Milletlerarası Özel Hukukta Hava Araçlarının Teminata Konu Olması

Bir alacağın belli bir malvarlığı unsuru üzerindeki ayni hak sayesinde güvence altında olması "ayni teminat" olarak ifade edilmektedir. Hava araçlarının finansmanını sağlamaya yönelik işlemlerin genellikle ayni teminata dayanması nedeniyle, bu işlemler bakımından karşılaşılan en önemli hukuki mesele, teminat konusu hava aracı üzerindeki ayni hak problemleridir. Taşınırlar üzerindeki ayni haklara uygulanacak hukukun tespiti konusunda ülkelerin farklı bağlama kuralları benimsemiş olmasının yanı sıra ulusal eşya ve icra-iflas hukukları arasındaki köklü farklılıklar nedeniyle, bir ülke hukukuna göre kurulmuş ayni hakkın başka bir ülkede tanınması ve etki doğurması sorun yaratabilmektedir. UNIDROIT tarafından hazırlanmış ve geniş bir katılıma ulaşmış olan Taşınır Donanım Üzerindeki Uluslararası Teminatlar Hakkında Sözleşme (Cape Town Konvansiyonu), içerdiği maddi hukuk ve usul hukuku kurallarıyla, yüksek maddi değere sahip ve kolaylıkla yer değiştirebilen bazı taşınırların (uçak, helikopter, vagon, lokomotif, tren, uzay aracı, uydu, uzay istasyonu vs.) ayni teminata dayalı krediyle satın alınmasını ve kiralanmasını kolaylaştırmayı amaçlayan bir milletlerarası antlaşmadır. Konvansiyon'a ilişkin olarak hava aracı nesnelerine (hava aracı gövdesi, hava aracı motoru, helikopter) özgü kurallar, Hava Aracı Protokolü'nde yer almaktadır.

Bu çalışmada, ülkemiz bakımından 1 Aralık 2011 tarihinde yürürlüğe giren Cape Town Konvansiyonu ve Hava Aracı Protokolü tüm yönleriyle ayrıntılı bir şekilde incelenmektedir. Türk hukukunda hava araçlarının teminat olarak kullanılması, hava aracı ipoteği, hava araçlarına ilişkin ayni teminat uyuşmazlıklarında Türk mahkemelerinin milletlerarası yetkisi ve uygulanacak hukuk konuları da çalışmada ele alınmaktadır.