Onbirinci Baskıya Önsöz
7
CEZA HUKUKUNUN TEMEL KAVRAMLARI
CEZA HUKUKU TERİMİ – CEZA HUKUKUNUN TANIMI –
CEZA HUKUKU KAVRAMI – CEZA HUKUKUNUN GÖREVİ, İŞLEVİ VE AMACI – CEZA HUKUKUNUN HUKUK DÜZENİ İÇİNDEKİ YERİ, DİĞER HUKUK DALLARI İLE İLİŞKİSİ VE CEZA HUKUKUNA YARDIMCI DİSİPLİNLER
§1. CEZA HUKUKU TERİMİ– CEZA HUKUKUNUN TANIMI VE CEZA HUKUKU KAVRAMI
37
B. Ceza Hukukunun Kısımları
39
C. Devletin Cezalandırma Yetkisinin Meşruiyeti
41
§2. CEZA HUKUKUNUN GÖREVİ, İŞLEVİ VE AMACI
43
§3. CEZA HUKUKUNUN HUKUK DÜZENİ İÇİNDEKİ YERİ, DİĞER HUKUK DALLARI İLE İLİŞKİSİ VE CEZA HUKUKUNA YARDIMCI DİSİPLİNLER
47
I. CEZA HUKUKUNUN HUKUK DÜZENİ İÇİNDEKİ YERİ
47
II. CEZA HUKUKUNUN DİĞER HUKUK DALLARI İLE İLİŞKİSİ VE CEZA HUKUKUNA YARDIMCI DİSİPLİNLER
47
A. Diğer Hukuk Dalları ile İlişkisi
47
1. Medeni Hukuk İle İlişki
47
2. Anayasa Hukuku ile İlişkisi
48
3. İdare Hukuku ile İlişkisi
49
a. İdari Ceza Hukuku Kavramı ve Kabahatlerin Suç Olmaktan Çıkarılması
49
bb. Kanunilik İlkesi ve Kabahatler Kanunu
51
cc. Lehe Kanunun Geçmişe Yürümesi Kuralı
51
dd. Kabahat Fiilinin İşlendiği Zaman
52
ee. Kabahat Fiilinin İşlendiği Yer
52
ff. Kabahat Fiilinde Hareket
52
gg. Hukuka Uygunluk Sebepleri ve Kusurluluğu Kaldıran Haller
52
hh. Kabahat Fiilinde Kusur Yeteneği ve Kusurluluk
52
ll. Tüzel Kişilerin, Temsil Edilenin ve İş Sahibinin Sorumluluğu
54
aaa. İdari Para Cezası
55
bbb. Mülkiyetin Kamuya Geçirilmesi
55
aaa. Soruşturma Zamanaşımı (m.20)
56
bbb. Yerine Getirme Zamanaşımı (m.21)
57
oo. Yaptırıma Karar Verme Yetkisi
57
aaa. Başvuru Yolu (m.27)
58
a1. Süresi, Şekli ve Başvuru Makamı
58
a2. Başvurunun İncelenmesi (m.28)
59
bbb. İtiraz Yolu (m.29)
59
ss. Vazgeçme ve Kabul (m.30)
60
tt. Kabahatler ile Suçların Karşılaştırılması
60
c. Disiplin Ceza Hukuku Kavramı
61
4. Devletler Genel Hukuku ile İlişkisi
62
5. Ceza Muhakemesi Hukuku ile İlişkisi
62
6. İnfaz Hukuku ile İlişkisi
63
B. Ceza Hukukuna Yardımcı Disiplinler
63
DEMOKRATİK HUKUK DEVLETİNDE
CEZA HUKUKUNUN TEMEL İLKELERİ
§1. KANUNİLİK İLKESİ (CEZA KANUNLARININ GÜVENCE İŞLEVİ)
65
II. İLKEYE YÖNELİK ELEŞTİRİLER
68
III. İLKENİN ZORUNLU SONUÇLARI
69
A. Örf ve Adet Kuralları ile Suç ve Ceza Yaratılamaz
69
C. Ceza Kanunları Belirli ve Açık Olmalıdır
70
D. Ceza Kanunları Geçmişe Yürümez
71
E. İdarenin Düzenleyici İşlemleriyle Suç Yaratılamaz
72
§2. CEZA SORUMLULUĞUNUN ŞAHSİLİĞİ İLKESİ
77
§3. KUSURSUZ SUÇ VE CEZA OLMAZ İLKESİ
78
§4. CEZA HUKUKU BAKIMINDAN ÖNEMLİ DİĞER İLKELER
79
I. İNSAN ONURUNUN DOKUNULMAZLIĞI
79
II. ORANLILIK VE İKİNCİLLİK İLKELERİ İLE AŞIRILIK YASAĞI
80
§5. CEZA HUKUKU İLKELERİNİN SOMUTLAŞTIRILMASI: CEZA HUKUKU DOGMATİĞİ
84
CEZA HUKUKUNUN TARİHSEL GELİŞİM SÜRECİ VE
CEZA SORUMLULUĞUNUN ESASINA ETKİSİ
II. ESKİ HUKUK DÜZENLERİ
88
I. İSLAMİYET ÖNCESİ DÖNEM
94
II. İSLAMİYETTEN SONRAKİ DÖNEM
95
1. Tanzimata Kadarki Dönemde
98
a. 1840 Tarihli Kanunname–i Ceza
99
b. 1851 Tarihli Kanun–u Cedit
99
c. 1858 Ceza Kanunname–i Humayunu
99
B. Cumhuriyet Türkiyesi’nde
100
§4. CEZA HUKUKUNUN TARİHSEL GELİŞİM SÜRECİNİN CEZA SORUMLULUĞUNUN ESASINA ETKİSİ
100
IV. TOPLUMSAL SAVUNMA AKIMI
104
V. OKULLAR MÜCADELESİNİN TÜRK HUKUKUNA ETKİSİ
105
CEZA HUKUKUNUN KAYNAKLARI
§1. KAYNAK KAVRAMI VE CEZA HUKUKU KAYNAKLARININ ÖZELLİKLERİ
107
B. Uluslararası Sözleşmeler
108
2. TCK ve Diğer Ceza Kanunları Arasındaki İlişki
109
II. YARDIMCI KAYNAKLAR
111
A. Örf ve Adet (Gelenek) Kuralları
111
B. Ahlak ve Din Kuralları
112
C. Mahkeme İçtihatları
112
§3. KAYNAKLARIN YORUMU
113
I. YORUM KAVRAMI VE KIYASTAN FARKI
113
A. Gramatik ya da Sözel Yorum Yöntemi
114
