MEDENİ HUKUKUN TEMEL KAVRAMLARI VE
TÜRK MEDENİ KANUNU’NUN BAŞLANGIÇ HÜKÜMLERİ
§ 1. MEDENİ HUKUKA GİRİŞ
21
I. Medeni Hukukun Anlam ve Önemi
21
1. Hukukun Çeşitli Anlamları
22
2. Kamu Hukuku – Özel Hukuk Ayırımı
22
B. Medeni Hukuk Kavramı
23
II. Medeni Hukukun Konusu
24
III. Medeni Hukukun Düzenleniş Tarzı Bakımından Çeşitli Sistemler
24
IV. Türkiye'de Medeni Hukuk Alanında Kanunlaştırma Hareketleri
26
V. Türk Medeni Kanunu’nun Sistematiği ve Özellikleri
27
A. Türk Medeni Kanunu’nun Sistematiği
27
B. Türk Medeni Kanunu ile Türk Borçlar Kanunu’nun Özellikleri
28
§ 2. MEDENİ HUKUKUN KAYNAKLARI VE UYGULANMASI
28
I. Medeni Hukukun Yürürlük Kaynakları
28
B. Medeni Hukukun Yazılı Kaynağı: Kanunlar (Yazılı Hukuk Kuralları)
30
C. Kanunların Uygulanması
31
1. Uygulanacak Hükmün Bulunması
31
a. Kanunların Yer Bakımından Uygulanması
31
b. Kanunların Zaman Bakımından Uygulanması
32
c. Kanunların Anlam Bakımından Uygulanması
34
bb. Kanunların Yorumlanması
34
d. Kanunların Nitelik Bakımından Uygulanması
36
2. Bulunan Kanun Hükmünün Somut Olaya Uygulanması ve Hâkimin Takdir Yetkisini Kullanması
38
3. Kanunda Somut Olaya Uygulanabilir Hüküm Bulunmaması: Kanun Boşluğu
39
D. Medeni Hukukun Yazılı Olmayan Kaynağı: Örf ve Âdet Hukuku
42
1. Örf ve Âdet Hukukunun Rolü
43
2. Örf ve Âdet Hukuku Kurallarının Türleri
43
E. Hâkim Tarafından Yaratılan Hukuk
44
II. Medeni Hukukun Yaratıcı Kaynakları
46
III. Medeni Hukukun Bilgi Kaynakları
47
§ 3. HAK KAVRAMI VE ÇEŞİTLERİYLE HAKLARIN KAZANILMASI VE KAYBEDİLMESİ
47
A. Dayandığı Hukuk Alanı Yönünden Haklar: Özel Hukuk Hakları – Kamu Hukuku Hakları
49
B. Parayla Ölçülebilir Değeri Bulunup Bulunmaması Yönünden Haklar: Malvarlığı Hakları – Kişivarlığı Hakları
49
c. Maddi Değeri Olan Yenilik Doğuran Haklar
54
d. Mali Yönleri İtibariyle Fikri Haklar
54
2. Kişivarlığı Hakları
55
C. İleri Sürülebilecekleri Çevre Yönünden Haklar: Mutlak Haklar – Nisbi Haklar
55
D. Kullanılmasının Etkisi Yönünden Haklar: Yenilik Doğuran Haklar – Alelade Haklar
56
E. Kullanma Yetkisi Yönünden Haklar: Kişiye Sıkı Sıkıya Bağlı Haklar – Başkası Tarafından da Kullanılabilen Haklar
57
F. Bağımsızlık Yönünden Haklar: Bağımsız Haklar – Bağlı Haklar
57
G. Mevcudiyet Yönünden Haklar: Mevcut Haklar – Beklenen Haklar
58
III. Hakların Kazanılması ve Kaybedilmesi
58
A. Hukuki Olay, Hukuki Fiil ve Hukuki İşlem Kavramları
59
1. Hukuki İşlemin Unsurları
61
a. Hukuki İşlemin Kurucu Unsurları
61
aa. İrade Açıklaması (İrade Beyanı)
61
aaa. İrade Açıklamasının Çeşitleri
62
bb. Hukuk Düzeninin İrade Açıklamasının Yöneldiği Sonucu Tanıması
64
b. Hukuki İşlemin Geçerlilik Unsurları
64
c. Bazı Hukuki İşlemlerin Hüküm İfade Edebilmesi İçin Aranan Tamamlayıcı Unsurlar
65
2. Hukuki İşlem Çeşitleri
65
a. Gerekli İrade Açıklamasının Sayısı Yönünden
66
b. Etki Doğurduğu Alan Yönünden
67
c. Malvarlığına Etkisi Yönünden
67
d. Hüküm İfade Edeceği An Yönünden
68
3. Hukuki İşlemlerin Hükümsüzlüğü
68
