1.2 ENERJİNİN KORUNUMU
25
1.3 ENERJİNİN BİÇİMLERİ
26
1.3.1 Potansiyel Enerji
26
1.4 ENERJİ KAYNAKLARI VE SINIFLANDIRILMASI
28
1.4.1 Birincil ve İkincil Enerji Kaynakları
29
1.4.2 Konvansiyonel ve Konvansiyonel Olmayan Enerji
30
1.4.3 Yenilenebilir ve Yenilenemeyen Enerji
30
1.4.4 Ticari ve Ticari Olmayan Enerji
30
1.5 ENERJİ KULLANIMI YERLERİ
31
1.6 ENERJİ AKIMI VE BİRİMLERİ
32
1.7 ENERJİNİN TARİHÇESİ
34
1.7.1 Enerjinin Jeolojik Tarihi
35
1.7.2 Enerjinin İnsanlık Tarihi
39
2.2 KÖMÜR ÜRETİMİ, TÜKETİMİ VE TİCARETİ
51
2.2.3 Kömür Ticareti ve Taşımacılığı
53
2.2.4 Kömür Rezervleri
55
2.2.5.1 Toz Kömürün Yakılması
57
2.3 KÖMÜR PİYASALARI VE REKABETÇİ PİYASA MODELİ
62
2.3.1 Bir Rekabetçi Piyasa Modeli Örneği: Kömür Arz ve Talebi
65
2.3.2 Kömür Piyasasında Talep Esnekliği
71
2.3.3 Arz Esnekliği: Rekabetçi Kömür Piyasalarında Vergi ya da Sübvansiyon Uygulaması
74
3.2 YOĞUN REKABET ORTAMINDA PETROL ŞİRKETLERİ
77
3.2.1 Standart Oil ’in Tekelleşmesi ve Dağılması
78
3.2.2 Petrol Endüstrisinin Küresel Piyasalara Yayılması
79
3.3 PETROL ÜRETİMİ VE TÜKETİMİ
80
3.4 REZERV VE KAYNAKLAR
82
3.5 PETROL İHRAÇ EDEN ÜLKELER ÖRGÜTÜ (OPEC)
88
3.5.1 Oligopol Piyasa ve HHI
89
3.5.2 OPEC: Kartel ve Oyun Teorisi
90
3.5.3 OPEC: Birden Fazla Ülkeye Sahip Kartel
95
3.5.4 OPEC’in Talep ve Marjinal Gelir Eğrisi
102
3.5.5 OPEC: Piyasa Paylaşan Lider Ülke
106
3.5.6 OPEC: Düşük Maliyetli ve Hakim Ülke Liderliği
109
3.5.6.1 Düşük Maliyetli Fiyat Lideri Modeli
109
3.5.6.2 Egemen veya Dominant Ülkenin Liderliği
112
3.5.7 OPEC: Limit fiyatlama
115
4.2 DOĞAL GAZ ÜRETİMİ VE TÜKETİMİ
121
4.2.2 Üretimi ve Tüketimi
123
4.2.3 Doğal Gaz Ticareti
128
4.3 AVRUPA GAZ PİYASASI VE OYUN TEORİSİ
130
4.3.1 Cournet Duopolü
131
4.3.2 Düopolün Rekabetçi Piyasayla Karşılaştırılması
134
4.3.2.1 Rekabetçi ve Düopol Piyasası ile Tekel karşılaştırması
135
4.3.2.2 Avrupa Gaz Piyasası için Stackelberg Modeli
136
4.4 ASYA PASİFİK DOĞAL GAZ PİYASALARI: GİRDİ PİYASASINDA LNG MONOPSONU, ÇIKTI PİYASASINDA REKABETÇİ
137
4.5 DOĞAL GAZ PİYASASI VE İŞLEM EKONOMİSİ
141
4.6 DOĞAL GAZIN FİYATLAMA KURALLARI
142
4.6.1 Parmak kuralı (Yaklaşık Hesaplama)
142
4.6.2 Parite ve Net Sürüm Fiyatlaması
143
