§ 1. KIYMETLİ EVRAK KAVRAMI
I. GENEL OLARAK SENET VE KIYMETLİ EVRAK KAVRAMI
21
II. KIYMETLİ EVRAKIN TANIMI VE UNSURLARI
25
1. Senet (Kıymetli Evrak Senettir)
26
3. Senet ile Hakkın Kaynaşması (Kıymetli Evrakta Hak ve Senet Birbirine Sıkı Sıkıya Bağlıdır)
29
C. Kıymetli Evrak ile Adi Senetler Arasındaki Farklar
30
III. KIYMETLİ EVRAKIN ÖZELLİKLERİ
33
A. Kıymetli Evrak Bir Borç Senedidir
33
B. Hak Hukuken Başkasına Devredilebilir Olmalıdır
34
C. Hak Nakden Değerlendirilebilen Bir Hak Olmalıdır
35
Ç. Hakla Senet Arasında Sıkı Bir Bağ Vardır
35
D. Soyutluk İlkesi Yürürlüktedir
35
E. Kıymetli Evrak Türleri Sınırlı Sayıda Düzenlenmiştir
36
F. Kıymetli Evrak Sıkı Şekil Şartlarına Bağlıdır
36
IV. KIYMETLİ EVRAK TEORİLERİ (Kıymetli Evrakta Hakkın Doğumu)
36
A. Kreasyon (Yaratma) Teorisi
38
B. Sözleşme (Akit) Teorisi
38
C. Görünüşe Güven İlkesi ile Birleştirilmiş Sözleşme Teorisi
39
V. KIYMETLİ EVRAKIN TASNİFİ
41
A. Temsil Ettikleri Hakkın Türü Bakımından (Konuları Yönünden)
41
1. Para Senetleri (Alacak Senetleri)
41
2. Pay Senetleri (Hisse Senetleri)
41
4. Diğer Eşya Hukuku Senetleri
42
B. Hakkın Senetten Önce Var Olup–Olmaması Bakımından (İşlevleri Yönünden)
42
1. Kurucu (İhdas Edici, Hak Doğurucu) Kıymetli Evrak
42
2. Hakkı Açıklayıcı (İzhari, İhbari) Kıymetli Evrak
42
C. Devir Şekilleri Bakımından (Hak Sahibinin Belirlenme Şekli Bakımından)
43
1. Nama Yazılı Kıymetli Evrak (Registered Negotiable Instruments)
43
b. Eksik Nama Yazılı Senetler
45
bb. İstisna – Nama Yazılı Pay Senetlerinin Devri
47
ç. Nama Düzenlenebilecek Kıymetli Evrak
47
2. Emre Yazılı Kıymetli Evrak (Negotiable Instruments Payable to Order)
47
b. Emre Yazılı Senetlerin Devri
48
3. Hâmile/Hâmiline Yazılı Kıymetli Evrak (Negotiable Instruments Payable to Bearer)
49
Ç. Düzenlenmelerine Sebep Olan Hukuki İşlemle İlişkileri Bakımından
51
2. Soyut (Sebepten Bağımsız–İlli Olmayan) Kıymetli Evrak
51
3. Somut (Sebebe Bağlı–İlli) Kıymetli Evrak
51
D. Kamu Güvenine Sahip Olup – Olmaması Bakımından Kıymetli Evrak
52
2. Kamu Güvenine Sahip Olan Senet
52
3. Kamu Güvenine Sahip olmayan Senet
53
E. Asli veya Tali (Fer’i, İkincil) Senet Nitelikleri Yönünden Kıymetli Evrak
53
VI. KIYMETLİ EVRAKIN TÜRÜNÜN DEĞİŞTİRİLMESİ (TAHVİLİ/DÖNÜŞTÜRÜLMESİ)
53
B. Tür Değiştirme Çeşitleri
54
1. Kanun Gereği Tür Değişimi
54
§ 2. KIYMETLİ EVRAKTA SAVUNMA
I. GENEL OLARAK SAVUNMA KAVRAMI
57
II. KIYMETLİ EVRAK’TA SAVUNMA (DEF’İ VE İTİRAZ) TÜRLERİ
58
A. Senet Metninden Doğan Def’i ve İtirazlar
58
1. Senet Metninden Doğan Def’iler
58
2. Senet Metninden Doğan İtirazlar
59
B. Senedin Hükümsüzlüğüne İlişkin Savunmalar
60
C. Kişisel (Şahsi) Savunmalar
62
§ 3. KIYMETLİ EVRAKIN ZIYAI VE İPTALİ
I. TÜRK TİCARET KANUNU’NDAKİ DÜZENLENİŞİ VE İPTALE İLİŞKİN GENEL HÜKÜMLER
69
II. NAMA YAZILI KIYMETLİ EVRAKIN ZIYAI SEBEBİYLE İPTALİ
71
III. HAMİLE YAZILI KIYMETLİ EVRAKIN ZIYAI SEBEBİYLE İPTALİ
71
IV. EMRE YAZILI KIYMETLİ EVRAKIN ZIYAI SEBEBİYLE İPTALİ
73
V. İPTAL KARARININ HUKUKİ SONUÇLARI
74
(TİCARİ SENETLER–COMMERCIAL PAPERS)
