AİHM Kararlarının Uygulanması
ve Türkiye Örneği
 Dr. Muammer Öz  - Kitap

AİHM Kararlarının Uygulanması ve Türkiye Örneği

1. Baskı, 
Eylül 2023
Kitabın Detayları
Dili:
Türkçe
Ebat:
16x24
Sayfa:
426
Barkod:
9789750286476
Kapak Türü:
Karton Kapaklı
Fiyatı:
540,00
Stoktan hemen gönderilir.
Kitabın Açıklaması
Bir mahkemeye başvururken başvurucunun temel amacı, dava sonucu elde edeceği karardan öteye kararın işaret ettiği ihlalin ortadan kaldırılmasıdır. İhlalin ortadan kaldırılması için çeşitli mekanizmalar vardır. İç hukukta kararların uygulanması icra daireleri ve kolluk marifetiyle yapılmaktadır. Uluslararası hukukta iç hukuktaki gibi bir icra birimi ve kolluk gücü olmadığından, kararların uygulanması daha büyük zorluklar içerir.
Türkiye'nin yargılama yetkisini tanıdığı AİHM de bu zorluluklarla yüzleşmektedir. AİHS hazırlayıcıların temel yaklaşımı olan AİHM'in anayasal karar vermesi ve ilgili devletin bu doğrultuda iç hukuk standartlarının yükseltilmesi hedeflenen şekilde gerçekleşmemiştir. Bunun sonucunda aynı konuda aynı devlet hakkında pek çok başvuru gelmiş ve defalarca ihlal kararı verilmiştir. Aynı konuda tekrarlanan başvuruların işaret ettiği en önemli nokta ihlal kararlarının etkin bir şekilde uygulanmadığıdır.
Kitapta cevabı aranan temel sorular şunlardır: İnsan hakları ihlalleri nasıl ortadan kaldırılır? Başvurucular AİHM kararı sonucunda gerçek anlamda tatmin olmuş mudur? Hak ihlali ortadan kalkmış mıdır? Karardan sonra ilgili devlet benzer ihlallerin ortaya çıkmaması için ne gibi tedbirler almıştır? Kararların uygulanmaması durumunda ilgili devlete ne tür bir yaptırım uygulanacaktır? Türkiye'de AİHM kararları nasıl uygulanmaktadır ve karşılaşılan sorunlar nelerdir?
Kitap temelde, kararların uygulanamaması sorununu tartışmıştır. Bu bağlamda özellikle AİHM'in tespit ettiği hak ihlallerinin nasıl ortadan kaldırılacağı ve ihlal kararlarının nasıl uygulanacağına dair var olan sistem ele alınmıştır. Özellikle de Türkiye'de AİHM kararlarının nasıl uygulandığı ve çıkan sorunlar incelenmiştir.
Kitabın Konu Başlıkları
.
Uluslararası Hukukta Giderim Yöntemleri ve AİHM Kararlarının Uygulamasının Denetimi
.
Türkiye'de AİHM Kararlarının Uygulanması
Kitapla İlgili Kategoriler
Kitabın İçindekileri
Önsöz 
5
Özgeçmiş 
7
Kısaltmalar 
15
Giriş 
17
Birinci Bölüm
ULUSLARARASI HUKUKTA GİDERİM YÖNTEMLERİ VE
AİHM KARARLARININ UYGULAMASININ DENETİMİ
I. ULUSLARARASI HUKUKTA GİDERİM YÖNTEMLERİ 
19
A. Durdurma 
32
1. Devam Eden İhlal Kavramı 
33
2. Durdurmanın Eski Hale İade ile İlişkisi 
34
3. Durdurma Uygulanmasına Başvurulması Gereken Bazı Örnekler 
35
a. Haksız Gözaltı ve Tutukluluk 
35
b. Haksız El Konulan Taşınır ve Taşınmazlar 
37
c. Makul Olmayan Uzun Yargılama Süreleri 
38
d. Zorla Kaybedilen Kişilerin Akıbetinin Açığa Çıkarılması 
39
B. Onarım 
41
1. Eski Hale İade 
45
a. Eski Hale İadenin Koşulları 
47
i. Mağdurun Talebi 
47
ii. Orantılı Olması 
48
iii. İmkânsızlık 
48
b. Eski Hale İadenin Çeşitleri 