4.6.3 Doğal Gazın Anlık(Spot) Fiyatları
143
5.2 ELEKTRİK PİYASASININ MODELLEMESİ
152
5.2.3 Azalan Maliyet Endüstrilerinde Tekel
155
5.3 DOĞAL TEKELDE HÜKÜMET POLİTİKALARI
159
5.3.1 Karlılık Oranı Regülasyonu (Rate of Return Regulation)
159
5.3.2 Tavan Fiyat Düzenlemesi
163
5.4 ELEKTRİK ENERJİSİ SEKTÖRÜNDE ÖZELLEŞTİRME VE REGÜLASYON
164
5.4.1 Elektrik Sektörünün Yapısı
164
5.4.2 ABD’de Elektrik Enerjisi Sektöründe Regülasyon
165
5.4.3 İngiltere’de Elektrik Sektöründe Özelleştirme ve Düzenleme
165
5.4.4 Elektrik Özelleştirmesi Sonrası Gelişmeler
167
5.4.4.1 Deregülasyona Olumsuz Bir Örnek: Kaliforniya
168
5.5 ELEKTRİK SİSTEMİNİN TEMEL ÖZELLİKLERİ
170
5.5.1 Alternatif Elektrik Üretim Seçenekleri
173
5.5.2 Üretim Kapasite Rezervi
174
YENİLENEBİLİR ENERJİ PİYASALARI
6.2.2 Nükleer Enerji Piyasaları
181
6.2.3 Nükleer Santrallerin Ekonomisi
184
6.3 HİDROELEKTRİK PİYASALARI
186
6.3.2 Hidro Santralin Temel Denklemleri
187
6.3.3 Küresel Hidro Güç Kullanımı
189
6.3.4 Küçük Hidroelektrik Santralleri
191
6.4.2 Rüzgâr Gücü Kapasitesi ve Üretimi
194
6.5.2 Güneş Pilleri ve Güneş Piyasaları
200
6.6.2 Doğrudan Kullanımın Ekonomisi
206
6.6.3 Elektrik Üretimi ve Doğrudan Kullanımın Gelecekteki Kullanımı
207
6.6.4 Jeotermal Elektrik Üretim Projesi Gelişimi
208
6.7 BİYOKÜTLE VE BİYOYAKITLAR
209
6.7.2 Standartları ve Özellikleri
210
6.7.3 Biyoyakıtların Üretimi
211
6.7.3.1 Etanol Yakıtı ve Karışımları
212
6.7.3.2 Etanolün Bölgesel Üretimi ve Kullanımı
213
6.7.3.2.1 Brezilya'da Etanol Yakıtı
213
6.7.3.2.2 Amerika Birleşik Devletleri'nde Etanol Yakıtı
214
6.7.3.3 Biyodizel Üretimi
215
6.7.4 Termal İşlemler
216
6.7.5 Biyolojik İşlemler
217
6.7.5.1 Anaerobik sindirim
217
6.7.6 Biyoyakıtların Ekonomisi
218
6.8.3 Gelgit Akıntıları
223
6.8.4 Gelgit Sürüklenmesi
224
6.9 YAKIT PİLİ VE HİDROJEN ENERJİSİ
226
6.9.2 Yakıt Pilinin Çalışma Prensibi
228
7.2 ENERJİ SERMAYE İLİŞKİSİ
233
7.3 ENERJİ TALEBİNİN MİKRO EKONOMİK TEMELİ
234
7.3.1 Tüketici Enerji Talep Eğrisinin Elde Edilişi: Fayda Maksimizasyonu
234
7.3.2 Gelirdeki Artışa Tüketicinin Tepkisi
238
7.3.3 Piyasa Talep Eğrisinin Elde Edilmesi
239
7.4 ÜRETİCİNİN ENERJİ GİRDİSİYLE MALİYET MİNİMİZASYONU
241
8.2 ESNEKLİK DEĞERLERİNDEN ENERJİ TALEBİ