B. Sistematik Yorum Yöntemi
115
C. Tarihsel Yorum Yöntemi
115
D. Amaçsal (Teleolojik) Yorum Yöntemi
115
C. Hukukun Genel İlkeleri
118
D. Karşılaştırmalı Hukuk
119
E. Örf ve Adet Kuralları
119
CEZA HUKUKU KURALLARININ UYGULAMA ALANI
§1. CEZA HUKUKU KURALLARININ ZAMAN BAKIMINDAN UYGULAMA ALANI
123
I. ZAMAN BAKIMINDAN UYGULAMAYA İLİŞKİN İLKELER
123
B. Lehe Kanunun Uygulanması: Lehe Kanunun Geçmişe Yürüyüp Yürümeyeceği Sorunu–Geriye Yürüme Yasağı
125
1. Lehe Kanunun Geriye Yürüyüp Yürümeyeceği Sorunu
126
2. Lehe Kanunun Tespiti
127
3. Zamanaşımına İlişkin Kurallar Bakımından Lehe Kanunun Belirlenmesi
129
4. Mahkeme İçtihatlarının Geçmişe Yürüyüp Yürümeyeceği Sorunu
130
5. İçtihadı Birleştirme Kararlarının Geçmişe Yürüyüp Yürümeyeceği Sorunu
130
6. Anayasa Mahkemesinin İptal Kararlarının Geçmişe Yürüyüp Yürümeyeceği Sorunu
131
II. CEZA KANUNLARININ YÜRÜRLÜĞE GİRMESİ, YÜRÜRLÜKTEN ÇIKMASI VE YÜRÜRLÜK SÜRELERİ BAKIMINDAN CEZA KANUNLARI
131
III. SUÇUN İŞLENDİĞİ AN
132
B. Kesintisiz (Mütemadi), Zincirleme (Müteselsil) ve Teşebbüs Aşamasında Kalan Suçlar
134
§2. CEZA HUKUKU KURALLARININ YER BAKIMINDAN UYGULAMA ALANI
134
I. MÜLKİLİK İLKESİ (SİSTEMİ)
135
C. Suçun İşlendiği Yer Sorunu
141
D. Yabancı Ülkede Hüküm Verilmesi (TCK m.9)
145
II. ŞAHSİLİK İLKESİ (SİSTEMİ)
146
A. Faile Göre Şahsilik İlkesi
147
1. Görev Suçları (TCK m.10)
147
2. Vatandaş Tarafından İşlenen Suç (TCK m.11)
148
B. Mağdura Göre Şahsilik
150
1. Türkiye’nin Zararına İşlenen Suçlar (m. 12/1)
151
2. Vatandaşın Zararına İşlenen Suçlar (Vatandaşı Koruma İlkesi ya da Mağdura Göre Şahsilik İlkesi) (m. 12/2)
152
III. EVRENSELLİK İLKESİ (m. 12/3)
152
IV. KORUMA İLKESİ (TCK m.13)
153
V. YER BAKIMINDAN UYGULAMADA ÖZELLİK GÖSTEREN HALLER
155
A. Seçimlik Cezalarda Soruşturma (TCK m.14)
155
B. Soruşturma Koşulu Olan Cezanın Hesaplanması (TCK m.15)
155
C. Cezadan Mahsup (TCK m.16)
156
D. Hak Yoksunlukları (TCK m.17)
158
VI. İADE (GERİ VERME)
159
B. İadenin Kaynakları
159
1. Fiile İlişkin Koşullar
161
a. İadeye Konu Suç, Talep Eden Devlet ve Türk Hukuku Bakımından Belli Bir Ağırlıkta Olmalıdır (6706 sayılı Kanun m.10/2)
161
b. Suç Türkiye Devletinin Güvenliğine Karşı, Türkiye Devletinin veya Bir Türk Vatandaşının ya da Türk Kanunlarına Göre Kurulmuş Bir Tüzel Kişinin Zararına İşlenmiş Olmamalıdır (6706 sayılı Kanun m.11/1–c–3)
162
c. Suç Zamanaşımına veya Affa Uğramamış Olmalıdır (6706 sayılı Kanun
d. İade Talebinin, Ölüm Cezası veya İnsan Onuru ile Bağdaşmayan Bir Ceza Gerektiren Suçlara İlişkin Olmaması Gerekir (6706 sayılı Kanun m.11/3)
163
e. Suç, Türkiye’nin Yargılama Yetkisine Giren Bir Suç Olmamalıdır (6706 sayılı Kanun m.11/1–c–4)
164
f. Suçun Düşünce Suçu, Siyasî Suç Veya Siyasî Suçla Bağlantılı Bir Suç Veyahutta Sırf Askerî Suç Niteliğinde Bir Suç Olmaması Gerekir (6706 sayılı Kanun m.11/1–c–1, 2)
164
bb. Siyasi Suç veya Siyasi Suçla Bağlantılı Suç
165
aaa. Siyasi Suçun Tanımı
165
bbb. Çeşitleri: Tam ve Nisbi Siyasi Suç
166
ccc. Siyasal Suç Kapsamında Görülmeyen Eylemler
166
2. Faile İlişkin Koşul
169
F. Teslim (6706 sayılı Kanun m.20)
173
G. İade İsteminin Reddi
174
H. İadede Hususilik Kuralı (Sözl. m. 14; 6706 sayılı Kanun m.10/4)
175
İ. İadenin Koşullarını Belirlemede Esas Alınacak Kanunun Tespiti Sorunu
175
J. Transit Geçiş Kararı (6706 Sayılı Kanun m.21)
176
K. Türkiye’nin İade Talepleri ve Şartları (6706 Sayılı Kanun m.22)
176
VII. YABANCI KANUNUN GÖZ ÖNÜNDE BULUNDURULMASI
A. Bir Türk veya Yabancının Yabancı Ülkede İşlediği Suç Bakımından Türkiye'de Yapılacak Yargılamada Uygulanacak Kanunun Belirlenmesi
177
