29
a. Kanunların Yer Bakımından Uygulanması
29
b. Kanunların Zaman Bakımından Uygulanması
30
c. Kanunların Anlam Bakımından Uygulanması
31
bb. Kanunların Yorumlanması
32
d. Kanunların Nitelik Bakımından Uygulanması
34
2. Bulunan Kanun Hükmünün Somut Olaya Uygulanması ve Hâkimin Takdir Yetkisini Kullanması
35
3. Kanunda Somut Olaya Uygulanabilir Hüküm Bulunmaması: Kanun Boşluğu
37
D. Medeni Hukukun Yazılı Olmayan Kaynağı: Örf ve Âdet Hukuku
40
1. Örf ve Âdet Hukukunun Rolü
41
2. Örf ve Âdet Hukuku Kurallarının Türleri
41
E. Hâkim Tarafından Yaratılan Hukuk
42
II. Medeni Hukukun Yaratıcı Kaynakları
44
III. Medeni Hukukun Bilgi Kaynakları
44
§ 3. HAK KAVRAMI VE ÇEŞİTLERİYLE HAKLARIN KAZANILMASI VE KAYBEDİLMESİ
45
A. Dayandığı Hukuk Alanı Yönünden Haklar: Özel Hukuk Hakları – Kamu Hukuku Hakları
46
B. Parayla Ölçülebilir Değeri Bulunup Bulunmaması Yönünden Haklar: Malvarlığı Hakları – Kişivarlığı Hakları
46
c. Maddi Değeri Olan Yenilik Doğuran Haklar
51
d. Mali Yönleri İtibariyle Fikri Haklar
51
2. Kişivarlığı Hakları
52
C. İleri Sürülebilecekleri Çevre Yönünden Haklar: Mutlak Haklar – Nisbi Haklar
52
D. Kullanılmasının Etkisi Yönünden Haklar: Yenilik Doğuran Haklar – Alelade Haklar
53
E. Kullanma Yetkisi Yönünden Haklar: Kişiye Sıkı Sıkıya Bağlı Haklar – Başkası Tarafından da Kullanılabilen Haklar
54
F. Bağımsızlık Yönünden Haklar: Bağımsız Haklar – Bağlı Haklar
54
G. Mevcudiyet Yönünden Haklar: Mevcut Haklar – Beklenen Haklar
55
III. Hakların Kazanılması ve Kaybedilmesi
55
A. Hukuki Olay, Hukuki Fiil ve Hukuki İşlem Kavramları
56
1. Hukuki İşlemin Unsurları
58
a. Hukuki İşlemin Kurucu Unsurları
58
aa. İrade Açıklaması (İrade Beyanı)
58
aaa. İrade Açıklamasının Çeşitleri
59
bb. Hukuk Düzeninin İrade Açıklamasının Yöneldiği Sonucu Tanıması
61
b. Hukuki İşlemin Geçerlilik Unsurları
61
c. Bazı Hukuki İşlemlerin Hüküm İfade Edebilmesi İçin Aranan Tamamlayıcı Unsurlar
62
2. Hukuki İşlem Çeşitleri
62
a. Gerekli İrade Açıklamasının Sayısı Yönünden
63
b. Etki Doğurduğu Alan Yönünden
64
c. Malvarlığına Etkisi Yönünden
64
d. Hüküm İfade Edeceği An Yönünden
65
3. Hukuki İşlemlerin Hükümsüzlüğü
65
c. İptal Edilebilirlik
68
d. Noksanlık (Askıda Hükümsüzlük)
68
C. Hakların Kazanılma Şekilleri
69
D. Hakların Kaybedilme Şekilleri
70
I. Kavram Olarak İyiniyet
72
III. İyiniyetin Korunmasının Sebepleri
73
IV. İyiniyetin Aranacağı Kişi
73
V. İyiniyetin Aranacağı An
74
§ 5. DÜRÜSTLÜK KURALI VE HAKKIN KÖTÜYE KULLANILMASI YASAĞI
75
II. Hakkın Kötüye Kullanılması Yasağı
76
A. Hakkın Kötüye Kullanılmasının Anlamı
76
B. Hakkın Kötüye Kullanıldığını Gösteren Bazı Hâller
76
C. Hakkın Kötüye Kullanılmasının Yaptırımı
78
III. Dürüstlük Kuralı ve Hakkın Kötüye Kullanılması Yasağının Uygulama Alanı
78