247
8.3 ENERJİ YOĞUNLUĞUNDAN ENERJİ TALEBİ
249
8.4 ENERJİ TALEBİ FAKTÖR ANALİZİ
252
8.5 ENERJİ YOĞUNLUĞUNDA DEĞİŞİM
257
8.6 ENERJİ TALEP ANALİZİNDE EKONOMETRİK YAKLAŞIM
259
8.6.1 Zaman Serisi Modelleri
259
8.7 YAPISAL VE İNDİRGENMİŞ MODELLER
260
8.8 AYRIŞTIRILMIŞ DÜZEYDE ENERJİ TALEBİ
261
SEKTÖREL ENERJİ TALEBİ ANALİZİ
9.1 ULAŞIM YAKIT TALEBİ MODELİ
263
9.1.1 Araç Sahipliği Modellemesiyle Enerji Talep Analizi
264
9.1.2 Ulaşım Enerji Talep Modelinin Nihai Kullanıcı Analizi
266
9.1.3 Ulaşım Sektöründe Enerji Tüketim Değişkenin Ayrıştırılması
270
9.2 KONUT VE TİCARET SEKTÖRÜNDE ENERJİ TALEBİ
271
9.2.1 Konutlarda Enerji Talebinin Ekonometrik Analizi
272
9.2.2 Konut ve Ticari Sektörlerde Enerji Talebinin Ayrıştırılması
273
9.3 ENDÜSTRİYEL ENERJİ TALEBİ
273
9.3.1 Enerji Talebi ve Yoğunluklarına Ayrışması
273
YAYGIN OLARAK KULLANILAN ENERJİ TALEP MODELLERİ
10.3 NEMS TALEP MODÜLÜ
282
10.4 WEM TALEP MODELLEMESİ
283
GİRDİ–ÇIKTI TALEP ANALİZİ
11.1 KAVRAMSAL ÇERÇEVE
285
11.2 GİRDİ–ÇIKTI TABLOSU
286
11.3 STANDART GİRDİ–ÇIKTI TABLOSU
289
11.4 ENERJİ TALEBİNDE GİRDİ–ÇIKTI ANALİZİ
293
11.5 GİRDİ–ÇIKTI MODELİ İLE ENERJİ SEKTÖRÜN BAĞINLAŞMA ETKİLERİ
298
11.5.1 Doğrudan İleri ve Geri Bağlantı Etkileri
299
11.5.2 Toplam İleri ve Geri Bağlantı Etkileri
300
11.6 GİRDİ–ÇIKTI ENERJİ FİYATLARI MODELİ
301
11.6.1 Teorik Çerçeve
301
11.6.2 Fiyat Modelin Senaryo ve Sonuçları
303
12.2 ENERJİ TALEP YÖNETİMİ
315
12.4 ENERJİ VERİMLİLİĞİ VE ENERJİ TASARRUFU
319
12.5 ENERJİ TASARRUFU POTANSİYELİ
321
12.5.1 Binalarda ve Isıtma ve Soğutma Sistemlerinde Enerji Tasarrufu
321
12.5.2 Aydınlatma Sistemlerinde ve Elektrikli Cihazlarda Enerji Tasarrufu
322
12.5.3 Ev Aletlerinde Enerji Verimliliği
322
12.5.4 Ulaşımda Enerji Verimliliği
324
12.5.5 Sanayide Enerji Verimliliği
324
12.6 ENERJİ VERİMLİLİĞİ EKONOMİSİ ve POLİTİKALARI
324
12.7 ENERJİ VERİMLİLİĞİ VE EKONOMİ VERİMLİLİĞİ
327
12.8 ENERJİ VERİMLİLİĞİNİN FAYDA–MALİYET ANALİZİ
329
YATIRIM PROJELERİNİN EKONOMİK ANALİZİ
13.1 PROJELERİN EKONOMİK ANALİZİ
333
13.2 EKONOMİK ANALİZ YÖNTEMLERİ
334
13.2.1 Basit Karlık Oranı (BKO)
336
13.2.2 Geri ödeme süresi
337
13.2.3 Net Bugünkü Değer Yöntemi (NBD)
338
