KİTAPTAKİ PROGRAMLAR, ŞEKİLLER VE UYGULAMALAR İLE İLGİLİ ÖNEMLİ AÇIKLAMALAR
21
CNC TORNA TEZGÂHLARININ ÇALIŞTIRILMASI İLE İLGİLİ GENEL UYARILAR
23
1.2. NC TEZGÂHLARININ TARİHİ GELİŞİMİ
27
1.2.1. İşleme Merkezleri
34
1.3. CNC TEKNOLOJİSİNİN NC TEKNOLOJİSİNE KARŞI AVANTAJLARI
38
1.3.1. CNC Teknolojisinin Dezavantajları
39
1.4. MİKROBİLGİSAYAR TEKNOLOJİSİ
39
1.6.1. Kontrol Standartları
41
1.6.2. CNC Kontrol Üniteleri
41
1.7. EIA VE ISO STANDARTLARI
42
1.8. STANDART OLMAYAN (ETKİLEŞİMLİ) KONTROLCÜLER
42
1.10. CNC PROSESLERİNDE İŞLEM SIRASI
44
1.11. BİLGİSAYAR DESTEKLİ CNC PROSESİNDE İŞLEM SIRASI
44
2.1.1. NC Tezgâhlarda Eksen Uyumları
48
2.2. ÇİFT İŞ MİLLİ VE ÇİFT TARETLİ TORNALAMA MERKEZLERİ
48
2.3. CNC TORNA TEZGÂHLARININ KISIMLARI
49
2.3.2. Motorlar (Tahrik Elemanları)
50
2.3.4.1. Taretin (Tezgâhın) Çalışma Alanı
55
2.3.5. Kesici Uç ve Katerin Taret’e Takılması, Sökülmesi
57
2.3.5.1. Kesici Takımın Bağlanmasında İşlem Sırası
60
2.3.5.2. Katerin Sökülmesi
61
2.3.7. Gang Tipi Bağlayıcılar
61
2.3.10. Karşı Ayna Özelliği
62
2.3.12. Soğutma Suyu Kullanımı
65
2.3.13. Kontrol Paneli (Operatör Paneli)
65
2.3.14. Takım Sıfırlama Kolu
66
2.3.15. Çubuk Sürücüler
68
2.3.16. Bilgisayar Bağlantısı
68
2.3.17. Diğer Aksesuarlar
68
2.4. HAREKET İLETME SİSTEMLERİ
69
2.4.1. Vidalı Mil–Somun Sistemleri
69
2.4.2. Sürme Sistemleri
72
2.4.3. Servo Sürücüler
72
2.4.4. Geri Beslemeli Servo Sürücüler
72
2.4.6. Hidrolik Sürücüler
73
2.4.7. Pnömatik Sürücüler
73
2.4.8. Kayma Hareketi Elemanları
74
2.4.8.1. Kayma Pozisyonu Ölçümleri
74
2.4.8.2. Sürme Ünitesine Monte Edilen Döner Kodlayıcılar
75
2.4.8.3. Doğrusal Transdüzer Pozisyonlama Sistemleri (Doğrusal Sayısal Skalalar)
75
2.4.8.4. Doğrusal Ölçme Sistemleri (Inductos’lar)
75
2.4.9. Pozisyonel Doğruluk (Pozisyonlama Doğruluğu)
76
2.4.9.1. Proses İçi Araştırma (Algılama Kontrolü)
76
2.4.10. Talaş ve Soğutma Sıvısı Kontrolü
77
2.5. EKSEN HAREKETLERİNİN KONTROLÜ
78
2.6. CNC’Lİ TEZGÂHLARDA HATA KAYNAKLARI
79
2.6.1. NC Programlarındaki Hatalar
80
2.7. CNC TORNA TEZGÂHININ TEKNİK ÖZELLİKLERİ
80
EKSEN VE HAREKET TERİMLERİ
83
3.3. KARTEZYEN KOORDİNAT SİSTEMİ
84
3.4. CNC TORNA İLE İŞLEMENİN ESASLARI
87
REFERANS (SIFIR) NOKTALARI
91
4.2. CNC TORNA TEZGÂHLARINDA KULLANILAN İŞARETLER (REFERANS NOKTASI İŞARETLERİ)
92
4.3. MAKİNE/TEZGÂH SIFIR NOKTASI (M) (MACHINE ZERO/ REFERENCE POINT) (MRP)
93