§ 6. HAKLARIN KORUNMASI
80
B. Davaya Karşı Savunma Yolları
84
C. İspat ve İspat Yükü
87
IV. Hakkın Bizzat Sahibi Tarafından Korunması
92
A. Haklı Savunma (Meşru Müdafaa)
92
B. Zorunluluk (Iztırar) Hâli
93
C. Hakkını Korumak İçin Kuvvet Kullanma
94
§ 7. KİŞİLER HUKUKUNA GİRİŞ
95
I. Kişiler Hukukunun Konusu
95
II. Kişi ve Kişilik Kavramları
95
III. Kişiler Hukukuna Hâkim Olan İlkeler
96
I. Kişiliğin Başlangıcı ve Sona Ermesi
96
A. Kişiliğin Başlangıcı
96
B. Kişiliğin Sona Ermesi
98
a. Gaiplik Kararı İstenebilmesinin Koşulları
99
b. Gaiplik Kararı İstemeye Yetkili Olanlar
100
c. Yetkili ve Görevli Mahkeme
100
d. Mahkemece Uygulanacak Usul
101
e. Gaiplik Kararı ve Sonuçları
101
f. Gaiplik Kararının Hükümsüzleşmesi
102
g. Hazinenin İstemi Üzerine Gaipliğe Karar Verilmesi
102
C. Sağlığın ve Ölümün İspatı
103
A. Hak Ehliyetine İlişkin Temel İlkeler
103
B. Hak Ehliyetini Sınırlayan Sebepler
104
A. Tam Fiil Ehliyetine Sahip Olmanın Koşuları
105
1. Ayırt Etme Gücüne Sahip Olma
105
b. Evlenme Yoluyla Ergin Olma
107
c. Mahkeme Kararıyla Ergin Olma
107
B. Ehliyet Yönünden Kişilerin Sınıflandırılması
109
a. İşlem Ehliyeti Yönünden Tam Ehliyetsizlerin Durumu
110
b. Sorumluluk Ehliyeti Yönünden Tam Ehliyetsizlerin Hukuki Durumu
112
3. Sınırlı Ehliyetsizler
113
a. Hukuki İşlem Ehliyeti Yönünden Sınırlı Ehliyetsizlerin Durumu
113
aa. Yasal Temsilcinin Rızasına Bağlı İşlemler
113
bb. Yasal Temsilcinin Rızasına Bağlı Olmadan Yapılabilen İşlemler
116
cc. Sınırlı Ehliyetsizin Hiç Yapamayacağı İşlemler
117
b. Sınırlı Ehliyetsizlerin Temsili
117
c. Sınırlı Ehliyetsizlerin Hukuka Aykırı Fiillerinden Sorumluluğu
117
d. Dava Ehliyeti Yönünden Sınırlı Ehliyetsizlerin Durumu
117
4. Sınırlı Ehliyetliler
117
a. Öz Adın Kazanılması
120
b. Soyadın Kazanılması
120
c. Müstear Adın Kazanılması
122
d. Lakabın Kazanılması
122
2. Adın Değiştirilmesi
122
1. İsteğe Bağlı Yerleşim Yeri
130
2. İtibari Yerleşim Yeri
131
3. Kanuni Yerleşim Yeri
131
D. Kişisel Durum Sicili
131
V. Kişiliğin Korunması
135
A. Kişilik Hakkı ve Kişilik Hakkının Nitelikleri
135
B. Kişilik Hakkının Kapsamına Giren Değerler
136
C. Kişilik Hakkının Korunması
138
1. Kişiliğin Hukuki İşlem Yoluyla Gerçekleşen Saldırılara Karşı Korunması
138
2. Kişiliğin Hukuka Aykırı Eylemlerle Gerçekleşen Saldırılara Karşı Korunması
140
a. Hukuka Aykırılığı Ortadan Kaldıran Sebepler (Hukuka Uygunluk Sebepleri)
140
aa. Kişilik Hakkı Zedelenen Kimsenin (Mağdurun) Rızası
140
bb. Üstün Nitelikte Özel Yarar
142
cc. Üstün Nitelikte Kamu Yararı
143
dd. Kanunun Verdiği Yetkinin Kullanılması
143
b. Kişilik Hakkına Saldırılan Kişinin TMK m. 25 Uyarınca Açabileceği Davalar
144
cc. Tazminat Davaları
147
dd. Saldırı Dolayısıyla Elde Edilen Kazancın Verilmesi Davası
148