13.2.4 Net Bugünkü Değer Oranı Yöntemi
342
13.2.5 İç karlıklık Oranı Yöntemi (İKO)
342
13.2.6 NBD ile İKO’nun Karşılaştırılması
344
13.3 ENERJİ PROJELERİNİN ÖZELLİKLERİ
344
13.4 ENERJİ PROJELERDE BELİRSİZLİK VE RİSK
345
FOSİL YAKITLARIN ARZI EKONOMİSİ
14.2 ARAŞTIRMA, KEŞİF VE ARAMA FAALİYETLERİ
352
14.3 PETROL ARAMADA JEOFİZİK YÖNTEMLER
353
14.3.1 Yüzey Coğrafi Çalışmalar
353
14.3.2 Gravite Yöntemi
354
14.3.3. Sismik Yöntem
354
14.4 SİSMİK VERİLERİN TOPLANMASI
354
14.6 TÜRKİYE’DE ARAMA FAALİYETLERİ
357
14.7 ARAMA FAALİYETLERİ EKONOMİSİ
362
14.9 ARAMA PROJELERİNDE GETİRİLER VE RİSKLER
364
14.10 KAYNAK SINIFLAMASI
371
14.11 HAM PETROL, DOĞAL GAZ VE KÖMÜRÜN SINIFLANDIRILMASI
373
14.12.1 Petrol Üretimi
374
14.12.2 Yüksek Petrol Fiyatlarının Petrol İhraç Eden Ülkeler Üzerine Etkileri
377
14.12.2.1 Beklenmedik (Windfall) Kazançlar
377
14.12.4 Kömür Üretimi
381
YENİLENEMEYEN KAYNAKLAR EKONOMİSİ
15.1 TÜKETİM ZAMANININ ŞİMDİ VEYA GELECEK BOYUTU
383
15.2 TÜKENEBİLİR KAYNAKLARIN ÇIKARIMININ BASİT MODELİ
385
15.2.1 Kaynakların Tüketilmesinde Tekel Etkisi
386
ENERJİDE GELECEK SÖZLEŞME PİYASALARI VE
16.2 GELECEK SÖZLEŞME TÜRLERİ
393
16.3 GELECEK PİYASALARINI KULLANANLAR VE AMAÇLARI
394
16.5 ENERJİDE GELECEK SÖZLEŞMELERİ
396
16.6 ENERJİ GELECEK SÖZLEŞMELERİ İLE RİSKTEN KAÇINMA
399
PETROL RAFİNERİ VE PETROL TAŞIMACILIĞI EKONOMİSİ
17.1 PETROL RAFİNERİSİ
405
17.2 PETROLÜN ÜRETİM MALİYETLERİ
407
17.3 RAFİNERİ KARLARINI MAKSİMİZE EDEN DOĞRUSAL PROGRAMLAMA MODELİ
409
ENERJİ VE ÇEVRE ETKİLEŞİMİ EKONOMİSİ
ENERJİ VE ÇEVRE ETKİLEŞİMİ
18.2 ÇEVRESEL KUZNETS EĞRİSİ
419
18.3 ENERJİ KİRLİLİĞİ VE DIŞSALLIKLAR EKONOMİSİ
422
18.4 SERA GAZI VE ETKİLERİ
424
18.5 OLUMSUZ DIŞSALLIK OLARAK KİRLİLİK
426
18.5.1 Kirliliğin Optimal Düzeyi
427
18.5.2 Kamu Malları ve Küresel İklim Değişimi
430
KÜRESEL ISINMA VE İKLİM DEĞİŞMESİ EKONOMİSİ
19.2 İKLİM DEĞİŞİM BİLİMİ
437
19.3.1 Emisyon Senaryoları
438
19.3.2 Küresel Gelecek Senaryoları
439
19.4 EMİSYON ARTIŞINI ETKİLEYEN FAKTÖRLER
440
19.5 EŞİTLİK VE SERA GAZI EMİSYONLARI
441
19.6 FAYDA MALİYET ANALİZİ
442
19.7 KÜRESEL ISINMANIN ETKİLERİ
444
19.7.1 Küresel Isınmanın Çevresel ve Sosyoekonomik Etkileri
446
19.7.2. Politik Sorunlar
448