B. Hükmün Uygulanması
178
§3. CEZA KANUNLARININ KİŞİ BAKIMINDAN UYGULAMA ALANI
178
II. CEZA KANUNUNUN UYGULANMASINDA ÖZELLİK GÖSTEREN KİŞİLER
180
2. Sorumsuzluğun Koşulları
185
4. Dokunulmazlık ile Sorumsuzluk Arasındaki Farklar
186
D. NATO Mensupları (Yabancı Asker Kişiler)
189
1. Sözleşme Kapsamına Giren Kişiler (m.I)
190
2. Gönderen ve/veya Kabul Eden Devletlerin Yargı Yetkileri
190
a. Mutlak Yargı Yetkisi
191
aa. Gönderen Devletin Mutlak Yargı Yetkisi (m.VII 2/a)
191
bb. Kabul Eden Devletin Mutlak Yargı Yetkisi (m.VII 2/b)
191
b. Öncelikli Yargı Yetkisi
191
aa. Gönderen Devletin Öncelikli Yargı Yetkisinin Bulunduğu Haller
192
bb. Kabul Eden Devletin Öncelikli Yargı Yetkisi
192
SUÇ GENEL TEORİSİ KAVRAMI, SUÇUN TANIMI VE
SUÇ KAVRAMI, SUÇUN YAPISAL UNSURLARI VE
UNSURLAR DIŞINDA KALAN VE
CEZALANDIRILMAYA ETKİLİ OLAN ŞARTLAR
§1. SUÇ GENEL TEORİSİ KAVRAMI
195
II. SUÇ GENEL TEORİSİNİN YARARI
196
III. SUÇ GENEL TEORİSİNİN GELİŞİM SÜRECİ
196
A. Klasik Suç Teorisi
196
B. Teleolojik Neo–Klasik Suç Teorisi
199
1. Hareket Kavramındaki Değişim
200
2. Tipe Uygunluk Kavramındaki Değişim
200
3. Hukuka Aykırılık Kavramındaki Değişim
201
4. Kusur Kavramındaki Değişim
201
C. Final (Amaççı) Suç Teorisi
203
§2. SUÇUN TANIMI VE SUÇ KAVRAMI
206
§3. SUÇUN YAPISAL UNSURLARI
207
II. SUÇUN YAPISAL UNSURLARI
209
a. Objektif Nitelikteki Unsurlar
213
a1. Hareket Teorileri
214
aa1. Hareketin Temelini Hukuk Dışında Arayan Teoriler
214
aaa1. Nedensel (Doğalcı) Hareket Teorisi
214
aaa2. Final (Amaçsal) Hareket Teorisi
216
aaa3. Sosyal Hareket Teorisi
217
bb1. Hareketin Temelini Hukuk İçinde Arayan Teori: Normativist Teori
217
a2. Hareket Yeteneği ve Tüzel Kişilerin Ceza Sorumluluğu
219
aa1. Hareket Yeteneği
219
aa2. Tüzel Kişilerin Ceza Sorumluluğu
219
aaa1. Tüzel Kişi Kavramı
219
aaa2. Tüzel Kişilerin Ceza Sorumluluğu
221
a3. Hareketin Niteliğinin Suçların Sınıflandırılmasına Etkisi
225
aa1. Tek Hareketli–Birden Fazla Hareketli Suçlar
225
aa2. Seçimlik Hareketli Suçlar
225
aa3. İcrai veya İhmali Hareketle İşlenen Suçlar
225
aa4. Bağlı Hareketli–Serbest Hareketli Suçlar
227
a2. Neticeye Göre Suçların Sınıflandırılması
228
aa1. Şekli Suç–Maddi Suç (Neticesiz– Neticeli Suçlar– Neticesi Harekete Bitişik Suçlar)
228
aa2. Zarar Suçu–Tehlike Suçu
229
aa3. Ani Suç–Kesintisiz (Mütemadi) Suç
231
aa4. Kalkışma Suçları
233
ccc. Nedensellik Bağı ve Fiilin Objektif Yüklenebilirliği (İsnad Edilebilirliği)
233
a2. Nedensellik Bağlantısını Ortaya Koymaya Çalışan Teoriler
234
aa2. Uygunluk (Uygun Sebep) Teorileri
235
a3. Nedensellik Bağlantısı Konusunda Çıkabilecek Bazı Sorunlar
236
aa1. Nedensellik Bağının Kesilmesi Sorunu
236
aa2. Failce Bilinmeyen Sebeplerin Neticeye Etkisi (Atipik Nedensel Gelişme)
237
aa3. Mağdurda Mevcut Bir Halin Tipik Neticenin Meydana Gelmesinde Etkili Olması
239
aa5. Alternatif Nedensellik (Çift Nedensellik)
240
aa6. Kümülatif Nedensellik (Neticenin Sebeplerin Toplamından Meydana Gelmesi)
241
aa7. Rezerv Sebebin Önemsizliği (Varsayıma Dayalı Nedensellik)
242
a4. Objektif Yüklenebilirlik (İsnadiyet) Teorisi
242
aa1. Hakim Olabilirlik (Hükmedebilirlik)
244
aa2. Yükümlülüğe Aykırılık İlişkisinin Bulunmaması (Hukuka Aykırılık İlişkisi ya da Hukuka Uygun Alternatif Hareketler)
251
aa3. Neticenin Normun Koruma Alanı (ya da Amacı) Dışında Kalması (Risk Bağlantısının/İlişkisinin Bulunmaması)
252
aa4. Hukuken Önemli Riskin ya da Tehlikenin Bulunmaması, İzin Verilmiş Bir Riskin Varlığı ya da Riskin Azaltılması
252
aa5. Varsayıma Dayalı Nedensellik
254
ddd. Tipte Yer Alan Diğer Objektif Nitelikteki Unsurlar