c. Kişilik Hakkını Koruyan Diğer Bazı Kanunlar
149
I. Tüzel Kişi Kavramı
149
II. Tüzel Kişi Türleri
151
III. Tüzel Kişilere İlişkin Genel Kurallar (TMK m. 47–55)
152
A. Tüzel Kişilerin Kuruluşu
152
B. Tüzel Kişilerin Hak Ehliyeti
153
C. Tüzel Kişilerin Fiil Ehliyeti
155
2. Organ Kavramı ve Türleri
155
3. Organın Fiilinin Tüzel Kişiye İzafesi
158
a. Hukuki İşlemler Yönünden
158
b. Hukuka Aykırı Fiiller Yönünden
159
D. Tüzel Kişilerin Yerleşim Yeri
160
E. Tüzel Kişilerin Sona Ermesi
160
B. Derneğin Unsurları
161
a. Derneğe Üye Olmanın Koşulları
162
b. Dernek Üyeliğinin Kazanılması
163
c. Dernek Üyeliğine Bağlı Haklar
163
d. Dernek Üyeliğine Bağlı Yükümlülükler
166
e. Dernek Üyeliğinin Sona Ermesi
166
3. Derneğin Tüzel Kişiliği
169
b. Derneğin Organları
171
c. Derneğin Faaliyetleri
174
d. Şube, Temsilcilik ve Plâtformlar
176
e. Federasyon ve Konfederasyonlar
176
f. Derneğin Gelirleri
177
g. Derneğin Sona Ermesi
177
A. Vakıf Kavramı ve Türleri
179
1. Malvarlığı Değerleri Unsuru
181
2. Malvarlığı Değerlerinin Usulüne Göre Amaca Tahsisi
182
c. Vakıf Kurma İşlemi
183
3. Vakfın Tüzel Kişiliği
185
a. Tüzel Kişiliğin Kazanılması
185
b. Vakfın Yönetimi ve Örgütü
187
4. Vakıf Senedinin Değiştirilmesi
189
5. Vakfın Faaliyetleri
190
7. Vakfın Sona Ermesi
191
§ 10. AİLE HUKUKUNA GİRİŞ
193
I. Aile Hukukunun Konusu
193
IV. Aile Hukukuna Hâkim Olan İlkeler
194
§ 11. EVLİLİK BİRLİĞİNİN KURULMASI
195
A. Nişanlanmanın Kurucu Unsurları
195
B. Nişanlanmanın Geçerlilik Koşulları
195
C. Nişanlanmanın Hukuki Niteliği
197
D. Nişanlanmanın Hükümleri
198
E. Nişanlılığın Sona Ermesi
199
1. Nişanlılığı Sona Erdiren Sebepler
199
b. Evlenmenin İmkânsızlaşması
199
c. Bozucu Koşulun Gerçekleşmesi
200
c. Tarafların Anlaşması
200
d. Bir Tarafın Nişanı Bozması
200
2. Nişanlılığın Sona Ermesinin Sonuçları
201
a. Maddi Tazminat (TMK m. 120)
201
b. Manevi Tazminat (TMK m. 121)
201
c. Hediyelerin İadesi (TMK m. 122)
202
A. Evlenmenin Hukuki Niteliği
202
B. Evlenmenin Koşulları
203
1. Evlenmenin Maddi Koşulları
203
aa. Kesin Evlenme Engelleri
204
bb. Kesin Olmayan Evlenme Engelleri
206
aaa. Kadın İçin Bekleme (İddet) Süresi
206
bbb. Bazı Bulaşıcı Hastalıklar
207
2. Evlenmenin Şekli Koşulları
207
a. Evlenme Töreninden Önceki Şekli Koşullar
208
b. Evlenme Töreni Sırasındaki Şekli Koşullar
209
c. Evlenme Töreninden Sonraki Şekli Koşullar
209
§ 12. EVLİLİĞİN GENEL HÜKÜMLERİ
210
I. Eşlerin Hak ve Yükümlülükleri
210
A. Evlilik Birliğini Yönetme Hak ve Yükümlülüğü
210
B. Evlilik Birliğinin Mutluluğunu Sağlama Yükümlülüğü
210
C. Çocukların Bakım, Eğitim ve Gözetimine Özen Gösterme Yükümlülüğü
210
D. Sadakat Yükümlülüğü
211
E. Yardım Yükümlülüğü
211
F. Birlikte Yaşama Yükümlülüğü
211
G. Evlilik Birliğinin Giderlerine Katılma Yükümlülüğü
