III. ANAYASACILIK DÜŞÜNCESİ VE DOĞUŞU
1
A. Yazılı Anayasa – Yazısız Anayasa Ayrımı
2
B. Yumuşak Anayasa – Sert Anayasa Ayrımı
2
C. Kazuistik Anayasa – Çerçeve Anayasa
4
V. ANAYASAL DEVLET – ANAYASALI DEVLET
4
I. OSMANLI İMPARATORLUĞU DÖNEMİ
5
A. Meşrutiyet Öncesi Dönem
5
2. Tanzimat ve Islahat Fermanları
6
B. 1876 Anayasası (Birinci Meşrutiyet)
8
1. Anayasanın Hazırlanışı
8
3. Anayasanın Uygulanması ve Yürürlüğünün Sona Ermesi
11
C. Anayasada 1909 Yılı Değişiklikleri (İkinci Meşrutiyet)
11
1. İkinci Meşrutiyetin Başlaması
11
2. 1909 Yılı Anayasa Değişiklikleri
12
3. Anayasa Değişikliklerinin Uygulanması
13
II. MİLLİ MÜCADELE DÖNEMİ
13
A. Milli Mücadele Döneminin Başlaması ve TBMM
13
B. 1921 Anayasası (Teşkilatı Esasiye Kanunu) ve Özellikleri
14
C. Saltanatın Kaldırılması
14
D. Anayasada 1923 Yılında Yapılan Değişiklikler
15
E. Halifeliğin Kaldırılması
15
C. 1924 Anayasasının Uygulanması
16
A. 27 Mayıs 1960 Askeri Müdahalesi ve Milli Birlik Komitesi
17
1. Milli Birlik Komitesi
18
2. Temsilciler Meclisi
18
C. 1961 Anayasasının Temel Özellikleri
18
D. 1961 Anayasasının Uygulanması
20
2. Anayasa Değişiklikleri
20
I. ANAYASANIN HAZIRLANMASI
23
A. Askeri Müdahale (12 Eylül Darbesi)
23
II. 1982 ANAYASASININ GENEL ÖZELLİKLERİ
24
A. Kazuistik Yöntemle Hazırlanmıştır.
24
B. Sert (Katı) Bir Anayasadır.
24
C. Devlet Otoritesini Güçlendirmiştir.
25
D. Az Katılımcı Demokrasi Modelini Benimsemiştir.
25
E. Siyasal Tıkanıklıkları Giderici Çözümler Benimsemiştir.
25
III. KARŞILAŞTIRMALI OLARAK 1924, 1961 ve 1982 ANAYASALARI
25
IV. 1982 ANAYASASININ TEMEL İLKELERİ
36
A. Anayasanın Değiştirilemeyecek Hükümleri
36
C. Başlangıç Kısmında Belirtilen Temel İlkeler
38
D. Atatürk Milliyetçiliğine Bağlı Devlet
39
2) Seçimlerin Serbestliği
41
5) Gizli Oy ve Açık Sayım ve Döküm
42
6) Seçimlerin Yargı Organlarının Yönetim ve Denetiminde Yapılması
42
(2) Yüksek Seçim Kurulu
42
(3) İl ve İlçe Seçim Kurulları
43
(4) Yurt Dışı İlçe Seçim Kurulu
44
2. Temel Hakların Güvence Altına Alınması
46
3. Yasama İşlemlerinin Yargısal Denetimi
46
4. İdari İşlemlerin Yargısal Denetimi ve İdarenin Mali Sorumluluğu
46
6. Kanuni Hâkim Güvencesi
47
7. Hukukun Genel İlkelerine ve Ceza Hukukunun Evrensel İlkelerine Bağlılık
47
V. ANAYASADA TEMEL HAKLAR VE HÜRRİYETLER (İNSAN HAKLARINA SAYGILI DEVLET)
50
A. 1982 Anayasasının Genel Yaklaşımı
50
1. Hak ve Ödev Niteliği
51
2. Pozitif Hak Anlayışı
51
3. Temel Hak ve Ödevlerin Türleri
51
B. Temel Hakların Sınırlanması
51
1. Anayasanın Doğrudan Sınırlaması
52
C. Temel Hakların Kötüye Kullanılamaması
54
D. Temel Hakların Kullanılmasının Durdurulması
55
E. Temel Hakların Türleri
57
VI. TEMEL HAKLAR VE ÖDEVLERDE İÇERİK
58
A. Kişinin Hakları ve Ödevleri
58
1. Kişinin Dokunulmazlığı, Maddi ve Manevi Varlığı
58
2. Zorla Çalıştırma Yasağı
59
3. Kişi Hürriyeti ve Güvenliği
59
4. Özel Hayatın Gizliliği ve Korunması
61
1) Özel Hayatın Gizliliği
61
2) Konut Dokunulmazlığı
63
3) Haberleşme Hürriyeti
63
5. Yerleşme ve Seyahat Hürriyeti
64
6. Din ve Vicdan Hürriyeti
65
7. Düşünce ve Kanaat Hürriyeti
66
8. Düşünceyi Açıklama ve Yayma Hürriyeti
66
9. Bilim ve Sanat Hürriyeti
66
10. Basın ve Yayımla İlgili Hükümler
67