49
i. Mevzuatın Ortadan Kaldırılması 
49
ii. Yargılanmanın Yenilenmesi 
49
iii. İdari Kararların Geri Alınması ve Gözden Geçirilmesi 
51
2. Tatmin 
52
a. Af Uygulaması 
53
i. Suç, Ceza ve Yargılama ile İlgili Temel İlkelerin İhlali Durumunda Af Uygulaması 
53
ii. Faillerin Durumu Açısından Af Uygulaması 
54
b. Faillerin Cezalandırılması (Ceza Verilmesi, İdari Yaptırımlar ve Tazminat Ödettirilmesi) 
55
c. Gerçeklerin Ortaya Çıkartılması 
58
i. Hakikati Bilme Hakkı 
58
ii. Hakikat Komisyonları 
59
d. Özür Dileme ve Kamuoyuna Duyurma 
61
e. Rehabilitasyon 
62
3. Tazminat 
64
a. Maddi ve Manevi Zarar Ayrımı 
66
b. Fiili Zarar – Mahrum Kalınan Kar 
66
c. Doğrudan Zarar – Yansıma Zarar Ayrımı 
67
d. Gerçek Zarar – Cezalandırıcı Tazminat 
67
e. Lütuf Ödemesi (Ex gratia) 
68
f. Ödenecek Para Cinsi Ödeme Süresi ve Gecikme Faizi 
68
g. Mahkeme Masrafları 
69
C. Tekrarlanmama Garantisi 
70
1. Yasama ile İlgili Tedbirler (Mevzuat Değişikliği) 
73
2. Yargı ile İlgili Tedbirler (İçtihat Değişikliği) 
73
3. İdari Uygulamaların Değiştirilmesi 
74
II. AİHM KARARLARININ UYGULANMASININ DENETİMİ 
74
A. Kararların Uygulanmasını Denetleyecek Makamlar 
81
B. Hukuki Denetim: Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi’nin Denetim Yetkileri 
88
1. Pilot Dava Usulü 
90
a. Tanımı ve Gelişim Süreci 
92
i. Tanımı 
92
ii. Pilot Davaların Belirlenmesi Sorunu 
98
b. Pilot Dava Uygulamasına Başvurulmasının Sebepleri 
101
i. AİHM’in İş Yükü Sorunu 
101
ii. Kararların Etkin Şekilde Uygulanmaması 
106
c. Pilot Davanın Hukuki Dayanakları 
106
i. Sözleşme ve Ek Protokoller Dışındaki Dayanaklar 
107
ii. Sözleşme ve Ek Protokollerde Düzenlenen Dayanaklar 
108
d. Pilot Davanın Unsurları 
111
i. Sistematik ve Yapısal Sorun Tespiti 
111
(1) Spesifik İhlalden Kaynaklanan Davalar 
113
(i) Geçiş Dönemi Mülkiyet Hakkı İhlalleri 
113
(ii) Hüküm Giymiş Tutukluların Oy Kullanma Haklarının Bulunmaması 
121
(iii) Slovenya’da Vatandaş Olarak Kaydedilmeyenlerin Durumu 
122
(2) Usuli Hakları Etkileyen Sistemik veya Yapısal Sorundan Kaynaklanan Davalar 
123
(i) Makul Olmayan Uzun Yargılama Süreleri 
124
(ii) Yargı Kararlarının Uygulanmaması 
138
(3) Esasa İlişkin Hakların Yaygın ve Sistematik İhlalinden Kaynaklanan Davalar 
142
(i) İnsanlık Dışı ve Aşağılayıcı Tutukluluk Koşulları 
144
(ii) Akıl ve Ruh Hastası Mahkûm ve Tutuklular İçin Uygun Tedavinin Sağlanmaması 
149
(iii) Kötü Muamele ve İşkence 
150
ii. Giderimlerin Belirlenmesi 
150
(1) AİHM Uygun Giderimler Belirleme Yetkisi 
150
(2) Taraf Devletlerin Kararlara Uyma Yükümlülüğü 
152
iii. Tekrarlanan davaların Durdurulması 
156
iv. Dostane Çözüm ve Tek Taraflı Deklarasyon ile Düşürme Uygulaması 
159
(1) Mağdurluk sıfatı 
162
(2) İnsan Haklarına Saygı İlkesi 
163
e. Pilot Davanın AİHM’in Misyonuna Uygunluğu Konusundaki Tartışmalar 
169
i. Anayasal Adalet Görüşü 
169
ii. Bireysel Adalet Görüşü 
171
iii. Uzlaştırıcı Görüş 
172
f. AİHM Anayasal Bir Mahkeme Olma Yolunda İlerlemekte midir? 
