Birinci Bölüm MUKAYESELİ HUKUKTA VE TÜRK HUKUKUNDA İLETİŞİMİN DENETLENMESİ
I. GENEL OLARAK İLETİŞİMİN DENETLENMESİ
29
A. Haberleşme Özgürlüğü ve İletişimin Denetlenmesi
29
B. İletişimin Denetlenmesinin Sebepleri, Sakıncaları ve Suçla Mücadelede Etkinliği
30
1. İletişimin Denetlenmesini Gerektiren Sebepler
30
2. İletişimin Denetlenmesinin Sakıncaları
35
3. İletişimin Denetlenmesinin Suçla Mücadelede Etkinliği
37
II. MUKAYESELİ HUKUKTA İLETİŞİMİN DENETLENMESİ
39
B. Avrupa Birliği Konseyinin İletişimin Yasal Denetlenmesine İlişkin İlke Kararı
41
1. İlke Kararı Alınırken Konseyin Göz Önünde Tutuğu Prensipler
41
2. İletişimi Denetlemeye Yetkili Kurumların Belirlenmesi ve Bu Kurumların Yetkileri
42
3. İletişimin Denetlenmesinde Kurumlar Arası İşbirliği
42
4. İletişimin Denetlenmesi Yetkisinin Kapsamı
42
5. Servis Sağlayıcı ve Ağ Operatörlerinin Yükümlülükleri
43
6. Bilgilerin Gizliliği, Korunması ve Keyfiliği Önleyici Önlemler
45
III. TÜRK HUKUKUNDA İLETİŞİMİN DENETLENMESİNİN TARİHSEL GELİŞİMİ, ÇEŞİTLERİ VE TELEKOMÜNİKASYON İLETİŞİMİ BAŞKANLIĞI
62
1. 1961 Anayasasındaki Düzenlemeler
62
2. 1982 Anayasasındaki Düzenlemeler
63
3. 01 Haziran 2005 Öncesi Yasal Düzenlemeler
65
3.1. 1412 Sayılı Ceza Muhakemeleri Usulü Kanunu
65
3.2. 2559 Sayılı Polis Vazife ve Selahiyet Kanunu
66
3.3. 2803 Sayılı Jandarma Teşkilat Görev ve Yetkileri Kanunu
66
3.4. 2937 Sayılı Devlet İstihbarat Hizmetleri ve Milli İstihbarat Teşkilatı Kanunu
67
3.5. 4422 Sayılı Çıkar Amaçlı Suç Örgütleriyle Mücadele Kanunu
67
4. Mevcut Yasal Düzenlemeler
68
4.1. 5271 Sayılı Ceza Muhakemesi Kanunu
68
4.2. 5397 Sayılı Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun
68
B. Adli ve Önleme Amaçlı İletişimin Denetlenmesi Ayrımı
70
C. Telekomünikasyon İletişim Başkanlığı
72
2.1. Başkanlığın Görevleri
73
2.2. Başkanın Görevleri
74
2.3. Hukuk Daire Başkanlığının Görevleri
76
2.4. Teknik Daire Başkanının Görevleri
76
2.5. İdarî Daire Başkanının Görevleri
77
2.6. İlgili Kurum Temsilcilerinin Görevleri
78
4. Tutulması Gereken Belgeler
79
İkinci Bölüm TÜRK HUKUKUNDA ADLÎ AMAÇLI İLETİŞİMİN DENETLENMESİ
I. ADLİ AMAÇLI İLETİŞİMİN DENETLENMESİNİN AMACI, TANIMI, KAPSAMI VE TÜRLERİ
81
D. İletişimin Denetlenmesinin Türleri
86
3. İletişimin Dinlemesi ve Kayda Alınması
88
4. Sinyal Bilgilerinin Değerlendirilmesi
91
5. Mobil Telefonun Yerinin Tespiti
92
6. Diğer İletişim Bilgilerin İstenmesi
93
II. ADLİ AMAÇLI İLETİŞİMİN DENETLENMESİNİN KOŞULLARI VE UYGULANMASI
95
A. İletişimin Denetlenmesinin Koşulları
95
2. İletişimin Dinlenmesi, Kayda Alınması ve Sinyal Bilgilerinin Değerlendirilmesi Bakımından Koşullar
95
2.1. Tedbirin Uygulanacağı Kişi
95
2.1.1. Şüpheli veya Sanık
95
2.1.2. Suça İştirak, Yardım ve Yataklık Edenlerin Durumu
97
2.1.3. Milletvekillerinin Durumu