2) Süreli ve Süresiz Yayın Hakkı
68
3) Basın Araçlarının Korunması
68
5) Düzeltme ve Cevap Hakkı
68
11. Toplantı Hak ve Hürriyetleri
68
1) Dernek Kurma Hürriyeti
68
2) Toplantı ve Gösteri Yürüyüşü Düzenleme Hakkı
70
13. Hakların Korunması ile İlgili Hükümler
70
1) Hak Arama Hürriyeti
70
2) Kanuni Hâkim Güvencesi
70
3) Suç ve Cezalara İlişkin Esaslar
70
15. Temel Hak ve Hürriyetlerin Korunması
72
B. Sosyal ve Ekonomik Haklar ve Ödevler
72
1. Ailenin Korunması ve Çocuk Hakları
72
2. Eğitim ve Öğrenim Hakkı ve Ödevi
72
1) Kıyılardan Yararlanma
73
4) Devletleştirme ve Özelleştirme
74
4. Çalışma ve Sözleşme Hürriyeti
74
5. Çalışma ile İlgili Hükümler
74
1) Çalışma Hakkı ve Ödevi
74
2) Çalışma Şartları ve Dinlenme Hakkı
74
3) Sendika Kurma Hakkı
75
6. Toplu İş Sözleşmesi, Grev Hakkı ve Lokavt
75
1) Toplu İş Sözleşmesi ve Toplu Sözleşme Hakkı
75
2) Grev Hakkı ve Lokavt
76
7. Ücrette Adalet Sağlanması
76
8. Sağlık, Çevre ve Konut
76
1) Sağlık Hizmetleri ve Çevrenin Korunması
76
1) Gençliğin Korunması
77
2) Sporun Geliştirilmesi ve Tahkim
77
10. Sosyal Güvenlik Hakları
77
1) Sosyal Güvenlik Hakkı
77
2) Sosyal Güvenlik Bakımından Özel Olarak Korunması Gerekenler
77
3) Yabancı Ülkelerde Çalışan Türk Vatandaşları
78
11. Tarih, Kültür ve Tabiat Varlıklarının Korunması
78
12. Sanatın ve Sanatçının Korunması
78
13. Devletin İktisadi ve Sosyal Ödevlerinin Sınırları
78
C. Siyasi Haklar ve Ödevler (Aktif Statü Hakları – Katılma Hakları)
78
2. Seçme, Seçilme ve Siyasi Faaliyette Bulunma Hakları
78
3. Parti Kurma, Partilere Girme ve Partilerden Çıkma ve Siyasi Partilerin Uyacakları Esaslar
80
1) Siyasi Partilerin Kuruluşu
80
2) Siyasi Partilere Üyelik
80
3) Siyasi Partilerin Seçime Katılması
81
4) Siyasi Partilere Getirilen Yasaklar
81
5) Siyasi Partilerin Tüzel Kişiliklerinin Sona Ermesi
83
(1) Siyasi Partilerin Kapanma Kararı
83
(2) Siyasi Partilerin Kapatılması
83
6) Siyasi Partilere İlişkin 2001 ve 2010 Yılı Anayasa Değişiklikleri
84
7) Siyasi Partilere Devlet Yardımı
85
8) Siyasi Partilerin Mali Denetimi
85
4. Kamu Hizmetine Girme Hakkı ve Mal Bildirimi
85
7. Dilekçe, Bilgi Edinme ve Kamu Denetçisine Başvurma Hakkı
86
I. YASAMA FONKSİYONU VE YASAMA ALANI
90
A. Yasama Fonksiyonu ve Niteliği Yönünden Yasama İşlemleri
90
B. Yasama Fonksiyonunun Genelliği ve İlkelliği
91
1. Yasama Yetkisinin Genelliği (Sınırsızlığı)
91
2. Yasama Yetkisinin İlkelliği (Asliliği)
92
C. Yasama Yetkisinin Devredilemezliği
94
II. YASAMA İŞLEMLERİNDE USUL
94
5. Geri Gönderme ve Yeniden Kabul
97
B. Parlamento Kararları ve Parlamento Kararlarının Şekli Kanunlardan Ayrılması
101
2. Parlamento Kararlarının Şekli Kanunlardan Ayrılması
101
III. TÜRKİYE BÜYÜK MİLLET MECLİSİNİN KURULUŞU
105
B. TBMM Seçimlerinin Yenilenmesi
106
1. Cumhurbaşkanı Tarafından
106
C. Seçimlerin Başlangıç Tarihleri ve Oy Verme Günleri
107
D. Seçimlerin Geriye Bırakılması
108
1. Çoğunluk Sistemleri
112
2. Nispi (Orantılı) Temsil Sistemi
112
2) Nispi Sistemde Artık Oylar Sorunu
113
C. Türkiye’de Uygulanan Seçim Sistemi
113
2. Diğer Seçim Hükümleri
114
D. Seçim Sisteminde Yeni Düzenlemeler
116
E. Türkiye’de Uygulanan Seçim Sistemine İlişkin Pratik Örnekler
116
VI. TBMM ÜYELERİ (MİLLETVEKİLLERİ)
