BM Özel Prosedürlerinin İnsan Hakları Korumasındaki Yeri ve Önemi

BM İnsan Hakları Sistemi içerisinde "taçtaki mücevher" olarak tanımlanan BM Özel Prosedürleri, devletlerin iç işlerine müdahale anlamına gelebilecek bir usul olarak tüm dünyada meydana gelen insan hakları ihlallerinin yerinde izlenmesi, olguların tespiti ve kamuoyu farkındalığı oluşturma amacıyla kurulmuş bir sistem olarak faaliyet göstermektedir. BM İnsan Hakları Konseyi'ne bağlı olarak Şart temelinde oluşturulan bu yapı, devletlerin ek bir onayı olmaksızın tüm dünyada meydana gelen insan hakları ihlallerini inceleme olanağına sahiptir. Birleşmiş Milletler'den bağımsız statüleri, seçilme usulleri, tarafsızlıkları ve esnek çalışma yöntemleri ile insan haklarının korunmasında diğer mekanizmalardan farklı bir yere sahiptirler. Belirlenen bu hukuki çerçevede özel prodesürlerin temel görevi, gerçekleri ortaya çıkarmak, gelecek için güvenilir bir tarihsel kayıt oluşturmak ve siyasi organların duruma uygun en iyi stratejiyi belirleyebileceği kaynağı sağlamak mıdır? Yoksa asli görevleri adeta bir savcı gibi soruşturmayı desteklemek için mümkün olduğunca çok kanıtı bir araya getirmek ve dünya kamuoyunu harekete geçirmek midir? Ya da belirli bir durumu iyileştirmek veya çözmek için suçlama ya da kınama yerine işbirliği ve diyaloğu vurgulayarak çözmeye çalışan uzlaştırıcı bir işleve mi sahip olacaklardır? Özel prosedürlerin tüm bu farklı işlevleri etkili bir şekilde birleştirmeleri mümkün olabilir mi? Bu çalışma kapsamında yaptığımız araştırma ve analiz ettiğimiz raporlar, özel prosedürlerin uluslararası normların pratik sonuçlara dönüştürülmesinde bağımsız ve esnek usuller olarak benzersiz bir rol oynadığını ve gerçekten de yukarıdaki tüm bu faaliyetleri etkili bir biçimde yerine getirebileceklerini göstermektedir.