4.4. İŞ PARÇASI SIFIR NOKTASI (W) (PROGRAM SIFIR NOKTASI)
93
4.5. TARET SIFIR NOKTASI (HOME POSITION) (H)
93
4.6. BÖLGESEL SIFIR NOKTASI (W1)
94
4.7. REFERANS NOKTASI (R)
94
PROGRAMLAMA SİSTEMLERİ
95
5.1. ÇAPSAL / YARIÇAPSAL PROGRAMLAMA
95
5.1.1. Çapsal Programlama
95
5.1.2. Yarıçapsal Programlama
96
5.2. KOORDİNAT SİSTEMLERİ
96
5.2.1. Mutlak Koordinat Sistemi
96
5.2.2. Artışlı (İnkremental, Eklemeli, Artımsal) Koordinat Sistemi
97
5.3. PROGRAMLAMA ESASLARI
100
5.3.1. Program Hazırlama
100
5.4.3. CNC Programının Üç Ana Bölümü
106
5.4.4. Program Sayfası
109
5.4.6. CNC Program Satırı Yazmada Kısıtlayıcılar
110
5.4.7. Program Hazırlama
111
5.4.8. Programcının Bilmesi Gereken Asgari Bilgiler
112
CNC TEZGÂHLARDA İŞLENECEK PARÇALARIN İMALAT RESİMLERİ
113
7.1. KESİCİ TAKIM HAREKETLERİ
119
7.2. G KODLARININ FONKSİYONLARI
121
7.2.1. G00 Pozisyonlama (Talaşsız Hızlı Hareket)
121
7.2.2. G01 Talaşlı Doğrusal İlerleme
122
7.2.3. G02 (G2) Saatin Dönüş Yönünde Dairesel Kesme (Clockwise) (CW)
126
7.2.4. G03 (G3) Saatin Dönüş Yönünün Tersine Dairesel Kesme (Counter Clockwise) (CCW)
128
7.2.5.1. Milin Dönme Zamanına Göre Bekleme
134
7.2.6. G31 Satır Atlatma Fonksiyonu
135
7.2.7. G32 Sabit Adımlı Diş Açma
135
7.2.7.1. Düz Vida Açma
138
7.2.7.2. Konik Vida Açma
139
7.2.8. G34 Değişken Adımlı Vida Açma
140
PROGRAMLAMAYI KOLAYLAŞTIRAN FONKSİYONLAR
(TEK TEKRARLI ÇEVRİMLER)
141
8.2. ÇEVRİM ÇEŞİTLERİ
141
8.2.1. G90 İç ve Dış Çap Tornalama Çevrimi
143
8.2.1.1. G90 Konik Tornalama Çevrimi
145
8.2.2. G92 Düz Vida Açma Çevrimi
148
8.2.2.1. G92 Konik Vida Açma Çevrimi
151
8.2.3. G94 Alın Tornalama Çevrimi
152
8.2.3.1. G94 Konik Alın Tornalama Çevrimi
154
8.3. CNC TEZGÂHLARDA PARÇA İŞLEME METOTLARI
156
ÇOK TEKRARLI ÇEVRİMLER
161
9.2. ÇOK TEKRARLI ÇEVRİM ÇEŞİTLERİ
161
9.2.1. G71 Çok Tekrarlı Silindirik Tornalama ile Boşaltma Çevrimi Tip I (Monoton Artışlı Boşaltma)
162
9.2.1.1. G71 Çok Tekrarlı Silindirik Tornalama ile Boşaltma Çevrimi (Tip I Monoton Artışlı Boşaltma) ile İlgili Açıklamalar
163
9.2.2. G71 Çok Tekrarlı Silindirik Tornalama ile Boşaltma Çevrimi (Tip II Cep Tornalama ile Boşaltma)
168
9.2.3. G72 Çok Tekrarlı Alın Tornalama ile Boşaltma Çevrimi
174
9.2.4. G73 Çok Tekrarlı Profil Tornalama
175
9.2.5. G70 Son Talaş (Finiş) Tornalama
183
DELME VE KANAL AÇMA İŞLEMLERİ
189
10.1. DELME İŞLEMLERİ
189
10.1.1. G74 Delik Delme Çevrimi
189