19.8 ADAPTASYON VE GÜVENLİK AÇIĞI
449
ULUSLARARASI İKLİM DEĞİŞİMİ ANLAŞMALARI
20.1 RİO SÖZLEŞMELERİ
453
20.3 TARAFLAR KONFERANSI
460
ENERJİ VE ÇEVRE MODELLERİ
21.3 OECD GREEN MODELİ
470
21.5 PETROL FİYAT ARTIŞLARININ EKONOMİ VE KARBON EMİSYONLARI ÜZERİNE ETKİLERİ
476
21.5.1 Türkiye Ekonomisinin Temel Özellikleri
477
21.5.2 Dünya Petrol Fiyatlarının Uzun Dönem Beklentileri ve Politika Senaryoları
478
21.5.3 Model Yapısı ve Veri
481
21.5.4 Simülasyon Sonuçları
484
21.5.4.1 Petrol Şoklarının Makroekonomik Göstergeler Üzerine Etkileri
484
21.5.4.2 Petrol Fiyatlarının Karbon Emisyonları Üzerine Etkileri
487
ENERJİ POLİTİKASI VE ÖZELLİKLERİ
22.1 ENERJİ POLİTİKASI TANIMI
493
22.2 ENERJİ POLİTİKASININ ÖZELLİKLERİ
495
22.3 POLİTİKA TÜRLERİ
497
22.3.1 Enerji Mevzuatında Yasalaştırılan Bazı Düzenleme Türleri
498
22.4 REAKTİF VE PROAKTİF POLİTİKA
499
22.5 UYGULAMA MEKANİZMALARININ ROLÜ
499
22.6 AMAÇLANAN VE AMAÇLANMAYAN POLİTİKA SONUÇLARI
500
22.7 KAMU VE ÖZEL POLİTİKALAR
500
22.8 YASA ÇIKARTAN ORGAN
501
22.9 POLİTİKA DEĞİŞİMİ TEHDİTLERİ
502
22.9.1 Siyasi Anlaşmazlık
502
22.9.2 Mevcut Durum (Statüko)
502
22.10 POLİTİKA FORMÜLASYONUNDAKİ AKTÖRLER
503
22.10.1 Kanun Yapıcılar
503
22.10.2 Özel İlgi Grupları
503
22.10.3 Bilim Adamları
503
22.11 POLİTİKA PLANLAMASINDA ENDÜSTRİNİN ROLÜ
504
22.12 ENERJİ POLİTİKA FORMÜLASYONUN VARSAYIMLARI
505
22.12.1 Enerji Politikalarında Hükümetin Rolü
505
22.12.2 Özel ve Kamu Malları
505
22.12.3 Hizmet Kuruluşları: Kamu Kuruluşlarına Karşı Özelleştirme
506
22.13 ENERJİ BAĞIMSIZLIĞI
507
22.14 ENERJİ POLİTİKA ANALİZİNİN ÇERÇEVESİ VE PERSPEKTİFİ
508
22.14.1 Politika Analizi
508
22.14.2 Riskin Değerlendirilmesi
509
22.15 POLİTİKA UYGULAMASI
510
AVRUPA ENERJİ POLİTİKALARI
23.2 AVRUPA ENERJİ POLİTİKALARI GÖRÜNÜMÜ
513
23.3 AVRUPA ENERJİ ARZ GÜVENLİĞİ POLİTİKALARI
515
23.3.1 Petrol Arz Güvenliği
516
23.3.2 Elektrik Arz Güvenliği
517
23.3.3 Doğal Gaz Arzı Güvenliği
517
23.4 AVRUPA ENERJİ POLİTİKALARININ TEMEL YAPISI
518
23.4.1 Dış Enerji İlişkileri
518
23.4.2 Strateji Altyapının Geliştirilmesi
518
23.4.3 İç Enerji Piyasası
519
23.4.4 Sürdürülebilirlik
519
GÜNCEL ENERJİ SORUNLARI VE TÜRKİYE
TÜRKİYE’NİN ENERJİ AÇIĞI SORUNU
