Birinci Bölüm SINAİ MÜLKİYET HUKUKUNUN GENEL ESASLARI
I. FİKRİ VE SINAİ MÜLKİYET KAVRAMI
25
A. Fikri ve Sınai Hakların Mülkiyet Alanına Dahil Olması
25
B. Fikri ve Sınai Hak Ayrımı
27
II. SINAİ MÜLKİYET HAKLARININ CEZA HUKUKUNDAKİ YERİ
28
A. Ceza Hukukunun Sınai Haklara Yönelişi
28
B. Ceza Hukuku Müdahalesine Yönelik Eleştiriler
30
C. Ekonomik Suçlar Bağlamında Sınai Mülkiyet Suçları
32
III. SINAİ MÜLKİYET HUKUKUNUN TARİHİ GELİŞİMİ
33
A. 20. yy’a Kadarki Gelişim
33
B. 20. yy’dan Sonraki Gelişim
34
IV. ULUSAL VE ULUSLAR ARASI ALANDA SINAİ MÜLKİYET HUKUKUNA KAYNAKLIK EDEN ÖRGÜTLER VE SÖZLEŞMELER
36
A. Dünya Fikri Mülkiyet Örgütü (WIPO)
37
C. Madrid Sözleşmesi ve Protokolü
38
D. Gümrükler ve Ticaret Genel Anlaşması (GATT)
40
E. Ticaretle Bağlantılı Fikri Mülkiyet Hakları Sözleşmesi (TRIPs) (Agreement on Trade Related Aspects of Intellectual Property Rights)
41
F. Patent İşbirliği Sözleşmesi (PCT) (Patent Cooperation Treaty)
41
G. Avrupa Patent Sözleşmesi (EPC) (European Patent Convention)
42
H. İç Pazarda Uyum Sağlama Ofisi (OHIM)
42
İkinci Bölüm MARKA VE PATENT HAKLARI ALEYHİNE İŞLENEN SUÇLAR
I. MARKA HAKLARI ALEYHİNE İŞLENEN SUÇLAR
45
A. Marka Hukukunun Temel Kavramları
45
a. Niteliği İtibariyle ‘Marka Olabilecek’ İşaretler
47
b. ‘Marka Olarak Tescil Edilebilecek’ İşaretler
50
a. Karşılaştırmalı Hukukta Marka Türleri
51
b. Türk Hukukunda Marka Türleri
51
1. Genel Olarak 556 Sayılı KHK
60
a. Kanun Hükmünde Kararname ile Suç İhdası
61
b. 556 Sayılı KHK Değişiklikleri
63
c. 556 sayılı KHK Düzenlemesi ve Suçların Tasnifi
63
d. Ceza Kanunu, Kabahatler Kanunu ve 556 Sayılı KHK
65
2. 556 Sayılı KHK’da Düzenlenen Suç Tipleri
66
a. 61/A (a) Bendinde Düzenlenen Suçlar
66
aa. “Gerçeğe Aykırı Kimlik Bildiriminde Bulunmak” Suçu
67
aaa. Suçla Korunması Amaçlanan Hukuki Değer
68
ddd. Tipe Uygun Eylem Unsuru:
69
eee. Kusurluluk Unsuru
71
fff. Hukuka Aykırılık Unsuru
75
ggg. Suçun Özel Görünüş Biçimleri
77
hhh. Benzer Suç Tiplerinden Farkı
81
bb. “Marka Koruması Olduğunu Belirten İşareti Kaldırmak” Suçu
83
aaa. Suçla Korunması Amaçlanan Hukuki Değer
84
ddd. Tipe Uygun Eylem Unsuru
85
eee. Kusurluluk Unsuru
87
fff. Hukuka Aykırılık Unsuru
88
ggg. Suçun Özel Görünüş Biçimleri
88
aaa. Suçla Korunması Amaçlanan Hukuki Değer
90
ddd. Tipe Uygun Eylem Unsuru
91
eee. Kusurluluk Unsuru
92
fff. Hukuka Aykırılık Unsuru
93
ggg. Suçun Özel Görünüş Biçimleri
94
hhh. Benzer Suç Tiplerinden Farkı
95
b. 61/A (b) Bendinde Düzenlenen Suçlar
96
aa. “Marka Üzerinde Hukuksal İşlemlerle Elde Edilen Haklarla İlgili Hukuka Aykırı Tasarrufta Bulunmak” Suçu
96
aaa. Suçla Korunması Amaçlanan Hukuki Değer
96
eee. Kusurluluk Unsuru
101
fff. Hukuka Aykırılık Unsuru
102
ggg. Suçun Özel Görünüş Biçimleri
103
bb. “Markanın Korunduğu Fikrine Neden Olan Eylemlerde Bulunmak” Suçu
104
aaa. Suçla Korunması Amaçlanan Hukuki Değer
104
ddd. Tipe Uygun Eylem Unsuru
105
eee. Kusurluluk Unsuru
107
fff. Hukuka Aykırılık Unsuru
107
ggg. Suçun Özel Görünüş Biçimleri
107
c. 61/A (c) Bendinde Düzenlenen Suç
108
aa. Suçla Korunması Amaçlanan Hukuki Değer
109
dd. Tipe Uygun Eylem Unsuru
110
ee. Kusurluluk Unsuru
120
ff.Hukuka Aykırılık Unsuru
121
gg. Suçun Özel Görünüş Biçimleri
121
3. Internette Marka Hakkına Tecavüz
123
a. Alan Adlarında Marka Hakkı İhlalleri
123