98
2.1.4. Hakim-Savcıların Durumu
99
2.1.5. Kamu Görevlilerinin Durumu
100
2.1.6. Müşteki veya Mağdurun İletişiminin Denetlenmesi ve İletişimin Denetlenmesinde Rıza
101
2.1.7. Müşteki veya Mağdurun Şüpheli veya Sanığın İletişimini Denetlemesi
102
2.1.8. Diğer Kişilerin İletişimlerinin Denetlenmesi Yasağı
103
2.1.9. Üçüncü Kişilerin İletişiminin Dolaylı Olarak Denetlenmesi
104
2.2. Tedbirin Uygulanacağı Suç
105
2.2.1. İletişimin Denetlenmesi Kararı Verilebilecek Suçlar
105
2.2.2. Örgüt Faaliyeti Kapsamında İşlenen Suçlar
109
2.2.3. 5353 Sayılı Kanunla Eklenen Katalog Suçlar
109
2.2.4. Terörle Mücadele Kanunu İle Eklenen Katalog Suçlar
110
2.2.5. Suç Vasfının Değişmesi
110
2.2.6. İştirak Halinde İşlenen Suçlar ile Teşebbüs veya Hazırlık Hareketleri Aşamasında Kalan Suçlar
112
2.2.7. İletişimin Tespiti ve Mobil Telefonun Yerinin Belirlenmesi Tedbirlerinin Uygulanacağı Suçlar
112
2.3. Tedbirin Uygulanacağı Evre
112
2.3.1. Teorik Olarak Soruşturma ve Kovuşturma Evresinde Uygulanması
112
2.3.2. Pratikte Sadece Soruşturma Evresinde Uygulanması
113
2.4. Tedbirin Uygulanacağı Şüphe Derecesi
115
2.4.2. Kuvvetli Şüphe Sebebi
116
2.4.3. Kuvvetli Şüphe Sebebinin Aranacağı Olgu
119
2.5. Başka Yolla Delil Elde Edilememesi (Son Çare)
120
2.5.2. Zorluk veya İmkansızlık Hali
120
2.5.3. Başka Suretle Elde Edilen Delilin Niteliği
121
2.5.4. Tedbirin, Klasik Tedbirlere Göre Öncelik - Sonralığı
121
2.5.5. Tedbirin Özel Tedbirlere Göre Öncelik - Sonralığı
122
2.5.6. Başka Suretle Delil Elde Edilebilecekse Tedbire Son Verilmesi
122
2.5.7. Kurala Aykırı Elde Edilen Delillerin Değerlendirilmesi
122
2.6.1. Cumhuriyet Savcısının Talebi
123
2.6.3. Cumhuriyet Savcısı Kararı
125
2.6.3.1. Genel Olarak
125
2.6.3.2. Cumhuriyet Savcısı Kararının Hakim Onayına Sunulması
126
2.6.3.3. Hakimin Kararı Denetleme Süresi
126
2.6.3.4. Hakimin Denetleyeceği Hususlar
127
2.6.3.5. Kararın Onaylanmaması Halinde Tedbirin Uygulanmasına Son Verilmesi
128
2.6.3.6. Kararın Onaylanmaması Halinde Elde Edilen Bilgilerin Durumu
128
2.6.4. Hakim veya Cumhuriyet Savcısı Kararlarında Bulunması Gereken Bilgiler ve Bu Bilgilerdeki Eksikliklerin Sonucu
129
2.6.4.1. Bulunması Gereken Bilgiler
129
2.6.4.2. Bilgilerin Bulunmamasının Sonucu
131
2.6.5. Yeniden İletişimin Denetlenmesi Talebi ve Kararı
134
2.7.1. İletişimin Denetlenmesi Süresi
137
2.7.2. Sürenin Başlangıcı
138
2.7.2.1. Kararın Verildiği An Görüşü
138
2.7.2.2. Kararın Sisteme Tanıtıldığı An Görüşü
139
2.7.2.3. Kararın Başkanlığa Ulaştığı An Görüşü
140
2.7.3. Sürenin Uzatılması
140
2.8. Koşullara Uyulmaksızın İletişimin Denetlenmesinin Sonucu
142
3. İletişimin Tespiti Bakımından Koşullar
142
4. Mobil Telefonun Yerinin Tespiti Bakımından koşullar
146
5. Diğer İletişim Bilgilerinin İstenmesi Bakımından Koşullar