118
A. Milletvekili Seçilme Yeterliliği
118
1. Türk Vatandaşı Olmak
119
2. On Sekiz Yaşını Doldurmuş Olmak
119
3. En Az İlkokul Mezunu Olmak
119
4. Askerlik Hizmetiyle İlişiği Bulunmamak
119
6. Kamu Hizmetinden Yasaklı Olmamak
119
7. Taksirli Suçlar Hariç Toplam Bir Yıl veya Daha Fazla Hapis Cezası Almamış Olmak
119
8. Ağır Hapisle Mahkûm Olmamak
120
9. Belli Suçlardan Hüküm Giymemiş Olmak
120
(1) Yasaklı Hakların Geri Verilmesi
121
10. Görevlerinden Çekilmesi Gerekenler
122
B. Milletvekillik Sıfatının Kazanılması ve Andiçme
122
C. Milletin Temsili İlkesi
123
D. Milletvekilliğiyle Bağdaşmayan İşler
123
E. Parlamenter Muafiyetler (Yasama Bağışıklığı)
124
1. Yasama Sorumsuzluğu (Mutlak Dokunulmazlık)
124
3) Diğer Hüküm ve Sonuçlar
126
2. Yasama Dokunulmazlığı (Nispi Dokunulmazlık)
126
3) Yasama Dokunulmazlığının Geçerli Olmadığı Durumlar
127
(1) Ağır Cezayı Gerektiren Suçüstü Hali
127
4) Yasama Dokunulmazlığının Diğer Sonuçları
128
5) Yasama Dokunulmazlığının Kaldırılması
128
F. Milletvekilliğinin Düşmesi
130
2. Milletvekilliğinin Düşmesi Sebepleri ve İzlenen Usul
130
3. Kaldırılan Anayasal Hükümler
132
G. Milletvekillerinin Disiplin Sorumluluğu
133
1. Disiplin Suç ve Cezaları
133
3) Meclisten Geçici Çıkarma
134
2. Savunma, Özür Dileme ve Kesinti
135
H. Milletvekillerinin Mali Statüsü
135
VII. TBMM’NİN İÇ YAPISI VE ÇALIŞMA DÜZENİ
135
A. Türkiye Büyük Millet Meclisinin İç Yapısı
136
1) Kuruluşu ve Görev Süresi
136
2) TBMM Başkanının Seçimi
136
3) TBMM Başkanının Görev ve Yetkileri
137
2. Meclis Siyasi Parti Grupları
138
1) Siyasi Parti Grubu
138
1) Mevcut Komisyonlar
139
B. Türkiye Büyük Millet Meclisinin Çalışma Düzeni
140
1. Meclisin Olağan Toplanması, Tatili ve Ara Verme
140
2. Yasama Dönemi, Yasama Yılı, Birleşim ve Oturum
141
3. Olağanüstü Toplantı
141
4. Toplantı ve Karar Yeter Sayıları
142
1) Toplantı Yeter Sayısı
142
2) Karar Yeter Sayısı
142
3) Asgari Karar Yeter Sayısı
143
5. Mecliste Oylama Usulleri
145
4) Oylamalarda İzlenecek Usul
146
VIII. TÜRKİYE BÜYÜK MİLLET MECLİSİNİN GÖREV ve YETKİLERİ
146
B. Milletlerarası Antlaşmalara İlişkin Hükümler
147
C. Savaş Hali İlanı ve Silahlı Kuvvet Kullanılmasına İzin Verme Yetkisi
148
D. Bütçe ve Kesin Hesap Kanun Tekliflerinin Kabulü
148
1. Bütçenin Hazırlanması
149
2. Bütçenin Görüşülmesi
149
3. Bütçelerde Değişiklik Yapılabilme Esasları
149
E. Meclisin Bilgi Edinme ve Denetim Yolları
150
3. Meclis Araştırması
152
4. Meclis Soruşturması
152
1) Soruşturma Açılmasını İsteme
152
2) Soruşturma Açılmasına Karar Verme
153
3) Soruşturmanın Yürütülmesi
153
4) Genel Kurulda Görüşme ve Yüce Divana Sevk
153
5) Görevin Sona Ermesi
153
I. YÜRÜTME FONKSİYONUNUN NİTELİĞİ
155
II. İDARENİN DÜZENLEYİCİ İŞLEMLERİ
157
A. Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi
157
3. Cumhurbaşkanlığı Kararnamesiyle Düzenlenecek Özel Konular
159
B. Olağanüstü Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi
160
III. YÜRÜTME ORGANLARI
163
1. Seçilme Yeterliliğine İlişkin Hükümler ve Adaylık
163
3. Seçimin Diğer Hükümleri
165
5. Sorumsuzluk ve Sorumsuzluk Durumu
167
1) Siyasal Sorumsuzluk
167
2) Cezai Sorumluluk (Cumhurbaşkanı Hakkında Meclis Tarafından Yapılan Ceza Soruşturması)