b. Alan Adları Dışında Marka Hakkı İhlalleri
125
4. Karşılaştırmalı Hukukta Marka Hakkına Tecavüz
126
5. Marka Suçlarında Genel Olarak Fail ve Diğer Sorumlular
126
6. Marka Suçlarında Özel Hukuka Uygunluk Nedenleri
130
7. Marka Suçlarında Koğuşturma Koşulları
131
8. Marka Suçlarında Yaptırım
133
9. Marka Suçlarında Cezaya Etki Eden Nedenler
135
10. Marka Suçlarında Yetkili ve Görevli Mahkeme
136
11. Marka Suçlarında Ceza ve Dava Zamanaşımı
136
C. 556 Sayılı KHK’da Marka Hakkının Özel Hukuk Davalarıyla Korunması
136
II. PATENT HAKLARI ALEYHİNE İŞLENEN SUÇLAR
138
A. Patent Hukukunun Temel Kavramları
138
b. Patent Verilecek Buluşlar
141
c. Hakkın Kapsamı ve Sınırları
150
d. Hakkın Sona Ermesi
154
5. Patent Hakkına Getirilen Kısıtlamalar
156
6. Karşılaştırmalı Hukukta Patent Sistemlerinin Gelişimi
159
B- 551 Sayılı KHK’da Patent Hakkı Aleyhine İşlenen Suçlar
161
1. Genel Olarak 551 Sayılı KHK
161
a. 551 Sayılı KHK Kapsamı ve Yürürlükteki Şekli
161
b. Genel Olarak 551 Sayılı KHK’da Ceza Hukukuna İlişkin Düzenlemeler
162
2. 551 Sayılı KHK’da Düzenlenen Suç Tipleri
164
a. 73/A (a) Bendinde Düzenlenen Suçlar
164
aa. “Buluş Sahibi ve Patent İsteme Hakkında Gerçeğe Aykırı Bildirimde Bulunmak” Suçu
164
aaa. Suçla Korunması Amaçlanan Hukuki Değer
165
ddd. Tipe Uygun Eylem Unsuru
167
eee. Kusurluluk Unsuru
169
fff. Hukuka Aykırılık Unsuru
170
ggg. Suçun Özel Görünüş Biçimleri
171
hhh. Benzer Suç Tiplerinden Farkı
172
bb. “Patent Olduğunu Belirten İşareti Kaldırmak” Suçu
173
aaa. Suçla Korunması Amaçlanan Hukuki Değer
174
ddd. Tipe Uygun Eylem Unsuru
175
eee. Kusurluluk Unsuru
175
fff. Hukuka Aykırılık Unsuru
176
ggg. Suçun Özel Görünüş Biçimleri
176
cc. “Kendini Patent Başvurusu Yapmış ya da Patent Sahibi Gibi Göstermek” Suçu
177
aaa. Suçla Korunması Amaçlanan Hukuki Değer
178
ddd. Tipe Uygun Eylem Unsuru
179
eee. Kusurluluk Unsuru
181
ggg. Suçun Özel Görünüş Biçimleri
181
b. 73/A (b) Bendinde Düzenlenen Suçlar
182
aaa. Suçla Korunması Amaçlanan Hukuki Değer
183
ddd. Tipe Uygun Eylem Unsuru
184
eee. Kusurluluk Unsuru
188
fff. Hukuka Aykırılık Unsuru
188
ggg. Suçun Özel Görünüş Biçimleri
189
bb. “Korunan Patent Hakkı Olmamasına Rağmen Hakkın Varolduğu Kanısı Uyandıracak Patent Kullanımı” Suçu
190
aaa. Suçla Korunması Amaçlanan Hukuki Değer
190
ddd. Tipe Uygun Eylem Unsuru
191
eee. Kusurluluk Unsuru
192
fff. Hukuka Aykırılık Unsuru
193
ggg. Suçun Özel Görünüş Biçimleri
194
c. 73/A (c) Bendinde Düzenlenen Suç
195
aa. Suçla Korunması Amaçlanan Hukuki Değer
196
dd. Tipe Uygun Eylem Unsuru
197
ee. Kusurluluk Unsuru
202
ff. Hukuka Aykırılık Unsuru
203
gg. Suçun Özel Görünüş Biçimleri
203
3. Patent Suçlarında Genel Olarak Fail ve Diğer Sorumlular
205
4. Patent Suçlarında Özel Hukuka Uygunluk Nedenleri
206
5. Patent Suçlarında Koğuşturma Koşulları
207
6. Patent Suçlarında Yaptırım
209
7. Patent Suçlarında Cezaya Etki Eden Nedenler
210
8. Patent Suçlarında Yetkili ve Görevli Mahkeme
211
9. Patent Suçlarında Ceza ve Dava Zamanaşımı
211
10. yTCK’da Düzenlenen Patente İlişkin Suç
212
C. 551 Sayılı KHK’da Patent Hakkının Özel Hukuk Davalarıyla Korunması
212
Üçüncü Bölüm DİĞER SINAİ MÜLKİYET HAKLARI ALEYHİNE İŞLENENSUÇLAR VE SINAİ MÜLKİYET HUKUKUNA YÖNELİK ÇALIŞMALAR
I. DİĞER SINAİ MÜLKİYET HAKLARI VE BU HAKLAR ALEYHİNE İŞLENEN SUÇLAR