c. İptal Edilebilirlik
71
d. Noksanlık (Askıda Hükümsüzlük)
71
C. Hakların Kazanılma Şekilleri
72
D. Hakların Kaybedilme Şekilleri
73
I. Kavram Olarak İyiniyet
75
III. İyiniyetin Korunmasının Sebepleri
76
IV. İyiniyetin Aranacağı Kişi
76
V. İyiniyetin Aranacağı An
77
§ 5. DÜRÜSTLÜK KURALI VE HAKKIN KÖTÜYE KULLANILMASI YASAĞI
78
II. Hakkın Kötüye Kullanılması Yasağı
79
A. Hakkın Kötüye Kullanılmasının Anlamı
79
B. Hakkın Kötüye Kullanıldığını Gösteren Bazı Hâller
79
C. Hakkın Kötüye Kullanılmasının Yaptırımı
80
III. Dürüstlük Kuralı ve Hakkın Kötüye Kullanılması Yasağının Uygulama Alanı
81
§ 6. HAKLARIN KORUNMASI
83
B. Davaya Karşı Savunma Yolları
86
C. İspat ve İspat Yükü
89
IV. Hakkın Bizzat Hak Sahibi Tarafından Korunması
94
A. Haklı Savunma (Meşru Müdafaa)
95
B. Zorunluluk (Iztırar) Hâli
96
C. Hakkını Korumak İçin Kuvvet Kullanma
96
§ 7. KİŞİLER HUKUKUNA GİRİŞ
99
I. Kişiler Hukukunun Konusu
99
II. Kişi ve Kişilik Kavramları
99
III. Kişiler Hukukuna Hâkim Olan İlkeler
100
I. Kişiliğin Başlangıcı ve Sona Ermesi
100
A. Kişiliğin Başlangıcı
100
B. Kişiliğin Sona Ermesi
102
a. Gaiplik Kararı İstenebilmesinin Koşulları
103
b. Gaiplik Kararı İstemeye Yetkili Olanlar
104
c. Yetkili ve Görevli Mahkeme
104
d. Mahkemece Uygulanacak Usul
105
e. Gaiplik Kararı ve Sonuçları
105
f. Gaiplik Kararının Hükümsüzleşmesi
106
g. Hazinenin İstemi Üzerine Gaipliğe Karar Verilmesi
106
C. Sağlığın ve Ölümün İspatı
107
A. Hak Ehliyetine İlişkin Temel İlkeler
107
B. Hak Ehliyetini Sınırlayan Sebepler
108
A. Tam Fiil Ehliyetine Sahip Olmanın Koşuları
109
1. Ayırt Etme Gücüne Sahip Olma
109
b. Evlenme Yoluyla Ergin Olma
111
c. Mahkeme Kararıyla Ergin Olma
111
B. Ehliyet Yönünden Kişilerin Sınıflandırılması
113
a. İşlem Ehliyeti Yönünden Tam Ehliyetsizlerin Durumu
114
b. Sorumluluk Ehliyeti Yönünden Tam Ehliyetsizlerin Hukuki Durumu
116
3. Sınırlı Ehliyetsizler
117
a. Hukuki İşlem Ehliyeti Yönünden Sınırlı Ehliyetsizlerin Durumu
117
aa. Yasal Temsilcinin Rızasına Bağlı İşlemler
117
bb. Yasal Temsilcinin Rızasına Bağlı Olmadan Yapılabilen İşlemler
120
cc. Sınırlı Ehliyetsizin Hiç Yapamayacağı İşlemler
121
b. Sınırlı Ehliyetsizlerin Temsili
121
c. Sınırlı Ehliyetsizlerin Hukuka Aykırı Fiillerinden Sorumluluğu
121
d. Dava Ehliyeti Yönünden Sınırlı Ehliyetsizlerin Durumu
121
4. Sınırlı Ehliyetliler
122
a. Öz Adın Kazanılması
124
b. Soyadının Kazanılması
124
c. Müstear Adın Kazanılması
126
d. Lakabın Kazanılması
126
2. Adın Değiştirilmesi
126
1. İsteğe Bağlı Yerleşim Yeri
133
2. İtibari Yerleşim Yeri
134
3. Kanuni Yerleşim Yeri
135
D. Kişisel Durum Sicili
135
V. Kişiliğin Korunması
139
A. Kişilik Hakkı ve Kişilik Hakkının Nitelikleri
140
B. Kişilik Hakkının Kapsamına Giren Değerler
140
C. Kişilik Hakkının Korunması
142
1. Kişiliğin Hukuki İşlem Yoluyla Gerçekleşen Saldırılara Karşı Korunması
142
2. Kişiliğin Hukuka Aykırı Eylemlerle Gerçekleşen Saldırılara Karşı Korunması
144
