Çekin Zayi Olması ve İptali

Çekin zayi olması; sel, deprem gibi doğal bir felaket ya da çalınma, yağmalanma gibi bir olay sonucu çek zilyetliğinin kaybedilmesi veya yanma, yırtılma, karalanma gibi bir nedenle çekin kullanılamaz hale gelmesidir.

Zayi halinde hamil tarafından başvurulabilecek tedbirler; çek bedelinin üçüncü bir kimseye ödenmesinin engellenmesi amacıyla mahkemeden ödeme yasağı kararı alınması, müracaat hakkının yitirilmemesi için mahkemeden çek bedelinin tevdiine karar verilmesinin talep edilmesi, çeki eline geçiren kimse biliniyorsa veya bu kimse iptal davası kapsamında yapılan ilan sonucunda ortaya çıkarsa çekin geri verilmesi için istirdat davası açılması ve çeki eline geçiren kimse bilinmiyorsa iptal davası açılmasıdır.

Keşidecinin muhatap bankaya ödeme yasağı talimatı verme yetkisini düzenleyen Türk Ticaret Kanunu’nun 711. maddesinin üçüncü fıkrası, 18. 02. 2009 tarihinde kabul edilen 5838 sayılı Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılması Hakkında Kanun ile yürürlükten kaldırılmıştır. Bu değişiklikten sonra, keşidecinin mahkemeden ödeme yasağı talebinde bulunamayacağı ve çekin iptalini isteyemeyeceği yönündeki öğreti ve uygulamadaki yaygın görüş tartışmaya açık hale gelmiştir.

Çekler hakkında da uygulanabilen Türk Ticaret Kanunu’nun 669. maddesinde rızası olmaksızın poliçe elinden çıkan kimseden söz edilmekte olup, keşidecinin ödeme yasağı ve iptal talebinde bulunamayacağına ilişkin kanunda herhangi bir ifadenin yer almaması nedeniyle, rızası olmaksızın poliçe elinden çıkan kimse- ifadesinin kapsamına, muhatap bankaya ödeme yasağı talimatı verme yetkisi elinden alınan ve bu konudaki hukuki korumadan yoksun kalan keşidecinin de dahil edilmesi, çekin niteliğine ve adalet anlayışına uygun olacaktır.