AVRUPA İNSAN HAKLARI SÖZLEŞMESİNDE
1. ADİL YARGILANMA HAKKININ TARİHSEL GELİŞİMİ
26
1.1. Karşılaştırmalı Hukukta Hakkın Gelişimi
26
1.1.1. İlk ve Ortaçağdaki Gelişmeler
26
1.1.1.1. Magna Carta Libertatum (Büyük Özgürlük Fermanı)
27
1.1.1.2. Köylü Mektupları
29
1.1.1.3. Haklar Dilekçesi (Petition of Rights)
29
1.1.1.4. Habeas Corpus Act
30
1.1.1.5. Haklar Bildirisi
30
1.1.1.6. Act of Settlement
31
1.1.2.1. Virginia Haklar Bildirgesi
31
1.1.2.2. 1789 Tarihli İnsan ve Yurttaş Hakları Bildirisi
32
1.1.2.3. İnsan Hakları Evrensel Beyannamesi
34
1.1.2.4. Kişisel ve Siyasal Haklara İlişkin Uluslararası Sözleşme
35
1.1.2.5. Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi
36
1.2. Türk Hukukunda Hakkın Gelişimi
39
1.2.1. Cumhuriyet Öncesi Türk Hukuk Sisteminde Adil Yargılanma Hakkı
39
1.2.2. Cumhuriyet Dönemi Hukuk Sisteminde Adil Yargılanma Hakkı
44
1.2.2.1.1924 Anayasası
44
1.2.2.2. 1961 Anayasası
45
1.2.2.3. 1982 Anayasası
47
2. ADİL YARGILANMA HAKKI KAVRAMI, UYGULAMA ALANI VE UNSURLARI
48
2.2. Kapsamı ve Uygulama (Koruma) Alanı
50
2.2.2. Medeni Hak ve Yükümlülüklere İlişkin Uyuşmazlıklar
53
2.2.3. Medeni Hak ve Yükümlülük Kapsamına Girmeyen Uyuşmazlıklar
57
2.2.4.2. Suç ve Cezaya İlişkin Kriterler
63
2.3. Adil Yargılanma Hakkının Unsurları
69
2.3.1. Mahkemeye Başvurma Hakkı
70
2.3.1.2. Mahkemeye Erişim Hakkının Sınırlandırılması
77
2.3.2. Bağımsız ve Tarafsız Mahkemede Yargılanma Hakkı
82
2.3.2.1. Yasayla Kurulmuş Mahkeme
85
2.3.2.2. Bağımsız Mahkeme
93
2.3.2.3. Tarafsız Mahkeme
100
2.3.3. Makul Sürede Yargılanma Hakkı
106
2.3.3.1. Sürenin Belirlenmesi
109
2.3.3.2. Makullük Değerlendirmesi
111
2.3.4. Hakkaniyete Uygun Yargılanma Hakkı
116
2.3.4.1. Silahların Eşitliği ve Çelişmeli Yargılama İlkesi
118
2.3.4.2. Duruşmada Hazır Bulunma Hakkı
123
2.3.4.3. Susma ve Kendini Suçlamama Hakkı
129
2.3.4.4. Delillerin Kabulü ve Değerlendirilmesi
130
2.3.4.5. Gerekçeli Karar Hakkı
132
2.3.5. Aleni Yargılanma Hakkı
133
2.3.5.1. Aleni Yargılama
134
2.3.5.3. Aleni Yargılanma Hakkının İstisnaları
138
HAKİMİN DAVAYA BAKAMAMASI
3. HAKİMİN DAVAYA BAKAMAYACAĞI HALLER
146
3.1. Suçtan Hakimin Kendisinin Zarar Görmesi
146
3.2. Sonradan Kalksa Bile Şüpheli, Sanık veya Mağdur ile Aralarında Evlilik, Vesayet veya Kayyımlık İlişkisi Bulunması
151
3.2.1. Şüpheli ve Sanık Kavramları
151
3.2.2. Mağdur Kavramı
152
3.2.3. Evlilik Kavramı
153
3.2.4. Vesayet ve Kayyımlık Kavramı
154
3.3. Şüpheli, Sanık veya Mağdurun Kan veya Kayın Hısımlığından Üstsoy veya Altsoyundan Biri Olması
155
3.4. Şüpheli, Sanık veya Mağdur ile Aralarında Evlât Edinme Bağlantısı Bulunması
157
3.5. Şüpheli, Sanık veya Mağdur ile Aralarında Üçüncü Derece Dahil Kan Hısımlığı Bulunması
159
3.6. Evlilik sona ermiş olsa bile, şüpheli, sanık veya mağdur ile aralarında ikinci derece dahil kayın hısımlığı bulunması
160
3.7. Aynı Davada Cumhuriyet Savcılığı, Adli Kolluk Görevi, Şüpheli veya Sanık Müdafiliği veya Mağdur Vekilliği Yapmış Olması
160
3.7.1. Hakimin Aynı Davada Cumhuriyet Savcılığı Yapmış Olması
162
3.7.2. Aynı Davada Adli Kolluk Görevini Yapmış Olması