10.1.1.1. G74 Tek Dalmalı Delik Delme Çevrimi
190
10.1.1.2. G74 Çok Dalmalı Delik Delme Çevrimi
193
10.1.1.3. G74 Alında Çok Dalmalı Kanal Açma Çevrimi
195
10.1.2. G75 Dış Çapta/İç Çapta Delik Delme, Kanal Açma ve Parça Kesme Çevrimi
198
10.1.3. G75 ile Dış Çapta Kanal Açma
201
10.1.4. G76 Çok Tekrarlı Vida Çekme Çevrimi
203
10.1.4.1. Vida Kaleminin Geri Çekilmesi
203
10.1.4.2. G76 Çok Tekrarlı Vida Çekme Çevrimi ile Çok Ağızlı Vidaların Açılması
209
10.1.5. Çok Tekrarlı Çevrimler (G70, G71, G72, G73, G74, G75, G76) ile İlgili Açıklamalar
212
PROGRAMLAMA VE TEZGÂH PANELİNİ KULLANMA İLE İLGİLİ İŞLEMLER
213
11.1. YENİ BİR PROGRAM YAZMA
213
11.2. TAKIM BİLGİLERİ
215
11.3. ESKİ BİR PROGRAMDA DEĞİŞİKLİK YAPMA (PROGRAM ÇAĞIRMA)
215
11.4. PROGRAMDAN HERHANGİ BİR DEĞERİN SİLİNMESİ
216
11.5. PROGRAMA HERHANGİ BİR DEĞERİN EKLENMESİ
216
11.6. HERHANGİ BİR KARAKTERİN DEĞİŞTİRİLMESİ
216
11.8. PROGRAM NUMARASINI DEĞİŞTİRME (KAYITSIZ PROGRAM İÇİN).
217
11.9. ÖLÇME KOLU OLMADAN TAKIM SIFIRLAMA (PARÇA REFERANS NOKTASINA GÖRE)
217
11.10. HAFIZA OPERASYONU
219
11.10.1. Hafıza Operasyonu İçin Prosedür
220
11.10.2. Hafıza Operasyonunu Durdurma
220
11.10.3. Hafıza Operasyonunu Bitirme
221
11.10.4. Hafıza Operasyonuna Başladıktan Sonra Aşağıdakiler Gerçekleşir
221
11.10.5. Hafıza Operasyonunu Durdurma ve Bitirme
221
11.11. M00 PROGRAMI DURDURMA FONKSİYONU
222
11.12. M01 İSTEĞE BAĞLI DURDURMA
222
11.13. M02, M30 PROGRAM SONU
222
11.14. İLERLEMEYİ DURDURMA (FEED HOLD)
222
11.15. YENİDEN KURMA (RESET)
222
11.16. İSTEĞE BAĞLI SATIR ATLATMA
222
11.17. O–TTC İÇİN BAŞLAMA (CYCLE START)
223
11.18. TEZGÂH DIŞINDAKİ BİLGİSAYARLARDA YAZILAN ALT PROGRAMLARIN ÇAĞRILMASI
223
11.19. PARAMETRE DEĞİŞİKLİĞİ YAPMA
223
11.20. OPERASYON PANELİNDEKİ TUŞLAR
225
11.21. OPERASYON PANELİNDEKİ TUŞLAR VE ANLAMLARI
226
11.21.1. Başla Butonu
226
11.21.2. İşlemi Durdurma Butonu
226
11.21.3. Programı Satır Satır İşleme Butonu
226
11.21.4. Eksen Kilitleme Butonu
227
11.21.5. İsteğe Bağlı Durdurma
227
11.21.6. Satır Atlatma Butonu
227
11.21.7. Hızlı İlerleme Butonu
228
11.21.8. İş Parçası Salgı Kontrol Butonu
228
11.21.9. Sesli İkaz Alarmını Durdurma Butonu
228
11.21.10. Soğutma Suyu Kullanma Switchi
228
11.21.11. Aydınlatma Lambası
229
11.21.12. Kuru Çalışma (Dışarıdan İlerleme Verme)
229
11.21.13. Acil Durdurma Butonu
229
11.21.14. Panele Enerji Verme ve Kesme Butonu
230