2 1 7
II. DİĞER SINAİ MÜLKİYET HAKLARI
217
1. Hakkın İçeriği ve Unsurları
217
2. Hakkın Elde Edilmesi ve Korunması
219
3. Faydalı Model Hakkının Korunmasına Yönelik Ceza Hukuku Hükümleri
220
B. Endüstriyel Tasarımlar
221
1. Endüstriyel Tasarımların Unsurları
222
2. Endüstriyel Tasarım Hakkına İlişkin Özel Hukuk Hükümleri
223
3. Endüstriyel Tasarım Hakkının Korunmasına İlişkin Ceza Hukuku Hükümleri
224
1. Kavram ve Unsurları
230
2. Coğrafi İşaretlerin Korunmasına Yönelik Özel Hukuk Hükümleri
231
3. Coğrafi İşaretlerin Korunmasına Yönelik Ceza Hukuku Düzenlemeleri
233
III. SINAİ MÜLKİYET HAKLARINA YÖNELİK MEVZUAT ÇALIŞMALARI
235
A. Yalnızca KHK Metinlerinde Değişiklik Öngören Çözüm Önerileri
235
B. Konuyla İlgili Tüm Mevzuatın Yeniden ve Kanunla Düzenlenmesi Önerisine Dayalı Yaklaşımlar
242
C. Sınai Mülkiyet Hukukundaki Somut Bazı Sorunlar ve Öngörülecek Suç- Ceza Düzenlemesine Yönelik Öneri
243
a. Topluluk Markasının Korunmasına Yönelik Mevcut Düzenlemeler
247
b. Topluluk Markasının Korunmasına Yönelik Suç Tipi Tasarısı
248
IV. SINAİ MÜLKİYET HAKLARININ KORUNMASINDA HAKSIZ REKABET HUKUKU
252
A. Haksız Rekabet- Sınai Mülkiyet Hukuku İlişkisi
255
C. Haksız Rekabetten Kaynaklanan Ceza Sorumluluğu
256
Tanınmış markaya bu konuda istisna tanınması hakkında (Bkz. yuk. Tanınmış Marka, s.
51
Bkz. “Marka Suçlarında Özel Hukuka Uygunluk Nedenleri”. s.
130
. yTCK m. 43 zincirleme suçu, 44 ise fikri içtimayı hükme bağlamaktadır. İncelediğimiz suç tipine benzer bir suç olan ‘kimlik beyanından imtina’, 765 sayılı mülga Türk Ceza Kanunu’nda (TCK m. 528) başlı başına ‘ammenin nizamına müteallik kabahatler’ başlığı altında bir kabahat olarak düzenlenmişti. Ancak 01.06.2005 tarihinden itibaren bugün yürürlükte olan 5237 sayılı yeni TCK, kabahatleri kapsamından çıkardığından bu suçla ilgili bir düzenlemeyi de kapsamamaktadır. Önceden TCK kapsamında yer alan kabahatler artık 5326 sayılı Kabahatler Kanunu ile düzenlenmiştir. Görünüşte içtima için bkz. (Özbek, a.g.e., s. 454). Keskin, a.g.e., s. 119. DÖNMEZER, Sulhi, Kişilere ve Mala Karşı Cürümler, göz. geç. ve yen. 15. bs., İstanbul, 1998, s. 379. Nakleden Keskin, a.g.e., s. 120. 765 sayılı eski TCK m. 528 bir aya kadar hafif hapis öngörmekteydi. Tutuklama kararının verilmesi hakkında Bkz. CMK m. 101. 556 sayılı KHK 61/A son fıkra: “(a), (b) ve (c) bentlerinde sayılan suçlar, hizmetlerini yaptıkları sırada bir işletmenin çalışanları tarafından doğrudan doğruya veya emir üzerine işlenmişse çalışanlar ve suçun işlenmesine mani olmayan işletme sahibi, müdür veya temsilcisi ve hangi unvan ve sıfatla olursa olsun işletmeyi fiilen yöneten kişi de aynı surette cezalandırılır. Bir tüzel kişinin işleri yürütülürken bu maddede sayılan suçlardan biri işlenirse, tüzel kişi, masraflar ve para cezasından müteselsilen sorumlu olur. Fiile iştirak edenler hakkında olayın mahiyetine göre 765 sayılı Türk Ceza Kanununun 64, 65, 66 ve 67’nci maddeleri hükümleri uygulanır. Bu maddede sayılan suçlardan dolayı kovuşturma şikayete bağlıdır. Bu madde hükümlerinin uygulanmasında 1412 sayılı Ceza Muhakemeleri Usulü Kanununun 344’üncü maddesinin birinci fıkrasının (8) numaralı bendi uygulanmaz. Marka korumasından doğan hakları tecavüze uğrayandan başka, 61’inci maddede sayılanlar dışında kalan suçlarda