169
3.7.3. Aynı davada Şüpheli veya Sanık Müdafiliği veya Mağdur Vekilliği Yapmış Olması
172
3.7.3.1. Müdafi Kavramı
172
3.7.3.2. Vekil kavramı
175
3.8. Aynı Davada Tanıklık ya da Bilirkişilik Yapmış Olması
176
3.8.2. Bilirkişi Kavramı
179
3.9. Özel Yasalarda Öngörülen Görev Yasakları
180
3.9.1. 2802 Sayılı Yasada Öngörülen Yasak
181
3.9.2. 1136 Sayılı Avukatlık Kanununda Öngörülen Yasak
184
4. HAKİMİN YARGILAMAYA KATILAMAYACAĞI HALLER
185
4.1. Bir Karar veya Hükme Katılan Hakimin, Yüksek Görevli Mahkemece Bu Hükme İlişkin Olarak Verilecek Karar veya Hükme Katılamaması
185
4.2. Hakimin Aynı İşte Soruşturma Evresinde Görev Yapmış Olması
193
4.3. Yargılamanın Yenilenmesi Halinde, Önceki Yargılamada Görev Yapan Hakimin Aynı İşte Görev Yapamaması
197
5. GÖREV YASAKLARINA UYMAMANIN SONUCU
199
2.1. Hakimin Davaya Bakamayacağı Hallerin Varlığı
205
2.2. Hakimin Tarafsızlığını Şüpheye Düşürecek Diğer Sebeplerin Varlığı
205
3. TÜRK HUKUKU VE ULUSLARARASI BELGELERDE TARAFSIZLIK VE BAĞIMSIZLIĞIN GELİŞİMİ
217
3.2. Türk Hukukunda Tarafsızlık ve Bağımsızlığın Gelişimi
219
3.2.1. Osmanlı Hukuku’nda Hakimin Tarafsızlığı ve Bağımsızlığı
219
3.2.2. Cumhuriyet Öncesi Türk Anayasalarında Tarafsızlık ve Bağımsızlık
224
3.2.2.1. 1876 Tarihli Kanunu Esasi
224
3.2.2.2. 1921 Tarihli Anayasa
226
3.2.3. Cumhuriyet Dönemi Türk Anayasalarında Tarafsızlık ve Bağımsızlık
228
3.2.3.1. 1924 Tarihli Anayasa
228
3.2.3.2. 1961 Anayasası
230
3.2.3.3. 1982 Anayasası
237
3.3. Uluslararası Belgelerde Tarafsızlık ve Bağımsızlık
240
4. HAKİMİN TARAFSIZLIĞI VE BAĞIMSIZLIĞI
244
4.3.2. Tarafsızlık ve Objektiflik İlişkisi
254
4.3.3. Sübjektif Tarafsızlık
256
4.3.4. Objektif Tarafsızlık
261
4.3.5. Görünüşte Tarafsızlık
263
4.4.2. Yargı Bağımsızlığı ile Yargı Tarafsızlığı İlişkisi
273
4.4.3. Yargı Bağımsızlığının Kapsamı
275
4.4.3.1. Dış Bağımsızlık ve İç Bağımsızlık
278
4.4.3.2. Bireysel Bağımsızlık ve Kurumsal Bağımsızlık
279
4.4.4. Yargı Bağımsızlığı ve Hukukun Üstünlüğü İlişkisi
280
4.4.5. Yargı Bağımsızlığı ve Kuvvetler Ayrılığı İlişkisi
283
4.4.6. Yargı Bağımsızlığının Sınırı
286
5. TARAFSIZLIK VE BAĞIMSIZLIĞIN KORUNMASI
288
5.1. Yasama Organına Karşı Bağımsızlık
291
5.1.1. Anayasaya Göre Yasama–Yargı İlişkisi
292
5.1.2. Yasamanın Yargı Bağımsızlığı ve Tarafsızlığını Etkileyen Yetkileri
294
5.1.2.1. Görülmekte Olan Bir Dava ile İlgili Kanun Çıkarmak
294
5.1.2.2. Yargı Bütçesinin Belirlenmesi
296
5.1.2.3. Soru, Meclis Araştırması, Meclis Soruşturması ve Gensoru ile İlgili Yetkilerin Kullanılması
297
5.1.2.4. Milletvekili Dokunulmazlığının Kaldırılıp Kaldırılmayacağı Konusunda Karar Verilmesi
298
5.1.2.5. Anayasa Mahkemesi’ne ve HSK’ya Üye Seçme Yetkisi
298
5.2. Yürütme Organına Karşı Bağımsızlık
300
5.2.1. Genel Olarak Yürütme–Yargı İlişkisi
300
5.2.2. Anayasa’da Yürütme–Yargı İlişkilerine Dair Düzenleme
302
5.2.3. Yürütmenin Yargı Bağımsızlığını ve Tarafsızlığını Etkileyen Yetkileri
304
5.2.3.1. Yargı Bütçesinin, Hakim ve Savcı Ödeneklerinin Belirlenmesi
304
5.2.3.2. Yargı Teşkilatı ve Çalışma Şartlarının Belirlenmesi