11.21.15. Aynayı Saat İbresinin Ters Yönünde Döndürme Butonu
230
11.21.16. Aynayı Durdurma Butonu
230
11.21.17. Aynayı Saat İbresi Yönünde Döndürme Butonu
230
11.21.18. Taret Çevirme Butonu
231
11.21.19. İlerleme Yönünü Kontrol Butonları (Jog Butonları)
231
11.21.20. İş Mili Devrini Arttırma Switchi (Otomatik Operasyonda)
231
11.21.21. Talaşsız Hızlı Hareketin Ayarlanması
231
11.21.22. İlerlemeyi Arttırma (El Operasyonunda)
232
11.21.23. İlerlemeyi Arttırma (Otomatik Operasyonda)
232
11.21.24. Eksen Seçme
232
11.21.25. Operasyon Modu Seçme
232
11.21.27. Hafıza Operasyon Modu
233
11.21.28. Elle Veri Giriş Modu
233
11.21.29. Kaset Operasyonu Modu
233
11.21.30. Elle Operasyon Modu
234
11.21.31. Sıfır Noktasına Gönderme Modu
234
11.21.32. Elle İlerleme Seçme Butonu
234
11.21.34. İş Parçasını Sıkma Pozisyonunu Belirleme
235
11.21.35. Talaş Konveyörünü Çalıştırma
235
11.21.36. Talaş Konveyörünü Ters Yönde Çalıştırma
235
11.21.37. Sesli Alarm
235
11.21.38. Program Sonu
236
11.21.39. Tezgâha Enerji Verme
236
11.21.40. İş Mili Devrini Arttırma (El Modunda)
236
11.21.41. Acil Durdurma Butonunu Serbest Bırakma
236
11.21.42. Punta Kovanını İlerletme
237
11.21.43. Punta Kovanını Geri Çekme
237
11.22. PROGRAM KLAVYESİNDEKİ TUŞLARIN ANLAMLARI
237
11.23. TEZGÂHIN ÇALIŞTIRILMASI
240
11.23.1. Tezgâhı Açma
240
11.23.2. Tareti Referansa Gönderme
241
11.24.1. Sıra (Satır) Numarasının Otomatik Olarak Girilmesi
243
11.24.2. Sıra Numarasının Otomatik Olarak Girilmesi İçin Takip Edilecek Yol
243
11.25. PARÇANIN SİMÜLASYONUNUN YAPILARAK İŞLENMESİ İÇİN İŞLEM SIRASI
245
12.1. CNC TEZGÂHLARDA KULLANILAN KESİCİ TAKIMLAR
249
12.2. KESME HIZI, İLERLEME, TALAŞ DERİNLİĞİ VE DEVİR SAYILARI
262
12.2.1. G96 Sabit Kesme Hızı Kontrol Komutu
262
12.3. YÜZEY PÜRÜZLÜLÜĞÜ
264
12.4. KESİCİ TAKIM GİRİŞ AÇISININ İŞ PARÇASINDA MEYDANA GETİRDİĞİ TİTREŞİMLER
265
12.5. KESİCİ TAKIMLAR (ISO STANDARTLARINA GÖRE)
266
CNC TEZGÂHLARIN BAKIM VE ONARIMI
275
13.1.1. Genel Uyarılar
275
13.1.2. Tezgâhın Kontrol Edilecek Kısımları
275
13.1.3. Tezgâh Kapanmadan Önce Yapılacak İşlemler
276
13.1.4. Tezgâha Enerji Verilmeden Önce Yapılacak Kontrol İşlemleri
276
13.1.4.1. Pedal Switchi
276
13.1.4.2. Basınç ve Yağ Göstergeleri
276
13.1.4.3. Hidrolik Ayna
277
13.1.5. Tezgâhın Elektrik Enerjisi Kapatıldıktan Sonra Yapılacak Bakım İşlemleri
277
13.1.5.2. Doğrusal Yataklar
277
13.1.5.4. Hidrolik Silindir