254
b. Sübjektif Nitelikteki Unsurlar
254
bbb. Kastın Çifte Fonksiyonu
255
ccc. Kastın Unsurları
257
a1. Bilme Unsuru: (Düşünme ve Öngörme)
257
a2. İstemek (İrade Etmek)
259
ddd. Kastın Aranacağı Zaman– Eklenen Kast
262
eee. Kastın Çeşitleri
264
a1. Genel Kast–Özel Kast
264
aa2. Özel Kast (Amaç, Maksat, Niyet, Saik)
265
aaa2. Özel Kastın İşlevi
265
a2. Ani Kast–Tasarlama (Taammüt–Düşünce Kastı)
266
a3. Doğrudan Kast–Olası (Dolaylı) Kast
268
fff. Olası Kast (Dolaylı –Gayrı Muayyen Kast)–Bilinçli Taksir
268
a2. Olası Kastın Sonuçları (Sorumluluğun Kapsamı)
273
a3. Olası Kastın Uygulanamayacağı Suç Tipleri
274
3. Tipin İncelenmesinden Çıkan Sonuçlar (Tipin Sentezi)
275
a. Suçun Temel ve Türemiş Biçimi
275
b. Suçun Birleşik Şekli
275
2. Hukuka Aykırılık ve Kusur Ayrımı
277
3. Hukuka Aykırılık Unsuruna İlişkin Özellikler
278
4. Hukuka Uygunluk Sebepleri
279
b. Hukuka Uygunluk Sebeplerinin Niteliği
280
aa. Kanun Hükmünü Yerine Getirme
282
bbb. Kanun Teriminin Anlamı
283
ccc. Uluslararası Sözleşmelerin Kanun Olarak Kabul Edilebilip Edilemeyeceği Sorunu
287
ddd. Yürürlüğü Durdurulan Hükmün Uygulanması Sorunu
287
eee. Kanun Hükmünün Yerine Getirilmesinin Bir Örneği Olarak ‘Kolluğun Zor ve Silah Kullanma Yetkisi’
288
a3. Zor Kullanma Yetkisinin Aşamaları
290
a4. Zor Kullanma Yetkisi Çerçevesinde Orantılılık İlkesi
295
a5. Zor Kullanmada Takdir Yetkisi
298
bbb. Meşru Savunmanın Koşulları
299
a1. Saldırıya İlişkin Koşullar
299
aa1. Bir Saldırı Bulunmalıdır
299
aa2. Saldırı Haksız Olmalıdır
302
aa3. Saldırı Bir Hakka Yönelmiş Olmalıdır
304
aa4. Saldırı Halen Mevcut, Gerçekleşmesi ya da Tekrarı Muhakkak Olmalıdır
306
a2. Savunmaya İlişkin Koşullar
307
aa1. Savunmada Zorunluluk Bulunmalı
307
aa2. Savunma Saldırıya ve Saldırana Karşı Yapılmalı (Saldırı ile Savunma Arasında Nedensellik Bağlantısı Bulunmalı)
308
aa3. Saldırı ile Oranlı (=Ölçülü) Olmalı
309
ccc. Meşru Savunma– Haksız Tahrik İlişkisi
310
cc. Hakkın Kullanılması
312
ccc. Hakkın Kullanılması (İcrası) Durumları
313
a1. Hekimlik Mesleğinin İcrası
314
a2. Eleştiri Amacıyla Yapılan Düşünce Açıklamaları
319
a3. Gazetecilik Mesleğinin İcrası
325
a4. İddia ve Savunma Dokunulmazlığı (İddia ve Savunma Hakkı)
328
a1. Mağdurun Üzerinde Serbestçe Tasarrufta Bulunabileceği Bir Hakkın Varlığı
332
a3. Rızanın Açıklanması
342
ee. Yükümlülüklerin Çatışması
343
e. Hukuka Uygunluk Sebeplerinde Sınırın Aşılması
346
bb. TCK’da Sınırın Aşılması Halleri
347
cc. Hukuka Uygunluk Sebeplerinde Hata ve Sınırın Aşılması
348
1. Kusurluluğa İlişkin Hükümlerin Genel Değerlendirmesi
348
2. Haksızlık ve Kusurluluk İlişkisi
349
3. Kusur ve Kusurluluk İlişkisi
349
4. Kusurluluğun Koşulları
355
a. Kusur Yeteneğinin Varlığı
355
aa. Kusur Yeteneği Kavramı
355
bb. Kusur Yeteneğinin Bulunması Gereken Zaman
356
cc. Kusur Yeteneğini Etkileyen Haller
357
a3. Yaşla İlgili Bazı Ön Sorunlar
359
a4. Yaş Küçüklüğü ve Akıl Hastalığının Aynı Kişide Birleşmesi
359
a5. Yaş Küçüklüğü Halleri
359
aa1. 12 Yaşını Doldurmamış Çocuklar (TCK m.31/1)
359
aa2. 13–15 Yaş Arasındaki Çocuklar (TCK m. 31/2)
362
aa3. 16–18 Yaş Arasındaki Çocuklar (TCK m. 31/3)
364
a1. Akıl Hastalığı Nedeniyle, İşlenen Fiilin Hukuki Anlam ve Sonuçlarının Algılanamaması veya Bu Fiille İlgili Olarak Davranışlarını Yönlendirme Yeteneğinin Önemli Derecede Azalması Hali
367
a2. Algılama Yeteneğinin Tümüyle Ortadan Kalkmaması ve Fakat İşlenen Fiille İlgili Olarak Önemli Derecede Olmamakla Birlikte Davranışlarını Yönlendirme Yeteneğinin Azalması Hali
369
ccc. Sağır ve Dilsizlik
371