167
(1) Soruşturma Açılmasını İsteme
167
(2) Soruşturma Açılmasına Karar Verme
168
(3) Soruşturmanın Yürütülmesi
168
(4) Genel Kurulda Görüşme ve Yüce Divana Sevk
168
(5) Görevin Sona Ermesi
168
6. Görev ve Yetkileri
168
7. Cumhurbaşkanına Vekâlet
172
8. Cumhurbaşkanı Yardımcıları
172
10. Cumhurbaşkanlığına Bağlı Diğer Anayasal Örgütler
173
1) Devlet Denetleme Kurulu
173
2) Milli Güvenlik Kurulu
174
IV. YÜRÜTMEYE İLİŞKİN DİĞER TEMEL KONULAR VE 2017 YILI ANAYASA DEĞİŞİKLİKLERİ
175
A. Yürütmeye İlişkin 2017 Yılı Temel Anayasa Değişiklikleri
175
B. Olağanüstü Hal Yönetimi
176
C. Başkomutanlık ve Genelkurmay Başkanlığı
178
I. YARGI YETKİSİ VE TARİHÇE
179
II. MAHKEMELERİN KURULUŞU
180
III. MAHKEMELERİN BAĞIMSIZLIĞI VE HÂKİMLİK GÜVENCESİ
180
IV. HÂKİMLER VE SAVCILAR KURULU
181
D. Hâkimler ve Savcılar Kurulu’nun Görevleri
186
E. 2017 Yılı Anayasa Değişiklikleriyle Getirilen Yenilikler
187
F. Kararlara Karşı Yeniden İnceleme, İtiraz ve Yargı Yolu
188
V. ANAYASADA YARGIYA İLİŞKİN DİĞER HÜKÜMLER
189
VI. YÜKSEK MAHKEMELER
189
D. Uyuşmazlık Mahkemesi
191
A. Askeri Yargılama Kural Olarak Kaldırılmıştır.
192
B. Askeri Yüksek İdare Mahkemesi ve Askeri Yargıtay Kapatılmıştır.
192
IX. ANAYASA MAHKEMESİ
193
C. Organlar, Çalışma ve Yargılama Usulü
196
D. Anayasa Mahkemesinin Görevleri
198
E. Anayasa Mahkemesi Kararlarında Gerekli Çoğunluklar
201
C. Anayasal Denetimde Ölçü Normlar (Anayasallık Bloku)
203
D. Anayasaya Uygunluk Denetiminin Konusu
203
2. Cumhurbaşkanı Kararnameleri
204
3. Türkiye Büyük Millet Meclisi İçtüzüğü
204
4. Anayasa Değişiklikleri
204
E. Anayasa Yargılamasına Tabi Olmayan Normlar
204
F. Anayasaya Uygunluk Denetiminin Kapsamı
205
1. Esas Bakımından Denetim
206
2. Şekil Bakımından Denetim
206
G. Anayasa Yargısında İlk İnceleme
207
2. İptal Davasında Dilekçede Bulunması Gereken Hususlar
208
3. İtiraz Başvurusu Kararında Bulunması Gereken Hususlar
209
H. Anayasaya Uygunluk Denetiminde Başvuru Yolları
209
1. İptal Davası (Soyut Norm Denetimi)
209
2. İtiraz Yolu (Somut Norm Denetimi)
211
3. İptal Davası ile İtiraz Yolunun Karşılaştırılması
214