Enstitü; marka hakkı sahibi olarak belirtilmesi gereken kimlik bildiriminin gerçeğe aykırı olarak yapılması ile korunan bir marka hakkının sahibi olmadığı veya koruma süresinin bittiği veya herhangi bir sebeple marka hakkının hükümsüzlüğü veya marka korumasından doğan hakkının sona ermesi durumlarında; kendisinin veya başkasının imal ettiği veya satışa çıkardığı eşyaya veya ambalajlarına veya ticari evrakına veya ilanlarına, hukuken korunan bir marka hakkı ile ilgili olduğu kanısını uyandıracak şekilde işaretler koyma veya bu amaçla ilan ve reklamlarda bu tarzda yazı, işaret veya ifadelerin kullanılması durumlarında, 8.3.1950 tarihli ve 5590 sayılı Kanun veya 17.7.1964 tarihli ve 507 sayılı Kanuna tabi kuruluşlar ve tüketici dernekleri de şikayet hakkına sahiptir. Şikayetin fiil ve failden haberdar olma tarihinden itibaren iki yıl içinde yapılması gerekir. Bu kapsamdaki suçlarla ilgili şikayet, acele işlerden sayılır. Marka hakkı başvurusu veya marka korumasından doğan haklara tecavüz dolayısıyla üretilmesi cezayı gerektiren eşya ile bu eşyaları üretmeye yarayan araç, gereç, cihaz, makine gibi vasıtaların zapt edilmesi veya el konulması veya yok edilmesinde, 765 sayılı Türk Ceza Kanununun 36’ncı maddesi hükmü ile 1412 sayılı Ceza Muhakemeleri Usulü Kanununun ilgili hükümleri uygulanır.” Keskin, a.g.e., s. 122. Tüketici, 4077 sayılı Tüketicinin Korunması Hakkında Kanunun 3. maddesinde “bir mal veya hizmeti özel amaçlarla satın alarak nihai olarak kullanan veya tüketen gerçek veya tüzel kişidir” olarak tanımlamaktadır.
. Aydın, a.g.e., s. 79. İçel/Donay, a.g.e. (Karş. ve Uyg. Ceza Hukuku), s. 127. İçel/Donay, a.g.e., (Karş. ve Uyg. Ceza Hukuku), s. 129. Keskin, a.g.e., s. 122. Tekinalp, a.g.e. (Fikri Mülkiyet Hukuku), s. 486. Aydın, a.g.e., s. 80.
Kast ve taksire ilişkin genel açıklamalar için Bkz: yuk. s.
71
vd. Bkz. yTCK m. 21. yTCK m. 29.
Bkz: aş. ‘Marka Suçlarında Özel Hukuka Uygunluk Nedenleri’, s.
126
. İçel vd, a.g.e. (Suç Teorisi), s. 108. 556 sayılı KHK m. 29. Başvuru şartları KHK’nın 23. maddesinde belirtilmiştir. Ancak marka başvurusunda bulunanın kimlik bilgileri, markanın çoğaltmaya elverişli örneği, markanın kullanılacağı mal ve hizmetlerin listesi ve başvuru ücretinin ödendiğinin gösterir belgelerin eksikliği halinde Enstitü süre vermez, başvuruyu reddeder. 556 sayılı KHK m. 30. Keskin, a.g.e., s. 122. İçel/Donay, a.g.e. (Karş. ve Uyg. Ceza Hukuku), s. 123. Bkz. yTCK m. 28/1. Hukuki hata kavramı için Bkz. yTCK m. 4, (Sözüer, a.g.e., s. 488). İçel vd., a.g.e., (Suç Teorisi), s. 94.
vd. Mağdurun kamu olduğu suçlar için rıza kavramı kabul edilemez. Benzer tartışma, uzlaşma kurumunun kamuya yönelik suçlarda uygulanıp uygulamayacağı ile ilgili olarak tartışılmıştır. Zira uzlaşma kurumunda da kamu adına bir temsilcinin kamuyu temsil ederek uzlaşması mümkün görülmemiştir. (Ünver/Hakeri, a.g.e., s. 318). İcra hareketlerinin başlangıcı konusunda (Bkz. İçel vd, a.g.e., (Suç Teorisi), s. 336).
. Bkz. 556 sayılı KHK m. 15-22. Bkz. 556 sayılı KHK m. 16. Aydın, a.g.e., s. 82. Deneyim Yayıncılık Kurulu, a.g.e., s. 72. Aydın, a.g.e., s. 83. Karahan, a.g.e., s. 75. Deneyim Yayıncılık Kurulu, a.g.e., s. 73. Karahan, a.g.e., s. 77. FİDAN, İsmail, Marka Hakkının İhlali, (Y.Lisans Tezi), Ankara, 2001, s. 60.