a. Hukuka Aykırılığı Ortadan Kaldıran Sebepler (Hukuka Uygunluk Sebepleri)
144
aa. Kişilik Hakkı Zedelenen Kimsenin (Mağdurun) Rızası
144
bb. Üstün Nitelikte Özel Yarar
146
cc. Üstün Nitelikte Kamu Yararı
147
dd. Kanunun Verdiği Yetkinin Kullanılması
148
b. Kişilik Hakkına Saldırılan Kişinin TMK m. 25 Uyarınca Açabileceği Davalar
148
cc. Tazminat Davaları
151
dd. Saldırı Dolayısıyla Elde Edilen Kazancın Verilmesi Davası
152
c. Kişilik Hakkını Koruyan Diğer Bazı Kanunlar
153
I. Tüzel Kişi Kavramı
153
II. Tüzel Kişi Türleri
155
III. Tüzel Kişilere İlişkin Genel Kurallar (TMK m. 47–55)
156
A. Tüzel Kişilerin Kuruluşu
156
B. Tüzel Kişilerin Hak Ehliyeti
157
C. Tüzel Kişilerin Fiil Ehliyet
159
2. Organ Kavramı ve Türleri
160
3. Organın Fiilinin Tüzel Kişiye İzafesi
162
a. Hukuki İşlemler Yönünden
162
b. Hukuka Aykırı Fiiller Yönünden
163
D. Tüzel Kişilerin Yerleşim Yeri
164
E. Tüzel Kişilerin Sona Ermesi
164
B. Derneğin Unsurları
165
a. Derneğe Üye Olmanın Koşulları
166
b. Dernek Üyeliğinin Kazanılması
167
c. Dernek Üyeliğine Bağlı Haklar
168
d. Dernek Üyeliğine Bağlı Yükümlülükler
170
e. Dernek Üyeliğinin Sona Ermesi
170
3. Derneğin Tüzel Kişiliği
173
b. Derneğin Organları
175
c. Derneğin Faaliyetleri
179
d. Şube, Temsilcilik ve Plâtformlar
180
e. Federasyon ve Konfederasyonlar
181
f. Derneğin Gelirleri
181
g. Derneğin Sona Ermesi
182
A. Vakıf Kavramı ve Türleri
184
1. Malvarlığı Değerleri Unsuru
186
2. Malvarlığı Değerlerinin Usulüne Göre Amaca Tahsisi
187
c. Vakıf Kurma İşlemi
188
3. Vakfın Tüzel Kişiliği
190
a. Tüzel Kişiliğin Kazanılması
190
b. Vakfın Yönetimi ve Örgütü
192
4. Vakıf Senedinin Değiştirilmesi
194
5. Vakfın Faaliyetleri
195
7. Vakfın Sona Ermesi
196
§ 10. AİLE HUKUKUNA GİRİŞ
199
I. Aile Hukukunun Konusu
199
IV. Aile Hukukuna Hâkim Olan İlkeler
200
§ 11. EVLİLİK BİRLİĞİNİN KURULMASI
201
A. Nişanlanmanın Kurucu Unsurları
201
B. Nişanlanmanın Geçerlilik Koşulları
202
C. Nişanlanmanın Hukuki Niteliği
203
D. Nişanlanmanın Hükümleri
204
E. Nişanlılığın Sona Ermesi
205
1. Nişanlılığı Sona Erdiren Sebepler
205
b. Evlenmenin İmkânsızlaşması
205
c. Bozucu Koşulun Gerçekleşmesi
206
c. Tarafların Anlaşması
206
d. Bir Tarafın Nişanı Bozması
206
2. Nişanlılığın Sona Ermesinin Sonuçları
206
a. Maddi Tazminat (TMK m. 120)
207
b. Manevi Tazminat (TMK m. 121)
207
c. Hediyelerin İadesi (TMK m. 122)
207
A. Evlenmenin Hukuki Niteliği
208
1. Evlenmenin Maddi Koşulları
208
aa. Kesin Evlenme Engelleri
211
bb. Kesin Olmayan Evlenme Engelleri
212
aaa. Kadın İçin Bekleme (İddet) Süresi
212
bbb. Bazı Bulaşıcı Hastalıklar
213
2. Evlenmenin Şekli Koşulları
213
a. Evlenme Töreninden Önceki Şekli Koşullar
214
b. Evlenme Töreni Sırasındaki Şekli Koşullar
215
c. Evlenme Töreninden Sonraki Şekli Koşullar
215
§ 12. EVLİLİĞİN GENEL HÜKÜMLERİ
216
I. Eşlerin Hak ve Yükümlülükleri
216
A. Evlilik Birliğini Yönetme Hak ve Yükümlülüğü
216
B. Evlilik Birliğinin Mutluluğunu Sağlama Yükümlülüğü
216