212
III. Evlilik Birliğinin Temsili
212
IV. Eşlerin Meslek ve İşi
214
V. Eşlerin Hukuki İşlemleri
214
VI. Evlilik Birliğinin Korunması
215
A. TMK’ya Göre Alınabilecek Önlemler
215
B. Ailenin Korunması ve Kadına Karşı Şiddetin Önlenmesine Dair Kanun’a Göre Alınabilecek Önlemler
217
§ 13. EVLİLİKTE MAL REJİMLERİ
221
I. Mal Rejimi Kavramı ve Türleri
221
II. Mal Rejimi Sözleşmesi
224
III. Mal Rejimlerine İlişkin Ortak Esaslar
224
IV. Yasal Mal Rejimi: Edinilmiş Mallara Katılma Rejimi
225
B. Edinilmiş Mallara Katılma Rejiminin Sona Ermesi ve Tasfiyesi
228
V. Mal Ayrılığı Rejimi
231
VI. Paylaşmalı Mal Ayrılığı Rejimi
231
VII. Mal Ortaklığı Rejimi
233
§ 14. EVLİLİK BİRLİĞİNİN SONA ERMESİ
238
I. Evlilik Birliğinin Kendiliğinden Sona Erdiği Hâller
238
C. Cinsiyet Değiştirme
238
II. Evlilik Birliğinin Mahkeme Kararıyla Sona Erdiği Hâller
239
1. Mutlak Butlan – Nisbi Butlan Ayırımı
240
cc. Yasak Derecede Hısımlık
241
dd. Ayırt Etme Gücünden Sürekli Yoksunluk
241
aa. Ayırt Etme Gücünden Geçici Yoksunluk
242
cc. Yasal Temsilcinin İzni Olmadan Evlenme
243
2. İptal Kararı ve Sonuçları
244
a. Özel Boşanma Sebepleri
245
b. Genel Boşanma Sebebi
247
3. Boşanmanın Yarattığı Sonuçlar
251
I. Kan Bağına Dayanan Soybağının Kurulması
254
A. Çocuk ile Ana Arasında
254
B. Çocuk ile Baba Arasında
254
aa. Soybağının Reddi Davası
256
II. Evlât Edinme Yoluyla (Yapay) Soybağının Kurulması
261
A. Küçüklerin Evlât Edinilmesi
262
B. Ergin ve Kısıtlıların Evlât Edinilmesi
263
C. Evlât Edinmede Şekil ve Usul
264
D. Evlât Edinmenin Hükümleri
265
E. Evlâtlık İlişkisinin Kaldırılması
265
III. Soybağının Hükümleri
266
A. Soybağının Velâyete Bağlı Olmayan Hükümleri
266
2. Karşılıklı Yükümlülükler
268
3. Çocuk ile Kişisel İlişki Kurulması
268
4. Ana ve Babanın Çocuğun Bakım ve Eğitim Giderlerini Karşılama Yükümlülüğü
269
B. Soybağının Velâyete Bağlı Hükümleri
270
c. Çocuğun Temsil Edilmesi
273
d. Çocuğun Aileyi Temsil Etmesi
273
e. Çocuk ile Velâyet Sahibi Arasındaki Hukuki İşlemler
273
I. Vesayeti Gerektiren Hâller
280
1. Kısıtlama Sebepleri
280
a. Akıl Hastalığı veya Akıl Zayıflığı
280
b. Savurganlık, Alkol veya Uyuşturucu Madde Bağımlılığı, Kötü Yaşama Tarzı, Kötü Yönetim
281
c. Özgürlüğü Bağlayıcı Ceza
281
d. Kişinin Kendi İsteği
281
II. Vesayet Organları
282
III. Vesayetin Yürütülmesi
286
B. Vesayet Dairelerinin Görevleri
288
IV. Vesayetin Sona Ermesi
289
A. Vesayeti Gerektiren Sebebin Sona Ermesine Bağlı Olarak Vesayetin Sona Ermesi
289
B. Vasilik Görevinin Sona Ermesi
290
C. Vesayetin Sona Ermesinin Sonuçları
292
V. Kayyımlık ve Yasal Danışmanlık
292
2. Kayyımlığın Yürütülmesi
293
3. Kayyımlığın Sona Ermesi
294
VI. Koruma Amacıyla Özgürlüğün Kısıtlanması
295
VII. Vesayet Organlarının Sorumluluğu
297