556 sayılı KHK’nın 61/A (d) bendi AYM tarafından iptal edilmiştir. Bkz: aş. s.
130
. Karş.görüş, Aydın, a.g.e., s. 85. Bkz. Keskin’in ifadenin taksir olarak anlaşılabileceği hakkındaki görüşü (Keskin, a.g.e., s. 124) İçel vd, a.g.e., (Suç Teorisi), s. 350.
. Keskin, a.g.e., s. 124. Keskin, a.g.e., s. 124.
Bkz: aş. Marka Suçlarında Genel Olarak Fail ve Diğer Sorumlular, s.
126
. Aydın, a.g.e., s. 87. Aydın, a.g.e., s. 88.
Bkz: aş. ‘Marka Suçlarında Özel Hukuka Uygunluk Nedenleri’, s.
130
. Albayrak, a.g.e. (Fikir ve Sanat Eserleri..), s. 180.
. Keskin, a.g.e., s. 129. CENGİZ, Dilek, Türk Hukukunda İktibas veya İltibası Suretiyle Marka Hakkına Tecavüz, İstanbul, 1995, s. 8 vd. (aktaran Kesin, a.g.e., s. 133). Ocak, a.g.e. (Markaya Tecavüz), s. 15. Aydın, a.g.e., s. 92. Aydın, a.g.e., s. 91. Yargıtay 11. HD. 8.6.2000, E. 4615/K. 5298, (aktaran Karahan, a.g.e., s. 90). Aydın, a.g.e., s. 92.
vd. TPE, Markalar, s. 10. FİDAN, İsmail, Marka Hakkının İhlali, (Y.Lisans Tezi), Ankara, 2001, s. 40., Aydın, a.g.e., s. 93. Arkan, a.g.e. (Marka Hukuku), s. 102. Fransız hukukunda bu iki durumun varlığı hallerinde alıcıların karıştırdıkları sonucuna ulaşılmıştır.(Ocak, a.g.e., s. 22). Arseven, s. 139. (aktaran Ocak, a.g.e., s. 22). Bu konuda bkz. Yargıtay 11. HD. 30.12.1982, E. 5229, K. 5749 (Kazancı Hukuk Otomasyon Programı, Mevzuat Bilgi Bankası, güncelleme: 2006/1, yararlanma tarihi: 20.01.2006) Ocak, bu konuda tağyir kavramını kullanmaktadır. (Ocak, a.g.e., s. 31). Fidan, a.g.e., s. 34. Fidan, a.g.e., s. 35. Fidan, a.g.e., s. 36. “..düz PAKSOY markası ile tescili istenen kenarı tırtıllı oval bir şekil içinde üstte AKSOYLAR ibaresi yazılı ve ortada yine oval içinde ağzı kapalı bir kerpeten resminin bir bütün olarak ele alındığında ilk bakışta mana, biçim ve telaffuz bakımından benzerlikleri bulunmadığı anlaşıldığından..” (Danıştay 12. D., 7.4.1970, E. 69/2241, K. 70/967, (aktaran Karahan, a.g.e., s. 93). Ocak, a.g.e., s. 31. “…çıplak gözle bakıldığında gözde bıraktığı izlenim, görünüş, okunuş itibariyle davalı markasının orta seviyedeki tüketici kesimi yanıltabilecek düzeyde davacı markası ile benzerlik taşıdığı görülmektedir” Yargıtay 11. HD., 23.1.1998, E. 1997/7938, K. 1998/158, (aktaran Karahan, a.g.e., s. 105). Fidan, a.g.e., s. 37. Ocak, a.g.e., s. 30. Ocak, a.g.e., s. 33.
Bkz: yuk. ‘Hakkın Tükenmesi’, s.
59
Marka hakkının tükenmesi konusunda Bkz: yuk. s.
59
Bkz: yuk. "KHK ile Suç İhdası” s.
61
. Aydın, a.g.e., s. 119. Sınai hakların mülkiyet hakkı çerçevesinde görülmesi kabul gördüğünden ‘malik’ ya da ‘sahip’ kelimelerinin kullanılması olağandır. Aydın, a.g.e., s. 33. Albayrak, a.g.e., s. 369. Keskin, a.g.e., s. 54.
. 44. maddenin 1. fıkrası, söz konusu suç tipini ilgilendirmekte olduğundan yalnızca bu fıkraya yer verilmiştir. Tekinalp, a.g.e.(Yeni Patent Hukukunda...), s. 56. Aydın, a.g.e., s. 132. Elbette patent belgesi alındıktan sonraki lisans verme, rehin gibi tasarruflar Enstitü’ye bildirilecektir. Ancak burada sözü edilen, tescil öncesinde yapılan ve Enstitü’ye bildirme zorunluluğu olmayan tasarruflardır. 551 sayılı KHK m. 44/2: “Buluşu yapanın belirtilmemesi veya patent isteme hakkının ne şekilde elde edildiğinin açıklanmaması halinde başvurunun incelenmesi işlemi başlatılmaz.” Aydın, a.g.e., s. 132.
Bkz: Kast ve türleri için yuk. s.