ddd. Geçici Nedenler, Alkol veya Uyuşturucu Madde Etkisinde Olma
372
a2. Alkol ve Uyuşturucu Madde Etkisinde Olma
373
b. Kusurluluğu Kaldıran Hallerin Bulunmaması
376
aa. Mazeret Sebepleri
377
aaa. Zorunluluk (Zaruret) Hali (m. 25/2)
377
a1. Zorunluluk Halinin Hukuki Niteliği
378
aa3. Zorunluluk Halinin Sınıflandırılmasına İlişkin Teoriler
379
aa4. Hukuka Uygunluk Sebebi ve Mazeret Sebebi Olan Zorunluluk Hali Arasındaki Farklar
383
aaa1. Koşullara İlişkin Farklar
383
aaa2. Sonuçlara İlişkin Farklar
383
a2. Zorunluluk Halinin Koşulları
388
aa1. Tehlikeye İlişkin Koşullar
388
aaa1. Ağır ve Muhakkak Bir Tehlikenin Varlığı
388
aaa2. Tehlikenin Bir “Hakka” Yönelik Olması
390
aaa3. Tehlikeye Bilerek Sebebiyet Verilmemesi
391
aa2. Korunmaya İlişkin Koşullar
391
aaa1. Tehlike ile Korunma Hareketi Arasında Nedensellik Bağının Olması
391
aaa2. Tehlikeden Başka Türlü Korunma İmkanının Bulunmaması
391
aaa3. İşlenen Fiil ile Tehlikenin Ağırlığı Arasında Oran Bulunması
392
aaa4. Tehlikeye Göğüs Germe Yükümlülüğünün Bulunmaması
393
a3. Zorunluluk Hali ve Meşru Savunmanın Karşılaştırılması
393
bbb. Amirin Emri (m. 24/2, 3, 4)
394
aa1. Bir Emir Bulunmalıdır
396
aa2. Emir Meşru (Bağlayıcı) Olmalıdır
397
aa3. Emir Hukuka Aykırı ya da Suç Olmamalıdır
399
ccc. Cebir–Şiddet–Tehdit
403
ddd. Meşru Savunmada Sınırın Mazur Görülebilir Heyecan, Korku ya da Telaş Nedeniyle Aşılması (m.27/2)
407
bb. Kusurluluğu Kaldıran ya da Azaltan Haller
411
aaa. Kusurluluğu Azaltan Neden: Haksız Tahrik
411
a2. Haksız Tahrikin Uygulama Koşulları
412
aa1. Tahriki Teşkil Eden Fiil Haksız Bir Fiil Olmalıdır
412
aa2. Haksız Fiil Failde Hiddet veya Şiddetli Elem Etkisi Meydana Getirmelidir
414
aa3. Suç, Bu Hiddet ve Şiddetli Elem Etkisi Altında İşlenmelidir
415
aa4. Suç, Tahriki Oluşturan Haksız Eylemi Gerçekleştiren Kimseye Karşı İşlenmelidir
416
a3. Haksız Tahrikin Varlığının Sonucu
417
a4. Haksız Tahrikle İlgili Olarak Ortaya Çıkabilecek Sorunlar
417
a2. Suçun Maddi Unsurlarında Hata
419
aa1. Suçun Konusunda Hata
420
aa2. Nedensellik Bağında Hata
423
aa3. Suçun Maddi Unsurlarında Hatanın Sonuçları
423
a3. Suçun Nitelikli Unsurlarında (Ağırlatıcı ve Hafifletici Sebeplerde) Hata
424
a4. Ceza Sorumluluğunu Kaldıran veya Azaltan Nedenlere Ait Koşulların Varlığında Hata
425
aa2. Hukuka Uygunluk Sebeplerinde Hata
426
aaa1. Hukuka Uygunluk Sebebinin Varlığında Hata
426
aaa2. Hukuka Uygunluk Sebeplerinin Koşullarında Hata
427
aa3. Kusurluluğu Kaldıran ya da Azaltan Nedenlerde Hata
430
a7. Haksızlık Bilinci (Yasaklılık) Yanılması
435
III. UNSURLARIN DIŞINDA KALAN VE CEZALANDIRILMAYA ETKİLİ OLAN ŞARTLAR (TİPİKLİK DIŞINDA BULUNAN HUSUSLAR)
437
C. Cezalandırılabilme Şartları
439
SUÇUN ÖZEL GÖRÜNÜŞ BİÇİMLERİ
§1. TEŞEBBÜS AŞAMASINDA KALMIŞ SUÇLAR
445
II. TEŞEBBÜSÜN CEZALANDIRILMASININ NEDENİ
446
III. TEŞEBBÜSÜN ŞARTLARI
447
A. Ön Şart: Suç Tipinin Teşebbüse Elverişli Olması
447
B. Suç İşleme Kastının Varlığı (Suç, Kasten İşlenen Suçlardan Olmalıdır)
449
C. Suçun İcrasına Elverişli Hareketlerle Doğrudan Doğruya Başlamak
449
D. Failin İşlemeyi Kastettiği Suçu Elinde Olmayan Nedenlerle Tamamlayamaması
454
2. Suçun Tamamlanması Kavramı
455
3. Suçun Bitmesi Kavramı ve Teşebbüs ile İlişkisi
456
IV. TEŞEBBÜS HALİNDE VERİLECEK CEZANIN BELİRLENMESİ
457
V. İŞLENEMEZ SUÇA TEŞEBBÜS (ELVERİŞSİZ TEŞEBBÜS)
458
C. Yeni Objektif Teori (Tehlike Teorisi)
460
VI. TEŞEBBÜSTE ÖZELLİK GÖSTEREN DİĞER BAZI HALLER
465
VII. GÖNÜLLÜ VAZGEÇME
466
III. TAKSİRİN HUKUKİ ESASI
471
IV. TAKSİRİN ÇİFTE FONKSİYONU ÖĞRETİSİ
473
V. TAKSİRİN UNSURLARI
475