XI. ANAYASA MAHKEMESİNE BİREYSEL BAŞVURU
215
B. Başvurunun Temel Koşulları
215
2. İdari ve Yargısal Başvuru Yollarının Tüketilmesi
216
3. Başvuru Konusu Olmayan İşlemler
216
4. Başvuru Hakkına Sahip Olanlar
216
6. Başvuruların İncelenmesi ve Kabulü
217
1) Kabul Edilebilirlik Kararı
217
2) Kabul Edilemezlik Kararı
217
7. Esas Hakkındaki İnceleme
218
8. İnceleme Sonunda Verilen Kararlar
218
1) Hakkın İhlal Edilmediği Kararı
218
2) Hakkın İhlal Edildiği Kararı
218
4) Disiplin Para Cezası
219
XII. ANAYASA MAHKEMESİ KARARLARININ ÖZELLİKLERİ
219
A. Anayasa Mahkemesinin Bütün Kararları İçin Geçerli Olan Özellikler
219
1. Anayasa Mahkemesi Kararları Bağlayıcılığı ve Kesinliği
219
2. Anayasa Mahkemesi Kararları Herkese Karşı Etkilidir.
221
3. Anayasa Mahkemesinin Bütün Kararları Gerekçeli Olmak Zorundadır.
221
4. Anayasa Mahkemesi ile Diğer Mahkemeler Arasında Bir Uyuşmazlık Ortaya Çıkarsa Anayasa Mahkemesi Kararları Esas Alınır.
221
B. Anayasa Mahkemesinin İptal Kararlarının Özellikleri
221
XIII. ANAYASA MAHKEMESİ İÇTİHATLARIYLA OLUŞTURULAN KURUMLAR
223
A. İptali İstenen Normun Yürürlüğünün Durdurulması
223
B. Dava Konusu İşlemin Adı ve Hukuksal Nitelemesiyle Bağlı Olmadan İnceleme Yapma
223
ANAYASANIN DEĞİŞTİRİLMESİ
I. ANAYASANIN DEĞİŞTİRİLMESİ
225
B. Görüşme Usulü, Kabul ve Yayım
226
C. Geri Gönderme, Yeniden Kabul ve Yayım
228
D. Anayasa Değişiklikleri ile Kanunların Karşılaştırılması
229
II. ANAYASA VE İKTİDAR TİPLERİ
230
A. Asli Kurucu İktidar
230
B. Tali (Türev) Kurucu İktidar
230
III. EGEMENLİĞİN KULLANILIŞ BİÇİMİNE GÖRE DEMOKRASİ TÜRLERİ
230
A. Doğrudan Demokrasi
230
B. Yarı Doğrudan Demokrasi
231
1. Halkoylaması (Referandum)
231
II. ERKLER (KUVVETLER) BİRLİĞİ SİSTEMLERİ
233
A. Kuvvetlerin Yürütmede Birleşmesi
233
1) Totaliter Diktatörlük
234
2) Otoriter Diktatörlük
234
B. Kuvvetlerin Yasama Organında Birleşmesi
234
III. KUVVETLER AYRILIĞI SİSTEMLERİ
235
A. Parlamenter Sistem
235
4. Rasyonelleştirilmiş Parlamentarizm
236
2. Uygulandığı Ülkeler
237
C. Yarı Başkanlık Sistemi
238
EK 1: 2017 YILI ANAYASA DEĞİŞİKLİKLERİ
241
EK 2: TÜRKİYE BÜYÜK MİLLET MECLİSİ İÇTÜZÜĞÜ
251