149
B. İletişimin Denetlenmesinin Uygulanması
149
3. Tedbirin Telekomünikasyon İletişim Başkanlığı Üzerinden Yürütülmesi
152
4. İşlemlerin Tutanağa Bağlanması
154
5. Verilerin Kaydedilmesi, Nakli ve Cumhuriyet Başsavcılığına Teslimi
154
7. Tedbirin Uygulanmasına Son Verilmesi
156
7.1. Kovuşturmaya Yer Olmadığına Karar Verilmesi Nedeniyle
157
7.2. Hakim Onayının Alınamaması Nedeniyle
158
7.3. Koşulların Ortadan Kalkması Nedeniyle
158
8. Verilerin Yok Edilmesi
159
8.2. Kovuşturmaya Yer Olmadığı Kararı Verilmesi Halinde Verilerin Yok Edilmesi
160
8.3. Savcının Kararının Hakim Tarafından Onaylanmaması Halinde Verilerin Yok Edilmesi
162
8.4. Beraat ve Diğer Kararların Verilmesi Halinde Verilerin Yok Edilmemesi
162
8.5. Verilerin Yok Edilme Şekli ve İmha Tutanağı
164
8.6. Cumhuriyet Savcısının “Denetiminde Yok Etme” ve “Huzurunda Yok Etme”
165
8.7. Yok Edilecek Veriler
165
9. Tedbirin Uygulandığının İlgililere Bildirimi
166
9.3. Bildirimin İçeriği
169
9.4. Bildirim Yapılacak Kişiler
169
C. İletişimin Denetlenmesi Yasağı
170
2. CMK’nın 135. Maddesinin Son Fıkrasında Düzenlenen Genel Yasak
171
3. Müdafii İle Gerçekleştirilen İletişimin Denetlenmesine İlişkin Yasak
171
3.2. Yasağının Kapsamı
173
3.2.1. Müdafilik Sıfatıyla Kurulan İletişim Bakımından Getirilen Yasak
173
3.2.2. Denetlemenin Türü Bakımından Getirilen Yasak
175
3.2.3. İletişim Aracının Türü Bakımından Getirilen Yasak
175
3.2.4. CMK’nın 135/2 Hükmü İle 136 Hükmünün Analizi
176
3.3. Müdafiin Suç Şüphelisi Olmaması Şartı
177
4. Tanıklıktan Çekinme Hakkı Sahipleri ile Gerçekleştirilen İletişimin Denetlenmesine İlişkin Yasak
178
4.2. Tanıklıktan Çekinebilecek Kişiler
179
4.2.1. Yakınlık Nedeniyle
179
4.2.2. Meslek veya Sürekli Uğraş Nedeniyle
180
4.3. Suç İşleme Şüphesi Altındaki Tanıklıktan Çekinme Hakkı Sahibi Kişilerin Durumu
181
4.4. Yasaklanan Tedbirin Türü
182
4.5. Kayıtların Yok Edilmesi
183
III. İLETİŞİMİN DENETLENMESİ SURETİYLE ELDE EDİLEN BİLGİLERİN KULLANILMASI
185
A. İletişimin Denetlenmesi Suretiyle Elde Edilen Bilgilerin Niteliği ve Kullanılması
185
1. Elde Edilen Bilgilerin Niteliği
185
1.1. Delil Olup Olmadığı Konusu
185
1.2. Hangi Tür Delil Olduğu
187
1.3. Tek Başına Hükme Dayanak Olması Konusu
189
2. Elde Edilen Bilgilerin Kullanılması
190
3. Elde Edilen Bilgilerin Kullanılmasıyla İlgili Sınırlamalar
191
B. Tesadüfen Elde Edilen Deliller
193
2. Tesadüfen Elde Edilen Deliller Konusunda Yaşanan Belirsizlik
194
3. Katalog Suçlarla İlgili Elde Edilen Tesadüfî Deliller
196
3.1. Şüpheli veya Sanık Bakımından
196
3.2. Üçüncü Kişiler Bakımından
198
4. Katalog Harici Suçlarla İlgili Elde Edilen Tesadüfî Deliller
199
4.1. Delil Olarak Kullanılamaması
199
4.2. Soruşturma Açılmasında Kullanılması Konusu
201