A. Fiilin Taksirle İşlenebilen Bir Suç Olması
475
B. Hareketin İradi Olması–Neticenin İstenmemiş Bulunması
475
C. Özen Yükümlülüğünün Yerine Getirilmemiş Olması
476
D. Neticenin Öngörülebilir Olması
477
E. Hareket ile Netice Arasında Nedensellik Bağının Varlığı
478
VII. BİLİNÇLİ TAKSİR–BİLİNÇSİZ TAKSİR
482
VIII. TAKSİRLİ SUÇLARA İŞTİRAK
486
IX. TAKSİRLİ SUÇLARDA VERİLECEK CEZANIN BELİRLENMESİ
487
X. TAKSİRLİ SUÇLARDA HAKSIZ TAHRİK
488
XI. CEZA SORUMLULUĞUNUN KALKMASI
489
§3. İHMALİ HAREKETLE İŞLENEN SUÇLAR
491
II. GERÇEK İHMALİ SUÇLAR
492
III. GERÇEK OLMAYAN İHMALİ SUÇLAR
492
§4. NETİCE SEBEBİYLE AĞIRLAŞMIŞ SUÇLAR
497
II. TERİM–KAVRAM–TANIM–ÇEŞİTLERİ–KOŞULLARI
498
III. NETİCESİ SEBEBİYLE AĞIRLAŞAN SUÇLARIN ANAYASAYA AYKIRILIĞI SORUNU
505
SUÇLULARIN ÇOKLUĞU: FAİLLİK VE İŞTİRAK
§3. SUÇA KATILANLARIN SORUMLULUĞU KONUSUNDAKİ SİSTEMLER
509
§4. TCK’NIN KABUL ETTİĞİ SİSTEM
511
II. FAİLLİK VE ŞERİKLİK AYRIMI BAKIMINDAN İLERİ SÜRÜLEN TEORİLER
512
1. Şekli Objektif Teori
512
2. Maddi Objektif Teori
512
A. Birlikte (Müşterek) Faillik
513
2. TCK Anlamında Birlikte (Müşterek) Faillik
515
B. Dolayısıyla Faillik (m. 37/2)
518
IV. SUÇ ORTAKLIĞI (ŞERİKLİK)
520
A. Suç Ortaklığının Koşulları
520
1. Birden Çok Kişi (Fail) Tarafından Yapılan ve Aralarında Nedensel Bağlantı Bulunan Birden Çok Hareketin Varlığı (Objektif Koşul)
520
2. Suça Katılma Kastı (İştirak İradesi) (Sübjektif Koşul)
520
3. Karar Verilen Suçun İşlenmesi (Bağlılık Kuralı)
521
b. Karar Verilenden Başka Bir Suçun İşlenmesi
522
c. Nitelikli Hallerin (Ağırlatıcı ve Hafifletici Sebeplerin) Suç Ortaklarına (Şeriklere) Etkisi Sorunu
523
4. İştirake Teşebbüsün Mümkün Olup Olmayacağı Sorunu
530
B. Suç Ortaklığı Halleri
531
b. Azmettirmede Ağırlatıcı Sebep (m.38/2)
532
c. Muhbir Suç Ortağı (m.38/3)
532
d. Ajan – Provokatör (Kışkırtıcı Ajan)
533
bb. Ajan–Provokatörün Cezalandırılabilirliğine İlişkin Görüşümüz
533
aaa. Gönüllü Vazgeçme Hükümleri Bakımından
534
bbb. İşlenemez Suç Bakımından
535
a. Suç İşlemeye Teşvik Etmek
537
b. Suç İşleme Kararını Kuvvetlendirmek
537
c. Fiilin İşlenmesinden Sonra Yardımda Bulunacağını Vaat Etmek
537
d. Suçun Nasıl İşleneceği Hususunda Yol Göstermek
537
e. Fiilin İşlenmesinde Kullanılan Araçları Sağlamak
537
f. Suçun İşlenmesinden Önce veya İşlenmesi Sırasında Yardımda Bulunarak İcrasını Kolaylaştırmak
538
V. ÖZGÜ SUÇLARDA İŞTİRAK (TCK m.40/2)
538
VI. İŞTİRAK HÂLİNDE İŞLENEN SUÇLARDA GÖNÜLLÜ VAZGEÇME
539
SUÇLARIN BİRLEŞMESİ (SUÇLARIN İÇTİMAI)–
YASALARIN TEKLİĞİ (GÖRÜNÜŞTE İÇTİMA)
§1. SUÇLARIN BİRLEŞMESİ (SUÇLARIN İÇTİMAI) HALLERİ
541
B. Bileşik Suç Olarak Kabul Edilemeyen Haller
545
1. Aynı Suçun Birden Fazla İşlenmesi
546
2. Aynı Suçun Değişik Zamanlarda İşlenmesi
548
3. Bir (Aynı) Suç İşleme Kararı (Suç İşleme Kararının Tekliği)
550
4. Mağdurun Aynı (Tek) Kişi Olması
553
D. Zincirleme Suçun Varlığının Sonuçları
554
E. Zincirleme Suç Hükmünün Uygulanamayacağı Suçlar
555
F. Aynı Suçun Birden Fazla Kişiye Karşı Tek Bir Fiille İşlenmesi (Aynı Nev’iden Fikri İçtima)
556
1. Suç Tekliği Görüşü
559
2. Suç Çokluğu Görüşü
559
2. Birden Fazla Farklı Suçun Oluşması (Kanunun Değişik Hükümlerinin İhlali)
564
§2. YASALARIN TEKLİĞİ (GÖRÜNÜŞTE İÇTİMA)
567
§1. CEZA KAVRAMI VE CEZANIN (CEZALANDIRMANIN) AMAÇLARI
573
II. CEZANIN (CEZALANDIRMANIN) AMAÇLARI
573
A. Mutlak Teori: Cezanın Ödetme (Kefaret) Amacı
574
B. Önleyici Teori: Cezanın Önleyici (Önleme) Amacı
575
§2. CEZANIN NİTELİKLERİ
577
§4. TCK’DA YAPTIRIMLAR
579
1. Ağırlaştırılmış Müebbet Hapis Cezası
580
2. Müebbet Hapis Cezası
582
3. Süreli Hapis Cezası
583
