Navigasyon Sistemleri Alanında İş Birliği Yükümlülüğü

Uzayın çevresel şartlarının zorluğu ve uzay teknolojilerinin çok yüksek düzeyde teknik kabiliyet gerektirmesi ve yüksek maliyeti devletler arasında iş birliğini zorunlu kılan temel unsurlardır. Bu bağlamda, özellikle sivil ve askeri alanlarda devletlere büyük avantajlar sağlayan navigasyon sistemleri kapsamında iş birliğinin önemi günümüzde tartışılmaz hale gelmiştir. Halihazırda GPS (Amerika Birleşik Devletleri), GLONASS (Rusya), GALILEO (Avrupa Birliği) ve BEIDOU (Çin) olmak üzere dört adet küresel sistem ve QZSS (Japonya), NAVIC (Hindistan) olmak üzere iki adet bölgesel sistem bulunmaktadır. Bu sistemlerin daha iyi işleyişini sağlamak için devletler küresel, bölgesel ve ikili düzeyde iş birliği yoluna gitmektedirler. Navigasyon sistemleri bir uzay uygulaması olduğu için bu faaliyetler uzay hukukuna uygun şekilde icra edilmelidir. BM Şartı ve Uzay Antlaşması başta olmak üzere uzay hukukunda iş birliğine ilişkin önemli ölçüde düzenlemeler bulunmaktadır. Bu alanda yapılmış düzenlemeler bununla sınırlı kalmamış, Uluslararası Telekomünikasyon Birliği, Uluslararası Denizcilik Örgütü ve Uluslararası Sivil Havacılık Örgütü gibi uluslararası örgütler nezdinde konuya ilişkin önemli çalışmalar yapılmıştır. Mevcut düzenlemeler ışığında uzay hukukunda iş birliğinin bir yükümlülük olarak değerlendirilme meselesine ilişkin öğretide de farklı görüşler bulunmaktadır.

Uzay hukukunda önemli bir yer tutan iş birliği ilkesinin navigasyon sistemleri bağlamında bir yükümlülük teşkil edip etmediği meselesinin ele alındığı bu çalışma, 2023 yılında yazmış olduğum yüksek lisans tezinin güncel halidir.