278
13.1.5.5. Hidrolik Ayna
278
13.1.5.6. Kesme Sıvısı Tankı
278
13.1.5.7. Hidrolik Yağ Tankı
279
13.2.1. Fener Milinin Yağlanması
281
13.2.2. Aynanın Yağlanması
282
13.2.3. Birbiri Üzerinde Kayan Düzlem Yüzeylerin, X Ekseni, Z Ekseni ve Bilyeli Vidalı Mil Yataklarının Yağlanması
282
CNC DİK İŞLEME MERKEZLERİ
CNC DİK İŞLEME MERKEZLERİ
291
15.2. CNC DİK İŞLEME MERKEZİNİN KISIMLARI
292
15.2.2.Tezgâhın çalışma alanı
295
REFERANS (SIFIR) NOKTALARI
297
16.2. CNC DİK İŞLEME MERKEZLERİNDE KULLANILAN İŞARETLER (REFERANS NOKTASI İŞARETLERİ)
297
G VE M KODLARI LİSTESİ
299
17.1. DİK İŞLEME MERKEZLERİNDE KULLANILAN “G” VE “M” KODLARI
299
18.1.1. G00 Pozisyonlama (Talaşsız doğrusal hızlı ilerleme)
305
18.1.2. G01 Talaşlı doğrusal ilerleme
307
18.1.3. G02 Saat İbresi Yönünde Kavis İşleme
310
18.1.4. G03 Saat ibresinin tersi yönünde kavis işleme
311
18.1.5. G37 Otomatik takım boyu ölçme
315
18.1.6. G43, G44, G49 Takım Boyu Telafisi
315
18.1.7. G45–48 Takım Ayarları
317
18.1.9. G45, 46, 47 ve 48 Kodları
325
18.1.10. G73 Yüksek Hızda Geri Çıkmalı Gagalamalı Delik Delme Çevrimi
328
18.1.11. G74 Sol Kılavuz Çekme Çevrimi
330
18.1.12. G76 Hassas Delik Genişletme Çevrimi
332
18.1.13. G81 Spot delik delme çevrimi
335
18.1.14. G82 Hassas Derinlikli Delik Delme Çevrimi
337
18.1.15. G83 Emniyet Seviyesine Kadar Geri Çıkmalı Gagalamalı Delik Delme Çevrimi
338
18.1.16. G84 Kılavuz Çekme Çevrimi
341
18.1.17. G85 Kesme İlerlemesi ile Geri Çıkmalı Delik Genişletme Çevrimi
344
18.1.18. G86 Hızlı İlerleme ile Geri Çıkmalı Delik Genişletme Çevrimi
345
18.1.19. G87 Alt Taraftan Delik Genişletme Çevrimi
347
18.1.20. G88 El ile Geri Çıkmalı Delik Genişletme Çevrimi
351
18.1.21. G89 Delik Dibinde Beklemeli Delik Genişletme Çevrimi
352
PROGRAMLAMA VE TEZGÂH PANELİNİ KULLANMA
353
19.2. TEZGÂHIN AÇILMASI
356
19.3. TEZGÂHIN KAPATILMASI
357
19.4. OPERATÖR PANELİNDEKİ TUŞLAR/ANAHTARLAR/DÜĞMELER/SWİÇLER VE ANLAMLARI
358
19.4.1. EDIT (Edit Mode) Yazma Modu
358
19.4.2. MEMORY Hafıza Operasyonu Modu
358
19.4.3. MDI (Manual Data Input Mode) Elle Very Girişi Modu
359
19.4.4. DNC (On–Line DNCMode) Bilgisayara Bağlanma Modu
359
19.4.5. HANDLE Elle Kumanda Modu
359
19.4.6. JOG Elle Operasyon Modu
359
19.4.7. STEP Elle İlerleme Verme Modu
359
19.4.8. ZRN Referans Noktasına Dönme Modu
360
19.5. OVERRİDE SWİTCH İLERLEMEYİ VE DEVİR SAYISININ ARTTIRMA SVİÇLERİ