I. KAMBİYO SENETLERİNİN HUKUKİ NİTELİKLERİ VE EKONOMİK FONKSİYONLARI
75
A. Genel Bilgi ve Yasal Düzenleme
75
B. Kambiyo Senetlerine İlişkin Temel Özellikler
76
1. Kambiyo Senetlerinin Kanunen Emre Yazılı Olması
76
2. Kambiyo Senetlerinin Hukuki Nitelikleri
76
3. Kambiyo Senetlerinde Ehliyet, İmza ve Temsil
76
II. KAMBİYO SENETLERİNE İLİŞKİN TEMEL KAVRAMLAR ve KAMBİYO SENETLERİNDE BEDELSİZLİK MESELESİ
82
A. Kambiyo Senetlerine İlişkin Temel Kavramlar
82
B. Kambiyo Senetlerinde Bedelsizlik Meselesi
83
III. POLİÇE (BILL OF EXCHANGE)
86
A. Poliçenin Tanımı ve Hukuki Niteliği
86
B. Poliçede Şekil Şartları (Poliçenin Unsurları)
87
1. Poliçenin Mutlak Zorunlu Unsurları
87
b. Kayıtsız, Şartsız Belirli Bir Bedelin Ödenmesi Emri
88
aa. Belirli Bir Bedelin Ödenmesi
88
bb. Kayıtsız ve Şartsız Havale Niteliği
92
bbb. Senedin Geçerliliğini Etkileme Yönünden Yazılmamış Sayılan Kayıt ve Şartlar
93
ccc. Senede Geçerli Olarak Konulabilecek Kayıtlar
93
c. Ödeyecek Kimsenin (Muhatabın) Ad ve Soyadı
94
ç. Lehtar (Kime veya Kimin Emrine Ödenecek ise Onun Adı)
95
e. Düzenleyenin İmzası
96
2. Alternatif Zorunlu Unsurlar
97
b. Ödeme Yeri ve Adresli Poliçe ile Yerleşim Yerli Poliçe Kavramları
99
3. İsteğe Bağlı Unsur– Vade
100
aa. Belli Bir Günde Ödenecek Poliçeler
100
bb. Düzenlenme Tarihinden Belirli Bir Süre Sonra Ödenecek Poliçeler
101
cc. Görüldüğünde Ödenecek Poliçeler
101
çç. Görüldükten Belli Bir Süre Sonra Ödenecek Poliçeler
101
c. Vade ve Faiz Kaydı İlişkisi
102
B. İmzaların İstiklâli (Bağımsızlığı) Prensibi
102
C. Beyaz (Açık) Poliçe– Açık Kambiyo Senedi
103
1. Cironun Hukuki Niteliği
105
b. Amaç Yönünden Ciro Ayrımı
111
aa. Temlik Cirosu ve Fonksiyonları
111
3. Cironun Şartları ve Yapılabileceği Süre
117
aa. Cironun Kayıt ve Şarta Bağlanmaması
117
bb. Cironun Çizilmemiş Olması
118
cc. Cironun Yasaklanmamış Olması
118
bbb. Cironun Düzenleyen Tarafından Yasaklanması
118
ccc. Cironun Lehtar ve Cirantalar Tarafından Yasaklanması
119
b. Cironun Yapılabileceği Süre
119
a. İsteğe Bağlılık Kuralı
122
b. Kabul İçin Arzın Mümkün Olmadığı Hâller
122
aa. Kanunen Kabul İçin Arzın Mümkün Olmaması
122
bb. Düzenleyenin Poliçenin Kabul İçin Arzını Yasaklaması
123
bbb. Düzenleyenin Kabul İçin Arzı Süresiz Yasaklaması
123
ccc. Düzenleyenin Kabul İçin Arzı Belirli Bir Süre İçin Yasaklaması
123
c. Kabul İçin Arzın Mecburi Olduğu Haller
123
bb. Kanundan Doğan Zorunlu Haller
123
aaa. Görüldüğünden Belirli Süreli Vadeli Poliçeler
123
bbb. Yerleşim Yerli (İkametgâhlı) ve Adresli Poliçeler
124
cc. İradeden Doğan Zorunlu Haller
124
aaa. Kabul İçin İbrazın Keşideci Tarafından Zorunlu Tutulması
124
bbb. Kabul İçin İbrazın Cirantalar Tarafından Zorunlu Tutulması
124
ç. Düzenleyenin ve Cirantaların Poliçenin Kabul Edilmemesinden Sorumlu Olmayacakları Koşulunun Hukuki Durumu
125
1. Tanımı, Hukuki Niteliği ve Avalde Eşin Rızası Sorunu
126
a. Tanımı ve Hukuki Niteliği
126
b. Avalde Eşin Rızası Sorunu
127
2. Aval, Kefalet ve Garanti Sözleşmesi İlişkisi