71
Bkz: Kusurluluğu etkileyen nedenler için yuk. s.
75
. Bkz. yTCK m. 29. İçel vd., a.g.e., (Suç Teorisi), s. 287. Yanılgı ve sapma, kusurluluğu etkileyen nedenlerdendir. Unsurda esaslı yanılgı kusurluluğu ortadan kaldıracaktır. Unsurda yanılgı “suçun maddi unsurlarına ilişkin hususlardaki bilgisizlik, eksik veya yanlış bilgidir.” Esaslı yanılgı ise “Fail eylemi gerçekleştirirken yanılmamış olsa idi eylem suç oluşturmayacaktı idiyse yanılgı esaslıdır” şeklinde açıklanmaktadır. (İçel vd., a.g.e. (Suç Teorisi), s. 276). Yürürlükteki 5237 sayılı TCK’da kanun hükmünü yerine getirme, yetkili merciin emrini yerine getirme (m. 24), meşru savunma ve zorunluluk hali (m. 25), hakkın kullanılması ve ilgilinin rızası (m. 26) hukuka uygunluk nedenleri olarak düzenlenmiştir. Ancak kanunsuz emir ilkesi gereği, suç sayılan emrin yerine getirilmesi sorumluluğu kaldırmayacaktır. Patent sisteminin kendine özgü kuralları gereği patent suçlarında genel hukuka uygunluk nedenlerinin yanı sıra, bazı nedenler de hukuka uygunluk nedeni olarak kabul edilmektedir. Bunlar ayrı ayrı açıklandıkları üzere, patent hakkının tükenmesi, işçi buluşları, zorunlu lisans, önalım hakları olarak belirtilmekte ve patent haklarının başka bazı kurumları da eklenerek genişletilmekte ya da daraltılabilmektedir. Marka suçlarında tüzel kişiler tüm marka suçları için sorumlu tutulurken, patent suçlarında yalnızca tecavüz suçu için sorumluluk öngörülmüştür.
Bu özel sorumluluk halinin iştirak olarak değerlendirilemeyeceği hakkında Bkz: yuk. s.
77
. Centel vd, a.g.e., s. 501. Türk Patent Enstitüsü, tüzel kişiliğe sahip, Sanayi ve Ticaret Bakanlığı’na bağlı, özel bütçeli bir kurumdur. 5000 sayılı Kanun (R.G. 19.11.2003, 25294) m. 1 ile kurumun bu özelliklerini hükme bağlanmıştır. 5237 sayılı TCK’nın Yürürlük ve Uygulama Şekli Hakkında Kanun’un 5. maddesi ağır para cezalarını adli para cezasına dönüştürmüştür: “Özel ceza kanunları ile ceza içeren kanunlarda öngörülen ‘ağır para’ cezaları, ‘adli para’ cezasına dönüştürülmüştür. Bu Kanunlarda Türk Ceza Kanununda belirlenen cezalar sistemine uygun değişiklik yapılıncaya kadar birinci fıkrada belirtilen kanunlarda alt ve üst sınırlardan birisi veya bunlardan her ikisi gösterilmemiş olmakla birlikte, alt veya üst sınırlar arasında uygulama yapılmasını gerektirir nitelikteki adli para cezalarında cezanın alt sınırı dörtyüzellimilyon, üst sınırı yüzmilyar Türk Lirası olarak uygulanır. Bu fıkra hükümleri nispi nitelikteki adli para cezaları hakkında uygulanamaz.” Bizim hukukumuzda patent numarası kullanılır. Hatta 551 sayılı KHK m. 69, patent başvurusundan veya patent hakkından doğan hakların üçüncü kişilere karşı ileri sürülebilmesi için başvurunun veya patentin numarasının üçüncü kişilere bildirilmesini zorunlu kılmıştır. Aynı şekilde ürünün ambalajı, basılı evrak, ilan veya reklamda patent başvurusu veya hakkı olduğu izlenimini uyandıran beyanlar olduğu takdirde başvuru veya patentin numarasının da belirtilmesini şart koşmaktadır. (Bkz. 551 sayılı KHK m. 69).
. Saraç, a.g.e., s. 119. Her ne kadar korumayı belirtmek için patent numarasının belirtilmesi zorunluluğu KHK ile (551 sayılı KHK m. 69) getirilmişse de bu zorunluluk, üçüncü kişilere karşı ileri sürülecek hak ve beyanlar için düzenlenmiştir. İsteyen patent sahibinin patent numarası dışında cümle veya kelime kullanmasına ise bir engel yoktur. Keskin, a.g.e., s. 57. Aydın, a.g.e., s. 134. yTCK m. 28. İçel vd., a.g.e. (Suç Teorisi), s. 4. Rıza, suçun oluşumu açısından fiilin işlenmesinden önce veya en geç işlendiği sırada açıklandığında etkili olur. (Yeni Türk Ceza Kanunu 26. madde gerekçesi) (YURTCAN, Erdener, Yeni Türk Ceza Kanunu, 2005, s. 70).