b. Kısa Süreli Hapis Cezası ve Kısa Süreli Hapis Cezasına Seçenek Yaptırımlar
583
aa. Kısa Süreli Hapis Cezası
583
bb. Kısa Süreli Hapis Cezasına Seçenek Yaptırımlar
584
aaa. Terim–Hukuki Nitelik
584
ccc. Çevirmenin Koşulları
585
ddd. Çevirme Zorunluluğu
588
fff. Çevirmeye Konu Yaptırımlar
591
a1. Adli Para Cezasına Çevirme
591
aa1. Aynen İade, Suçtan Önceki Hale Getirme veya Tazmin Suretiyle Tamamen Giderme
591
aa2. Bir Eğitim Kurumuna Devam Etme
594
aa3. Belirli Yerlere Gitmekten veya Belirli Etkinlikleri Yapmaktan Yasaklanma
594
aa4. Ehliyet ve Ruhsat Belgelerinin Geri Alınması, Belli Bir Meslek ve Sanatı Yapmaktan Yasaklanma
595
aa5. Gönüllü Olarak Kamuya Yararlı Bir İşte Çalıştırılma
596
aa6. Çevrilen Ceza ve Tedbirlere Uymamanın Yaptırımı
597
aa7. Önlemin Değiştirilmesi
598
cc. Özel İnfaz Usulleri
598
2. Para Cezasına İlişkin Sistemler
607
3. TCK’da Para Cezası
608
4. Adli Para Cezasının İnfazı
611
a. Adli Para Cezasının İnfaz Şekli
611
b. Adli Para Cezasının İnfaz Usulü
612
c. Adli Para Cezasının Ödenmemesi
613
II. GÜVENLİK TEDBİRLERİ
615
B. TCK’da Yer Alan Güvenlik Tedbirleri
619
1. Belli Hakları Kullanmaktan Yoksun Bırakılma
619
bb. Benzer Kavramlarla Mukayese
633
d. Müsaderenin Çeşitleri
634
aa. Eşya Müsaderesinin Çeşitleri ve Koşulları
636
aaa. Suçla İlgili Eşyanın Müsaderesi (TCK m. 54/1 ve 3)
636
bbb. Suç Teşkil Eden Eşyanın Müsaderesi (TCK m.54/4)
638
bb. Eşdeğer Müsaderenin Koşulları (TCK m. 54/2)
638
cc. Kazanç Müsaderesi (TCK m.55)
639
bbb. Kazanç Müsaderesinin Koşulları
639
dd. Kaim Değerlerin Müsaderesinin Koşulları
643
C. Çocuklara Özgü Güvenlik Tedbirleri
645
D. Akıl Hastalarına Özgü Güvenlik Tedbirleri
645
E. Suçta Tekerrür ve Özel Tehlikeli Suçlular
646
a. Önceden İşlenen Suçtan Dolayı Verilen Hükmün Kesinleşmiş Olması
648
b. Yeni Bir Suçun İşlenmesi
649
5. Tekerrürün Sonuçları
652
6. Mükerrirler Hakkında Verilen Denetimli Serbestlik Kararının İnfazı
654
7. Özel Tehlikeli Suçlular
654
G. Tüzel Kişiler Hakkında Güvenlik Tedbirleri
659
3. Hakimin Takdir Yetkisi
662
§5. CEZANIN BELİRLENMESİ VE BİREYSELLEŞTİRİLMESİ
662
I. CEZANIN BELİRLENMESİ
662
B. Ceza Türünün Belirlenmesi
663
C. Temel Cezanın Belirlenmesi
664
2. Cezanın Belirlenmesinde Göz Önünde Bulundurulması Gereken Hususlar
667
a. Suçun İşleniş Biçimi
667
b. Suçun İşlenmesinde Kullanılan Araçlar
667
c. Suçun İşlendiği Zaman ve Yer
668
d. Suçun Konusunun Önem ve Değeri
668
e. Meydana Gelen Zarar ve Tehlikenin Ağırlığı
669
f. Failin Kast veya Taksire Dayalı Kusurunun Ağırlığı
670
g. Failin Güttüğü Amaç ve Saiki
672
h. Kriterlerin Genel Değerlendirmesi
673
3. Olası Kast ve Bilinçli Taksirin Dikkate Alınması
674
4. Nitelikli Hallerin Varlığı
674
D. Sonuç Cezanın Belirlenmesi
679
E. Cezanın Yukarı ve Aşağı Sınırlarının Aşılmaması
680
F. Cezanın Hesaplanması
681
1. Hapis Cezasının Hesaplanması
681
2. Adli Para Cezasının Hesaplanması
682
G. Cezaların İçtimaı (Birleştirilmesi)
683
2. Cezaların İçtimaı Sistemleri
684
3. Cezaların İçtimaı Kuralları
684
4. İçtima Kurallarını Uygulama Yetkisi
686
II. CEZANIN BİREYSELLEŞTİRİLMESİ
687
A. Cezanın Bireyselleştirilmesi Kavramı
687
B. Cezanın Bireyselleştirilmesi Araçları
687
1. Takdiri İndirim Nedenleri
687
c. Mahsup Hükümlerinin Uygulanış Şekli
692
d. Adli Kontrol ve Mahsup
693
e. Yurtdışında Geçen Sürenin Mahsubu
694
f. Şahsi Hürriyeti Sınırlama Sonucu Geçirilmiş Sürenin Hapsen Tazyik Yaptırımından Mahsup Edilebilip Edilemeyeceği Sorunu
694
3. Hapis Cezasının Ertelenmesi
695
aa. İşlenen Suçtan Dolayı Verilecek Ceza Hapis Cezası Olmalı ve Belli Ağırlıkta Bulunmalıdır