360
19.5.1. FEEDRATE OVERRIDE SWITCH Talaşlı İlerlemeyi Arttırma–Azaltma Svici
360
19.5.2. RAPID TRAVERSE OWERRIDE SWITCH Talaşsız İlerlemeyi Arttırma–Azaltma Svici
360
19.5.3. SPINDLE OWERRIDE SWITCH Devir Sayısını Arttırma–Azaltma Svici
360
19.6. PANEL BUTONLARI
361
19.6.1. CYCLE START Başla Butonu
361
19.6.2. FEED HOLD İlerlemeyi (İşlemi) Durdurma Butonu
361
19.6.8. HIZLI İLERLEME TUŞU
362
19.6.10. EKSEN ALARM TUŞU
362
19.6.16. SBK (Single Block Key) Programı Satır Satır İşleme Butonu
363
19.6.17. M01 (Optional Stop Key) Otomatik Operasyonu İsteğe Bağlı Durdurma
364
19.6.18. DRN (Dray Run) Dışarıdan İlerleme Verme
364
19.6.19. BDT (Optional Skip Key) İsteğe Bağlı Satır Atlatma Butonu
364
19.6.20. Z. LOCK (Z–Akis Lock Key) Z eksenini Kilitleme Butonu
364
19.6.21. AFL (AUKILIARY FUNCTION LOCK KEY) Yardımcı Fonksiyon Kilitleme Butonu
365
19.6.22. MLK (MACHINE LOCK KEY) Eksenleri Kilitleme Butonu
365
19.6.23. F1 (ALARM LAMP) Alarm Lambası
365
19.6.24. AIRBLOW Hava Üfleme Butonu
365
19.6.25. MAN (Manual Lubrication Key) El ile Yağlama Butonu
365
19.6.26. CHIP CW (Chip Conveyor Clockwise Rotation) Talaş Konveyörünü Saat İbresi Yönünde Çalıştırma
366
19.6.27. F2 (Chip Conveyor Counters Clockwise Rotation) Talaş Konveyörünü Saat İbresinin Tersi Yönünde Çalıştırma
366
19.6.28. HUFF (Chip Flush) Talaşları Su ile Temizleme
366
19.6.29. W LAMP (Machine Work Lamp) Makine Çalışma Lambası
366
19.6.30. MAG CW (Magazine Clockwise Rotation) Kesici Takım Magazinini Saat İbresi Yönünde Döndürme Butonu
367
19.6.31. Önemli Uyarılar
367
19.7. REFERANSA GÖNDERME
368
19.8. OTOMATİK OLARAK TAKIM ÇAĞIRMA
368
19.9. TAKIM DEĞİŞTİRME POZİSYONUNU AYARLAMA
369
19.10. YENİ PROGRAM SAYFASI AÇMA
369
19.11. KAYITLI PROGRAMI SİLME
369
19.12. HAFIZADA PROGRAM DEĞİŞTİRME
369
19.13. HAFIZADA KAYITLI PROGRAMDA DEĞİŞİKLİK YAPMA
370
19.14. TAKIMLARIN SIFIRLANMASI/TAKIM BOYU ÖLÇME
370
19.15. İŞ PARÇASININ SIFIRLANMASI
371
19.16. PROGRAMI YAZILMIŞ BİR PARÇANIN TAKIM SIFIRLAMASI VE SİMÜLASYONUNUN YAPILARAK İŞLENMESİ
372
Ek–1: TORNALAMA İŞLEMLERİNDE KESME PARAMETRELERİ İÇİN GENEL TAVSİYELER
379
Ek–2: ÇEŞİTLİ TALAŞ KALDIRMA İŞLEMLERİNDE ELDE EDİLEN YÜZEY PÜRÜZLÜLÜK DEĞERLERİ
383
Ek–3: ÇEŞİTLİ MALZEMELERİN DEĞİŞİK DÜNYA STANDARTLARINDAKİ KARŞILIKLARI (SECO KATALOGLARI)
384
Ek–6: METALLERİN İŞLENEBİLİRLİK DERECELERİ
394
Ek–7: PROFESYONEL ORGANİZASYONLAR
395