. TCK m. 35/1: “Kişi işlemeyi kastettiği bir suçu elverişli hareketlerle doğrudan doğruya icraya başlayıp da elinde olmayan nedenlerle tamamlayamaz ise teşebbüsten dolayı sorumlu tutulur.” Keskin, a.g.e., s. 58. Aydın, a.g.e., s. 134. Aydın, a.g.e, s. 135. Keskin, a.g.e., s. 58.
. 551 sayılı KHK m. 62. 765 sayılı (Mülga) TCK m. 503 “Bir kişiyi kandırabilecek nitelikte hile ve desiseler yaparak hataya düşürüp, onun veya başkasının zararına, kendine veya bir başkasına haksız bir menfaat sağlayan kişiye...” ifadelerini kullanmakta iken, 5237 sayılı TCK m. 157 ile “Hileli davranışlarla bir kimseyi aldatıp, onun veya başkasının zararına olarak, kendine veya bir başkasına yarar sağlayan kişiye...”, hükmü getirilmiştir. Kanımızca yeni TCK ile hüküm ifadesinde bazı değişiklikler olmuşsa da uygulamada tipe uygun eylem unsurunda bir değişiklik olmamıştır İçel vd, a.g.e. (Suç Teorisi), s. 110. İçel vd, a.g.e. (Suç Teorisi), s. 155. yTCK m. 157. Keskin, a.g.e., s. 58.
. yTCK bazı maddelerinde belirli suçlardan tüzel kişinin yarar sağlaması durumunda tüzel kişi hakkında güvenlik tedbirine hükmedilebileceğini hükme bağlamıştır. Örneğin, rüşvet, bilişim suçları gibi suçlarda bu yönde düzenleme vardır. Gerçek hak sahibi, her zaman patent hakkı sahibi olmayabilir. Örneğin, inhisari lisans alan kişi de sonradan devraldığı hak üzerinde tek yetkili olduğundan belirli süre ve şartlar içinde patent sahibi, patent üzerinde devir, lisans gibi işlemlere yetkili değildir. Bu durumda inhisari lisans alan, suçun mağdur konumunda olacaktır. Suç tipinde yarar elde etmek ya da zarar vermek aranmamıştır. Patentin lisansı ile ilgili hükümler, KHK’nın 94-120. maddeleri arasında düzenlenmiştir. Ancak bu düzenlemelere zorunlu lisans da dahildir. Saraç, a.g.e., s. 117. TD. 15.3.1971, E. 1970/1922, K. 1971/1954, (aktaran Saraç, a.g.e., s. 119). Saraç, a.g.e., s. 125. Saraç, a.g.e., s. 125. Saraç, a.g.e., s. 119. Keskin, a.g.e., s. 59.
Kast karinesi hakkında bkz: yuk. s.
71
. KHK düzenlemesinde 22.06.2004 tarihli ve 5194 sayılı Kanunla yapılan değişiklikle faydalı model hakkına yönelik suçlar da madde kapsamına alındığından 165. maddeye yapılan atıf da 5194 sayılı Kanunla eklenmiştir. Faydalı modelde koruma süresi 10 yıldır. (Bkz. 551 sayılı KHK m. 164). Patent ve faydalı model başvurularında ödenen başvuru ücreti, inceleme ve araştırma ücretleri dışında bu hakların koruma süresi devamınca her yıl için ayrı bir ücret ödenmektedir. Bu ücretler Enstitü tarafından belirlenir. (TPE, Patent ve Faydalı Model Belgesi Kılavuzu, Mart 2004, s. 25). Keskin, a.g.e., s. 62. Vazgeçme, Patent siciline kayıt tarihi itibarıyla sonuç doğurur. (Keskin, a.g.e., s. 62).
vd. Aydın, a.g.e., s. 140. İçel vd, a.g.e. (Suç Teorisi), s. 155. İçel vd, a.g.e. (Suç Teorisi), s. 155. Mücbir sebeple ilgili talebin, hakkın sona erdiğine ilişkin ilanından itibaren 6 ay içinde yapılması gereği vardır. KHK, bu durumda patentin yeniden geçerlilik kazanmasının Enstitü’nün kararı ile olacağını düzenlemiştir. (Bkz. 551 sayılı KHK m. 134).
. Doktrinde aynı suç işleme kararı “failin hareketleri arasında bulunması gereken sübjektif bağlantı” olarak tanımlanmakta ve “her hareketin bir öncekinin devamı gibi gözükmesi” şeklinde açıklanmaktadır. (İçel vd, a.g.e. (Suç Teorisi), s. 445).
Bu konuda Bkz: yuk. s.
88
. Tecavüz eden, başvurudan veya kapsamından haberdar edilmiş ise, başvurunun yayınlanmış olmasına dahi bakılmaz. (Bkz. 551 sayılı KHK m. 82). Kaya, a.g.e., (Türk Hukukunda Patentten Doğan Haklar), s. 185. Saraç, a.g.e., s. 170. Saraç, a.g.e., s. 172. Bernhardt/Krasser s. 545, (aktaran Saraç, a.g.e., s. 174). Bkz. 551 sayılı KHK m. 75. Saraç, a.g.e., s. 179. Saraç, a.g.e., s. 180. Aydın, a.g.e., s. 143. Aydın, a.g.e., s. 143. TPE, Patent ve Faydalı Model, s. 4. Saraç, a.g.e., s. 185. Aydın, a.g.e., s. 148. Alt lisans verme, lisans alanın da başkasına lisans hakkını verebilmesini ifade eder.