305
5.2.3.3. Yürütmenin Düzenleyici İşlemleri
305
5.2.3.4. Adli Kolluk Hizmetinin Yürütülmesi
306
5.2.3.5. Yargı Kararının İcrası
307
5.2.3.6. Hakim ve Savcıların Özlük İşlerinin Yürütülmesinde Adalet Bakanlığının Sahip Olduğu Yetkiler
308
5.2.3.7. Yürütmenin Anayasa Mahkemesi ve HSK’ya Üye Seçme Yetkisi
315
5.2.3.8. Kamu Görevlilerinin Yargılanabilmesi Bakımından İzin Verme Yetkisi
318
5.2.3.9. Bazı Suçlar Bakımından Kamu Davası Açılabilmesi İçin İzin Verme Yetkisi
318
5.3. Yargının Kendisine Karşı Bağımsızlığı
319
5.4. Medyaya Karşı Bağımsızlık
323
5.5. Taraflara ve Kamuoyuna Karşı Bağımsızlık
345
5.6. Hakimin Kendisine Karşı Bağımsızlığı
348
6. TARAFSIZLIK VE BAĞIMSIZLIĞIN TEMİNATLARI
350
6.2. Hakimlerin Sahip Olduğu Güvenceler
354
6.2.1. Hakimlerin Azledilememesi
357
6.2.2. Hakimlerin Emekliye Sevk Edilememesi
369
6.2.3. Hakimlerin Mali Teminatı
372
6.2.4. Hakimin Davaya Bakamaması, Reddi ve Çekinmesi
374
6.2.5. Kuvvetler Ayrılığı
375
6.2.6. Yargılamayı Etkileme Yasağı
379
6.2.7. Tabii Hakim İlkesi
381
7. HAKİMİN REDDİ YARGILAMASI
384
7.1. Ret İsteminde Bulunabilecek Olanlar
384
7.2. Ret İsteminin Süresi
386
7.2.1. Yasaklılık Nedenlerinin Varlığı Halinde Süre
386
7.2.2. Hakimin Tarafsızlığını Şüpheye Düşürecek Hallerde Süre
387
7.2.2.1. İlk Derece Mahkemelerinde
388
7.2.2.2. Kanun Yoluna Başvurulması Durumunda
388
7.2.2.3. Ret Sebebinin Sonradan Öğrenilmesi Durumunda
388
7.2.3. Soruşturma Aşamasında Hakimin Reddi
389
7.3. Ret İsteminin Usulü
390
7.4. Ret İsteminin İncelenmesi ve Değerlendirilmesi
392
7.4.1. Ret İstemini Değerlendirecek Mahkeme
392
7.4.2. Ret İstemi Üzerine Verilecek Kararlar
393
7.4.2.1. Reddi İstenen Hakim Tarafından Verilecek Kararlar
395
7.4.2.2. Merci Tarafından Verilecek Kararlar
396
7.5. Ret İstemine İlişkin Verilen Kararlara Karşı Kanun Yolları
397
7.6. Reddi İstenen Hakimin Yaptığı İşlemlerin Geçerliliği
398
7.7. İcra Ceza Mahkemesi Hakimlerinin Reddi
400
2.1. Yasaklılığı Gerektiren Nedenlere Dayalı Olarak Çekinme
402
2.2. Tarafsızlığı Şüpheye Düşüren Nedenleri İleri Sürerek Çekinme
403
3. ÇEKİNME TALEBİNİN İNCELENMESİ
404
3.1. Çekinme Talebini İnceleyecek Mahkeme
404
3.2. Çekinme Talebinin İncelenmesi
404
3.2.1. Yasaklılık Sebepleriyle Çekinmede İnceleme Usulü
405
3.2.2. Tarafsızlığı Şüpheye Düşüren Sebeplere Dayalı Olarak Çekinmede İnceleme Usulü
407
3.3. Çekinme Talebinin İncelenmesi Sonucu Verilecek Kararlar
408
3.4. Çekinen Hakimin İşlemlerinin Geçerliliği
409
4. ZABIT KATİPLERİNİN REDDİ
409
4.2. Zabıt Katibinin Yasaklılık, Ret ve Çekinme Nedenleri
411
4.3. Zabıt Katibinin Ret ve Çekinme Usulü
411
5. SAVCININ REDDİ VE ÇEKİNMESİ
412
5.1. Savcılık Kurumunun Niteliği
412
5.2. Savcılar İçin Etik ve Davranış Biçimlerine İlişkin Avrupa Esasları
5.3. Savcıların Reddi ve Çekinmesi
417
Yargıtay Yargı Etiği İlkeleri
427
Yargıtay Cumhuriyet Savcıları Etik Davranış İlkeleri
436
Türk Yargı Etiği Bildirgesi
440
Birleşmiş Milletler Yargı Bağımsızlığı Temel İlkeleri
445
Bangalor Yargı Etiği İlkeleri
448
Savcılar İçin Etik Ve Davranış Biçimlerine İlişkin Avrupa İlkeleri