C. Çocukların Bakım, Eğitim ve Gözetimine Özen Gösterme Yükümlülüğü
217
D. Sadakat Yükümlülüğü
217
E. Yardım Yükümlülüğü
217
F. Birlikte Yaşama Yükümlülüğü
217
G. Evlilik Birliğinin Giderlerine Katılma Yükümlülüğü
218
III. Evlilik Birliğinin Temsili
219
IV. Eşlerin Meslek ve İşi
221
V. Eşlerin Hukuki İşlemleri
221
VI. Evlilik Birliğinin Korunması
222
A. TMK’ya Göre Alınabilecek Önlemler
222
B. Ailenin Korunması ve Kadına Karşı Şiddetin Önlenmesine Dair Kanun’a Göre Alınabilecek Önlemler
224
§ 13. EVLİLİKTE MAL REJİMLERİ
227
I. Mal Rejimi Kavramı ve Türleri
227
II. Mal Rejimi Sözleşmesi
230
III. Mal Rejimlerine İlişkin Ortak Esaslar
230
IV. Yasal Mal Rejimi: Edinilmiş Mallara Katılma Rejimi
231
B. Edinilmiş Mallara Katılma Rejiminin Sona Ermesi ve Tasfiyesi
233
V. Mal Ayrılığı Rejimi
237
VI. Paylaşmalı Mal Ayrılığı Rejimi
237
VII. Mal Ortaklığı Rejimi
239
§ 14. EVLİLİK BİRLİĞİNİN SONA ERMESİ
244
I. Evlilik Birliğinin Kendiliğinden Sona Erdiği Hâller
244
C. Cinsiyet Değiştirme
245
II. Evlilik Birliğinin Mahkeme Kararıyla Sona Erdiği Hâller
245
1. Mutlak Butlan – Nisbi Butlan Ayırımı
246
cc. Yasak Derecede Hısımlık
248
dd. Ayırt Etme Gücünden Sürekli Yoksunluk
248
aa. Ayırt Etme Gücünden Geçici Yoksunluk
249
cc. Yasal Temsilcinin İzni Olmadan Evlenme
249
2. İptal Kararı ve Sonuçları
250
a. Özel Boşanma Sebepleri
252
b. Genel Boşanma Sebebi
254
3. Boşanmanın Yarattığı Sonuçlar
258
I. Kan Bağına Dayanan Soybağının Kurulması
261
A. Çocuk ile Ana Arasında
261
B. Çocuk ile Baba Arasında
261
aa. Soybağının Reddi Davası
262
II. Evlât Edinme Yoluyla (Yapay) Soybağının Kurulması
267
A. Küçüklerin Evlât Edinilmesi
268
B. Ergin ve Kısıtlıların Evlât Edinilmesi
269
C. Evlât Edinmede Şekil ve Usul
270
D. Evlât Edinmenin Hükümleri
271
E. Evlâtlık İlişkisinin Kaldırılması
271
III. Soybağının Hükümleri
272
A. Soybağının Velâyete Bağlı Olmayan Hükümleri
272
2. Karşılıklı Yükümlülükler
273
3. Çocuk ile Kişisel İlişki Kurulması
274
4. Ana ve Babanın Çocuğun Bakım ve Eğitim Giderlerini Karşılama Yükümlülüğü
274
B. Soybağının Velâyete Bağlı Hükümleri
276
c. Çocuğun Temsil Edilmesi
278
d. Çocuğun Aileyi Temsil Etmesi
278
e. Çocuk ile Velâyet Sahibi Arasındaki Hukuki İşlemler
278
I. Vesayeti Gerektiren Hâller
284
1. Kısıtlama Sebepleri
285
a. Akıl Hastalığı veya Akıl Zayıflığı
285
b. Savurganlık, Alkol veya Uyuşturucu Madde Bağımlılığı, Kötü Yaşama Tarzı, Kötü Yönetim
285
c. Özgürlüğü Bağlayıcı Ceza
286
d. Kişinin Kendi İsteği
286
II. Vesayet Organları
287
III. Vesayetin Yürütülmesi
290
B. Vesayet Dairelerinin Görevleri
293
IV. Vesayetin Sona Ermesi
294
A. Vesayeti Gerektiren Sebebin Sona Ermesine Bağlı Olarak Vesayetin Sona Ermesi
294
B. Vasilik Görevinin Sona Ermesi
295
C. Vesayetin Sona Ermesinin Sonuçları
296
V. Kayyımlık ve Yasal Danışmanlık
296
2. Kayyımlığın Yürütülmesi
297
3. Kayyımlığın Sona Ermesi
298
VI. Koruma Amacıyla Özgürlüğün Kısıtlanması
299
VII. Vesayet Organlarının Sorumluluğu
301