. Keskin, a.g.e., s. 67. Keskin, a.g.e., s. 68. Kaya, a.g.e., (Türk Hukukunda Patentten Doğan Haklar), s. 190. Saraç bu konuda 136. madde fiillerini doğrudan tecavüz, 74. madde eylemlerini dolaylı tecavüz olarak isimlendirmektedir. (Saraç, a.g.e., s. 164). 551 sayılı KHK m. 74: “Patent sahibinin patent konusu buluşun uygulanmasını mümkün kılan ve buluşun esasını teşkil eden bir kısmı ile ilgili unsurların veya araçların üçüncü kişiler tarafından, patent konusu buluşu kullanmaya yetkili olmayan kişilere verilmesini önleme hakkı vardır…” 5237 sayılı TCK’da hukuka uygunluk nedeni olarak rıza, suçun işlenmesinden önce veya en geç işlenmesi esnasında verileceğinden henüz ortada mağdur olmadığı düşünülerek ‘mağdur’ kavramı yerine ‘ilgili’ ifadesi kullanılmıştır. Ancak biz ceza hukukumuzda bu terim yerleşik olduğundan ve konunun daha açık ifadesini sağladığı kanaatiyle ‘mağdur’ kelimesini kullanacağız.
Bkz: yuk. ‘Patent Hakkına Getirilen Kısıtlamalar’ s.
156
Cezanın şahsiliği kuralıyla ilgi ve objektif sorumluluk bakımından Bkz: yuk. s.
122
Tüzel kişilerin ceza sorumluluğu hakkında Bkz: yuk. s.
122
vd. Aydın ve Keskin bu nedenleri hukuka uygunluk nedeni olarak belirlemekte, Saraç ise bu hakkın kapsamının sınırları olarak belirlemektedir. (Bkz. Keskin, a.g.e., s. 69 vd, Aydın, a.g.e., s. 125 vd, Saraç, a.g.e., s. 90 vd).
vd. Aydın, a.g.e., s. 50. Centel vd, a.g.e., s. 762. Centel vd, a.g.e., s. 762. Gayrımenkuller, hak ve alacaklara el koyma CMK m. 128 ile düzenlenmiştir. Aydın, a.g.e., s. 54. Keskin, a.g.e., s. 87. Tekinalp, a.g.e. (Yeni Patent Hukukunda Buluş Sahibi ve Gasp Davalarına İlişkin Bazı Sorunlar), s. 132. Tekinalp, a.g.e.(Yeni Patent Hukukunda..), s. 132. Tekinalp, a.g.e.(Yeni Patent Hukukunda..), s. 133. Bkz. ERGÜN, Mevcü, “Patentten Doğan Haklara Tecavüz Olmadığının Tespiti”, FMR-Ankara Barosu Fikri Mülkiyet ve Rekabet Hukuku Dergisi, yıl. 4, sayı: 2004/3, s. 35 vd. Yargıtay 11. H.D., 9.7.2002, E. 2002/4013, K. 2002/7210 (aktaran Kazancı Hukuk Otomasyon Programı, İçtihat Bilgi Bankası, güncelleme: 2005/7, yararlanma tarihi: 15.09.2005), Yargıtay 11. H.D., T. 22.6.2004, E. 2003/11048, K. 2004/6959 (aktaran Kazancı Hukuk Otomasyon Programı, İçtihat Bilgi Bankası, güncelleme: 2005/7, yararlanma tarihi: 15.09.2005). Albayrak, a.g.e., s. 356. 551 sayılı KHK m. 137/1 (d). Tekinalp, a.g.e. (Fikri Mülkiyet), s. 607. Tekinalp, a.g.e. (Fikri Mülkiyet), s. 608.
). Deneyim Yayıncılık Yayın Kurulu, a.g.e., s. 389. Deneyim Yayıncılık Yayın Kurulu, a.g.e., s. 390. Deneyim, a.g.e., s. 390. Bkz. 551 sayılı KHK m. 8.
Konu hk. Bkz: yuk. s.
140
. Deneyim Yayıncılık Yayın Kurulu, a.g.e., s. 391. TPE, Patent/Faydalı Model Belgesi Başvuru Kılavuzu, Aralık 2003, s. 21. 551 sayılı KHK. m. 161. 551 sayılı KHK m. 167, 168. TPE, Patent/Faydalı Model Belgesi Başvuru Kılavuzu, Aralık 2003, s. 23.
Bkz: yuk. Patent Suçları, s.
164
vd. Faydalı modeller için de patentte olduğu gibi korumayı belirten tescil numarası kullanılır. Buluşlar üzerinde kullanılan tasarruf yetkilerinin aynısı faydalı modeller üzerinde de vardır.
136. maddedeki fiiller için Bkz: yuk. s.
182
Tanınmış markanın tescilsiz korunması hakkında Bkz: yuk. Tanınmış Marka s.
35