24.1.2 Türkiye’nin Enerji Açığı Sorununa Genel Bir Bakış
524
24.1.2.1 Miktarsal Boyutuyla Enerji Açığı
524
24.1.2.2 Parasal Boyutuyla Enerji Açığı
527
24.1.3 Açığın Kapatılmasına Yönelik Çözüm Önerileri
532
24.1.3.1 Mevcut Kaynakların Harekete Geçirilmesi
532
24.1.3.2 Yeni kaynak: Nükleer Güç Santrallerin Kurulması
535
24.1.3.3 Enerji Açığının Talep Yönlü Kapatılması
542
24.1.3.4 Yenilenebilir Kaynakların Desteklenmesi ve Arz Güvenliği
542
ULUSLARARASI ENERJİ POLİTİKALARI VE
25.2 EN BÜYÜK DOĞAL GAZ TEDARİKÇİSİ: RUSYA
551
25.2.1. Rusya’nın Genel Enerji Görünümü
551
25.2.2 Rusya ve Türkiye Arasında Enerjiye Temelli Ekonomik İlişkiler
551
25.2.3 Ukrayna'da Uygulanan Yanlış Enerji Politikaları
552
25.2.4. Türkiye'nin Ukrayna Krizinden Çıkaracağı Dersler
554
25.2.5 Ukrayna Enerji Krizi’nin Türkiye’ye Yansımaları
555
25.2.5.1 Türkiye'nin Arz Güvenliği ve Doğal Gaz Fiyatları
555
25.3 AVRUPA’NIN ENERJİ TALEBİ VE ARZ GÜVENLİĞİ
556
25.3.1 AB’nin Enerji Bağımlılığı
556
25.3.2. Enerji Güvenliği
557
25.3.2.1. Enerji Güvenliği Açısından Alternatif Enerji Kaynakları
559
25.3.2.1.1. Kaya Gazı Avrupa Birliği için Umut Olabilir mi?
559
25.3.2.1.2. Doğu Akdeniz Kaynaklarının Avrupa’ya Ulaştırılması ve Türkiye
560
25.3.2.2. İran’a Yönelik Yaptırımların Kaldırılmasının Avrupa Enerji Güvenliği Açısından Önemi
561
25.3.3. Trans Anadolu Doğal gaz Boru Hattı (TANAP)
562
25.4. DOĞU AKDENİZ’DE ENERJİ
562
25.4.1. Doğu Akdeniz’de Hidrokarbon (Petrol– Doğal gaz) Rezervleri
562
25.4.2. Enerji Güvenliğini Engelleyen Sorunlar
563
25.4.2.1. Deniz Yetki Alanları Uyuşmazlığı
564
25.4.2.2. Kıbrıs Sorunu
566
25.4.2.2.1. Kıbrıs Sorununda Çözümün Tıkandığı Noktalar
566
25.4.2.2.2. Kıbrıs Sorununda Çözüm Yakın mı?
567
25.4.2.2.3. Kıbrıs Sorununun Çözümünde ABD ve AB’nin Tutumu
568
25.5. İRAN'IN ENERJİ POLİTİKALARINDAKİ DEĞİŞİM
570
25.5.1. Genel Görünüm
570
25.5.2. Nükleer Enerji ve İran
573
25.5.2.1. Anlaşmanın Ticari Etkileri ve Türkiye’ye Yansıması
575
25.5.3. Doğal Gazdaki Fiyat Sorunu ve Tahkim Süreci
576
25.6. IRAK'IN PETROL VE GAZ REZERVİ
578
25.6.1. Kuzey Irak Petrolü ve Türkiye
581
25.6.3. Irak’ın Kuzey Irak Petrolü İçin Tahkim’e Başvurması
583
25.7. SONUÇ VE POLİTİKA ÖNERİLERİ
585