173
g. AİHM’in Yargısal Aktivizminin Yol Açabileceği Sorunlar 
175
i. Dikey sorun 
175
ii. Yatay sorun 
175
iii. AİHM’in Yaklaşımı 
176
2. Kararların Uygulanmadığının Tespiti için AİHM’e Gönderme 
178
C. Siyasi Denetim 
182
1. Bakanlar Komitesinin Denetimi 
182
a. Bakanlar Komitesi Yapısı 
184
b. Bakanlar Komitesinin Yetkileri 
185
c. Kararların İcrasında Bakanlar Komitesine Yardım Eden Bölümler 
187
i. Bakanlar Komitesi Sekretaryası 
187
ii. Kararların İcrası Dairesi 
187
d. Bakanlar Komitesinin İzlemesinde Karşılaştığı Sorunlar 
188
i. Ağır İş Yükü Sorunu 
188
iii. Uygun Giderimlerin Alındığının Tespitinde Karşılaşılan Sorunlar 
190
iv. Doğru ve Yeterli Bilgi Edinme Sorunu 
190
e. Bakanlar Komitesinin Kararların Uygulanmasını İzleme Usulü 
191
i. İki Aşamalı İzleme Usulü 
193
ii. Eylem Planı – Eylem Raporu 
195
iii. Tazminat Kararlarının İzlenmesi 
195
iv. Kararların İcrası Toplantıları 
196
f. Bakanlar Komitesinin Kararların Uygulanması İçin Aldığı Kararların Sınıflandırılması 
197
i. İlke Kararları 
198
ii. Tavsiye Kararları 
199
iii. Ara Kararlar 
207
iv. Memorandum Kararları 
208
v. Son Kararlar 
209
2. Avrupa Konseyi Parlamenterler Meclisi’nin Denetimi 
210
3. İnsan Hakları Komiserinin Denetimi 
214
İkinci Bölüm
TÜRKİYE’DE AİHM KARARLARININ UYGULANMASI
I. YÖNTEM 
222
II. KARARLARIN UYGULANMASINI TAKİP ETMEKLE GÖREVLİ BİRİMLER 
224
III. TÜRKİYE ALEYHİNE VERİLEN KARARLARDA ALINAN GİDERİM TEDBİRLERİ 
226
A. Durdurma 
226
1. Özgürlüğünden Haksız Mahrum Bırakılan Kişilerin Serbest Bırakılması 
226
2. Kötü Muamele ve Ölüm Riski Altında Kişilerin Sınır Dışı Kararının Durdurulması 
245
3. Zorla Kaybedilenlerin Akıbetinin Ortaya Çıkarılması 
251
a. Cezasızlık 
260
b. Zamanaşımı 
260
c. Delillerin Toplanmaması ve Soruşturmanın Etkisizliği 
261
4. Makul Olmayan Uzun Yargılamaların Sonuçlandırılması 
263
a. Mevzuatta Yapılan Değişiklikler 
264
b. Personel İstihdamı 
268
c. Altyapı Geliştirmeleri 
269
d. Ortalama Yargılama Süreleri 
270
B. Onarım 
271
1. Yargılamanın Yenilenmesi 
271
2. Tatmin 
275
a. Faillerin Cezalandırılması ve Sorumlulara Rücu Edilmesi 
276
i. Soruşturmayı Yapan Görevlilerin, Hâkimlerin ve Savcıların Tarafsızlığı ve Bağımsızlığı 
279
ii. Faillerin İdari ve Siyasi Makamlar Tarafından Himaye Edilmesi Sorunu 
285
iii. Soruşturma ve Yargılamanın Etkinliği 
286
iv. Mağdurların ve Tanıkların Korunmasındaki Sorunlar 
288
v. Zamanaşımı 
289
vi. Özel Soruşturma Usulleri 
296
b. Hakikat Komisyonları 
298
c. Özür ve Kamuoyuna Duyurma 
303
d. Rehabilitasyon 
307
3. Tazminat Ödenmesi 
313
a. Kıbrıs’taki Mülkiyet Sorunlarından Kaynaklanan Tazminat 
314
b. Zorunlu Göçten Kaynaklı Tazminat 
315
C. Tekrarlanmama Garantisi 
317
1. Avrupa Birliği Uyum Süreci 
320
2. 2001 Anayasa Değişikliği 
320
3. Uyum Paketleri 
322
4. Terör ve Terörle Mücadeleden Doğan Zararların Karşılanması Hakkındaki Kanun 
328
5. Bireysel Başvuru Düzenlemeleri 
328
6. Yargı Reformları 
329
7. Örnek İhlal Grubu İncelemesi: İfade Özgürlüğü İle İlgili Kararların Uygulanması 
334
Sonuç 
355
Kaynakça 
367
Kavram Dizini 
421