5. Suçüstü Haline İlişkin Tesadüfi Deliller
203
6. Disiplin Hukuku Bakımından Tesadüfen Elde Edilen Deliler
204
IV. KEYFİLİĞİ ÖNLEYİCİ GÜVENCELER VE HUKUKA AYKIRILIĞIN YAPTIRIMI
206
A. Keyfiliği Önleyici Güvenceler
206
B. Hukuka Aykırı İletişimin Denetlenmesi ve Yaptırım
207
2. Özel Kişilerce İletişimin Denetlenmesi
208
3. Hukuka Aykırı Olarak İletişimin Denetlenmesinin Yaptırımı
210
3.3. Disiplin Yaptırımı
212
3.4. Delil Olarak Değerlendirilememesi
212
Üçüncü Bölüm TÜRK HUKUKUNDA ÖNLEME AMAÇLI İLETİŞİMİN DENETLENMESİ
I. ÖNLEME AMAÇLI İLETİŞİMİN DENETLENMESİNİN AMACI, TANIMI, KAPSAMI VE TÜRLERİ
215
2. Jandarma Bakımından
217
3. Milli İstihbarat Teşkilatı Bakımından
218
D. Önleme Amaçlı İletişimin Denetlenmesinin Türleri
220
2. İletişimin Tespiti
221
3. İletişimin Dinlemesi ve Kayda Alınması
221
4. Sinyal Bilgilerinin Değerlendirilmesi
222
5. Diğer İletişim Bilgilerin İstenmesi
222
II. ÖNLEME AMAÇLI İLETİŞİMİN DENETLENMESİNİN KOŞULLARI VE UYGULANMASI
223
A. İletişimin Denetlenmesinin Koşulları
223
2. Tedbirin Uygulanacağı Kişi
224
3. Tedbirin Uygulanması Suretiyle İşlenmesinin Önlenmesi Amaçlanan Suç
226
3.2. Polis Bakımından
227
3.2.1. Uyuşturucu Madde İmal ve Ticareti Suçlarının Önlenmesi
228
3.2.2. Örgütlü Suçların Önlenmesi
228
3.2.3. Devlet Güvenliği Aleyhine İşlenebilecek Suçların Önlenmesi
229
3.3. Jandarma Bakımından
230
3.4. Milli İstihbarat Teşkilatı Bakımından
231
3.5. Önlenmesi Amaçlanan Suçlarla İlgili Değerlendirme
232
4. Tedbirin Uygulanacağı Evre
233
5. Tedbirin Uygulanacağı Şüphe Derecesi
234
6. Başka Yollarla Suç İşlenmesinin Önlenmesinin Mümkün Olması Halinde Dahi Tedbirin Uygulanabilmesi (Son Çare)
234
7.2. İdarî Mercinin Yazılı Emri
236
7.2.1. Yazılı Emir Verecek İdari Mercii
236
7.2.2. Vali ve Kaymakamların Yazılı Emir Verme Yetkilerinin Bulunmaması
237
7.2.2. Yazılı Emir Verilebilecek Haller
238
7.3. Yazılı Emrin Hakim Onayına Sunulması
238
7.4. Kararda ve Yazılı Emirde Bulunması Gereken Bilgiler
240
7.4.2. Karar veya Yazılı Emirde Yer Alması İhtiyari Olan Bilgiler
240
7.4.3. Karar veya Yazılı Emirde Yer Alması Zorunlu Olan Bilgiler
241
7.5. Bulunması Gereken Bilgilerin Bulunmamasının Sonucu
242
8.2. Sürenin Başlangıcı
245
8.3. Sürenin Uzatılması
245
8.4. Süresiz Olarak İletişimin Denetleneceği Haller
246
9. Diğer İletişim Bilgilerinin İstenmesi Bakımından Koşullar
246
B. Tedbirin Uygulanması
247
3. Tedbirin Telekomünikasyon İletişim Başkanlığı Üzerinden Yürütülmesi
249
4. İşlemlerin Tutanağa Bağlanması
250
5. Verilerin Kaydedilmesi
251
C. Tedbire Son Verilmesi ve Kayıtların Yok Edilmesi
252
1. Tedbire Son Verilmesi
252
1.1. Yazılı Emrin Hakim Tarafından İptal Edilmesi Nedeniyle
252
1.2. Koşulların Ortadan Kalkması Nedeniyle
253
2. Kayıtların Yok Edilmesi
253