697
bb. Sanık Daha Önce Kasıtlı Bir Suçtan Dolayı Hapis Cezasına Mahkûm Edilmemiş Olmalıdır
699
cc. Suç İşlemeyeceği Konusunda Mahkemede Bir Kanaatin Oluşması Gerekir
700
d. Ertelemenin Koşula Bağlanması
703
e. Ertelemenin Denetime Tabi Tutulması: Denetimli Serbestlik
704
bb. Denetim Süresince Öngörülebilecek Yükümlülükler
705
cc. Uzman Kişinin Görevlendirilmesi ve Görevleri
706
f. Ertelemenin Sonucu
708
g. Ertelemenin Düşmesi
708
DAVA VE CEZA İLİŞKİSİNİ DÜŞÜREN SEBEPLER
§2. DAVA VE CEZA İLİŞKİSİNİ DÜŞÜREN SEBEPLER
713
I. SANIĞIN VEYA HÜKÜMLÜNÜN ÖLÜMÜ
713
C. Cumhurbaşkanınca Af
718
1. Dava Zamanaşımına Tabi Olmayan Suçlar
722
2. Dava Zamanaşımı Süresinin Kısalması
723
3. Dava Zamanaşımı Süresinin Belirlenmesi
724
b. Yeniden Yargılamayı Gerektiren Hallerde Dava Zamanaşımı Süresinin Belirlenmesi
725
c. Lehe Hükmün Belirlenmesi ve Uygulanması Amacıyla Yapılan Yargılama Bakımından Dava Zamanaşımı
729
4. Dava Zamanaşımı Süresinin Başlaması
729
b. Bazı Suçlar Bakımından Dava Zamanaşımı Sürelerinin Başlamasına İlişkin Özel Düzenlemeler
731
aa. Birden Çok Evlilik ve Hileli Evlenme Suçu (TCK m.230/1, 2, 3)
731
bb. İftira Suçu (TCK m.267)
731
5. Dava Zamanaşımının Durması
732
d. TCK Dışındaki Bazı Kanunlarda Zamanaşımının Durmasına İlişkin Hükümler
735
aa. Uzlaşma (CMK m.253 – 255)
735
bb. Kamu Davası Açılmasının Ertelenmesi (CMK m.171/2 vd.)
735
cc. Hükmün Açıklanmasının Geri Bırakılması (CMK. m.231/5 vd.)
735
dd. Çocuk Koruma Kanunu Bakımından Çocuk Hakkında Açılacak Kamu Davasının Ertelenmesi (ÇKK m.19)
736
ee. Çocuk Koruma Kanunu Bakımından Hükmün Açıklanmasının Geri Bırakılması (ÇKK m.23)
736
ff. Askeri Mahkemeler Kuruluşu ve Yargılama Usulü Kanunu Bakımından Geri Bırakma (m.20)
736
gg. Bankacılık Kanunu Bakımından Dosyanın Bilirkişiye Tevdii (m.165)
736
6. Dava Zamanaşımının Kesilmesi
737
a. Kesilme Halinde Dava Zamanaşımının Uzaması
740
b. Dava Zamanaşımının Kesilmesinin Şeriklere Etkisi
740
2. Kısa Süreli Hapis Cezalarının Adli Para Cezasına Çevrilmesi Halinde Ceza Zamanaşımı Süresinin Tespiti
742
3. Farklı Türde Cezalar İçeren Hükümlerde Ceza Zamanaşımı Süresinin Değerlendirilmesi
742
4. Ceza Zamanaşımı Süresinin Kısalması
743
5. Ceza Zamanaşımı Süresinin Başlaması
743
a. Hükmün Kesinleşmesi
744
b. İnfazın Herhangi Bir Sebeple Kesilmesi
744
6. Ceza Zamanaşımına Tabi Olmayan Suçlar
745
7. Ceza Zamanaşımının Durması
746
8. Ceza Zamanaşımı ve Hak Yoksunlukları
746
9. Ceza Zamanaşımının Kesilmesi
747
10. Ceza Zamanaşımı Süresinin Kesilme Nedenleri
747
b. Hükmün İnfazı İçin Tebligat Yapılması
748
c. Hükmün İnfazı Amacıyla Yakalama Yapılması
749
d. Mahkumun Yeni Bir Suç İşlemesi
750
11. Kesilmenin Etkisi
750
12. Ceza Zamanaşımının Sonuçları
751
D. Müsadere Zamanaşımı
751
E. Zamanaşımının Hesabı ve Uygulanması
752
IV. ŞİKAYETTEN VAZGEÇME
752
B. Önödeme Usulünün Uygulanacağı Suçlar
755
§3. DAVA VEYA CEZANIN DÜŞMESİNİN ETKİSİ
758
KOŞULLU SALIVERİLME – ADLİ SİCİL VE
HÜKÜMLÜLÜK KAYDININ SİLİNMESİ
§1. KOŞULLU SALIVERİLME (ŞARTLA SALIVERME–MEŞRUTEN TAHLİYE)
761
A. Hükmedilmiş Cezanın Bir Süre Çekilmiş Olması
761
III. KOŞULLU SALIVERİLMEYE KARAR VERECEK MAKAM
765
IV. KOŞULLU SALIVERİLME YASAĞI
765
V. DENETİM SÜRESİ–DENETİMLİ SERBESTLİK
767
A. Uzman Kişi Görevlendirme
768
B. Denetim Süresince Öngörülebilecek Yükümlülükler
768
C. Koşullu Salıverilmenin Geri Alınması
771
1. Geri Alınmayı Gerektiren Haller
771
2. Geri Alınmanın Sonucu
772
3. Geri Almaya Karar Verecek Makam
772
D. Koşullu Salıverilmenin Sonucu
772
§2. ADLİ SİCİL VE HÜKÜMLÜLÜK KAYDININ SİLİNMESİ
772