III. İLETİŞİMİN DENETLENMESİ SURETİYLE ELDE EDİLEN BİLGİLERİN KULLANIMI VE KEYFİLİĞİ ÖNLEYİCİ GÜVENCELER
254
A. Elde Edilen Bilgilerin Niteliği ve Kullanılması
254
1. Elde Edilen Bilgilerin Niteliği
254
2. Elde Edilen Bilgilerin Kullanım Alanı
255
3. Elde Edilen Bilgilerin Kullanılmasıyla İlgili Sınırlamalar
255
3.2. Yargılamada Delil Olarak Kullanılamaması
256
3.3. İşlenmiş Bir Suçun Aydınlatılmasında “Delile Götüren Bilgi” Olarak Kullanılması Sorunu
256
3.4. Bu Bilgilerin Cumhuriyet Savcısı, Hakim veya Mahkemeler Tarafından İstenmesi
259
4. Tesadüfen Elde Edilen Bilgiler
260
4.2. Üçüncü Kişilerle İlgili Tesadüfen Elde Edilen Bilgiler
261
B. Keyfiliği Önleyici Güvenceler ve Hukuka Aykırılığın Yaptırımı
261
1. Keyfiliği Önleyici Güvenceler
261
2. Hukuka Aykırı Olarak Önleme Amaçlı İletişimin Denetlenmesi ve Yaptırım
262
2.4. Disiplin Yaptırımı
263
Dördüncü Bölüm AVRUPA İNSAN HAKLARI HUKUKUNDA İLETİŞİMİN DENETLENMESİ VE BU BAĞLAMDA TÜRK HUKUKUNDAKİ DÜZENLEMELERİN ANALİZİ
I. AİHS’DE İLETİŞİMİN DENETLENMESİ VE BU BAĞLAMDA TÜRK HUKUKUNDAKİ DÜZENLEMELERİN ANALİZİ
265
A. Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi ve Türkiye
265
C. Bireysel Başvuru Hakkının ve Mahkemenin Yargı Yetkisinin Kabulü
267
D. AİHS’nde Haberleşme Özgürlüğü
267
E. AİHS’ne Göre İletişimin Denetlenmesi
268
2. Adli Amaçlı İletişimin Denetlenmesi
270
3. Önleme Amaçlı İletişimin Denetlenmesi
271
II. AİHM İÇTİHATLARINDA İLETİŞİMİN DENETLENMESİ VE BU BAĞLAMDA TÜRK HUKUKUNDAKİ DÜZENLEMELERİN ANALİZİ
271
B. Müdahale Edilen Hakkın Sözleşmeyle Korunan Bir Hak Olup Olmadığı
274
C. Korunan Hakka Bir Müdahalenin Varlığı
275
1. Müdahale Sayılan Haller
275
2. Müdahale Konusunda Devletin Sınırlı Takdir Yetkisinin Olması
276
3. Müdahalenin İspatlanması
277
D. Sınırlamanın Kanunla Yapılması
278
2. Şekli Kanun - Maddi Kanun
280
3. Kanunda Bulunması Gereken Nitelikler
281
3.2. Öngörülebilirlik
282
E. Sınırlamanın Meşru Amaçlar İçin Yapılması
287
F. Sınırlamanın Demokratik Bir Toplumda Gerekli Olması
289
G. Sınırlamanın Orantılı Olması
294
3. Ölçülülük (Dar Anlamda Orantılılık)
299
H. Keyfiliği ve İstismarı Önleyici Güvencelerin Olması
301
1. Kanunda Keyfiliği Önleyici Güvencelerin Düzenlenmesi Zorunluluğu
301
2. Mahkemeye Göre Bulunması Zorunlu Asgari Güvenceler ve Mevzuatımızın Durumu
303
2.2. Suç ve Kişi Kategorisi
304
2.3. Son Çare Prensibi
306
2.4. Bilgilerin Korunması ve İmhası
306
2.5. Karar Vermeye Yetkili Merci
308
2.7. Geri Bildirim Konusu
311
2.9. İstem ve Kararların Gerekçeli Olması
316
2.10. İletişimin Tek Merkezden Denetlenmesi
318
2.11. Tesadüfen Elde Edilen Delillerin Kullanımıyla İlgili Sınırlama
319
2.12. Kanuna Aykırı Olarak İletişimin Denetlenmesinin Yaptırımı
320
3. Mevzuatımızın İnsan Hakları Kriterlerine Uyum Karnesi
321