128
a. Vadeden Önce Ödeme
132
3. Kısmi Ödeme ve Poliçe Bedelinin Tevdii
133
b. Poliçe Bedelinin Tevdii
133
G. Poliçede Kabul Etmeme veya Ödememe Hâllerinde Müracaat (Başvuru) Hakları
134
1. Hâmile Karşı Sorumlu Olan Kişiler
134
2. Müracaat Hakkının Doğduğu Haller
135
b. Vadenin Gelmesinden Önce Müracaat Hakkının Doğduğu Haller
135
3. Müracaat Hakkının Kullanım Koşulları
136
b. Kabul Etmeme Protestosu Çekilmesi
136
bb. Kabul Etmeme Protestosunun Şekli
136
cc. Kabul Etmeme Protestosunun İçeriği
137
c. Ödememe Protestosu Çekilmesi
137
ç. Sakat Protesto Çekilmesi Durumu
139
d. Protestodan Muafiyet Halleri
139
aa. Kanuni Muafiyet Halleri
139
aaa. Poliçe Borçlusunun İflası
139
bbb. Mücbir Sebep (30 Günü Aşan)
140
bb. İradi Muafiyet Halleri
140
aaa. Kabul Etmeme Protestosuna Özgü Haller
141
bbb. Kabul Etmeme ve Ödememe Protestosuna İlişkin Ortak Haller
141
f. Müracaat Hakkının Düşmesi
142
4. Müracaat (Başvuru) Hakkının Kapsamı
143
a. Hâmilin Müracaat Hakkının Kapsamı
143
b. Ödeyen Kişinin Müracaat Hakkının Kapsamı
144
I. Poliçede Araya Girme
144
İ. Poliçeden Doğan Talep Haklarında Zamanaşımı ve Zamanaşımını Kesen ve Durduran Haller
145
1. Poliçeden Doğan Talep Haklarında Zamanaşımı
145
2. Zamanaşımını Kesen ve Durduran Haller
146
a. Zamanaşımını Kesen Haller
146
b. Zamanaşımını Durduran Haller
147
J. Poliçede Sebepsiz Zenginleşme ve Karşılığın Devri
148
1. Poliçede Sebepsiz Zenginleşme Davası
148
2. Poliçede Karşılığın Devri
150
b. Karşılığın Kanun Gereği Devri (Düzenleyenin İflası)
151
b. Karşılığın Düzenleyen Tarafından İradi Devri
151
ç. Her İki Durum İçin Ortak Hüküm
152
IV. BONO (EMRE YAZILI SENET – PROMISSORY NOTE)
152
C. Bononun Şekli Şartları
154
2. Bononun Zorunlu Şekli Şartları
155
a. Türkçe Olarak Veya Senedin Yazılı Olduğu Dildeki Karşılığı Olarak Kullanılan “Bono” veya “Emre Yazılı Senet” Kelimesi
155
b. Kayıtsız ve Şartsız Belirli Bir Bedelin Ödenmesi Vaadi
155
c. Lehtar (Adı ve Soyadı veya Ticaret Unvanı)
156
ç. Düzenleme (Keşide) Tarihi
157
d. Düzenleyenin (Keşidecinin) İmzası
157
3. Bononun Alternatifli Zorunlu Şekli Şatları
158
4. Bononun İhtiyari Şekli Şartları
159
b. Diğer İhtiyari Şekli Şartlar
161
bb. Muacceliyet kaydı
161
C. Bedeli Nakden veya Malen Alınmıştır Kaydı
162
Ç. Bononun Düzenlemesi ve Tedavül Şekli
163
D. Bonoda Ehliyet ve Temsil ile Beyaz Bono ve Hatır Bonosu
164
3. Beyaz Bono, Hatır Bonosu ve Teminat Bonosu
164
2. Bonoda Cironun Süresi
165
F. Bono Bedelinin Yetkili Hâmil Tarafından Tahsil Edilmesi
167
G. Bono Bedelinin Ödenmesi
168
2. Nama Yazılı Bonolarda Bono Bedelinin Ödenmesi
168
3. Emre Yazılı Bonolarda Bono Bedelinin Ödenmesi
170
I. Müracaat (Başvurma) Hakkı
171
2. Vadeden Önce Müracaat Hakkının Kullanılması
172
3. Müracaat Hakkının Kullanılması Halinde Yetkili Hâmilin Senet Borçlularından Talep Edebilecekleri
173
4. Hâmile Ödeme Yapan Kimsenin Müracaat Hakkının Kapsamı
173
5. Araya Girerek Ödeme
173
İ. Müracaat Hakkının Kullanılmasına İlişkin Zamanaşımı Süreleri ve Sebepsiz Zenginleşme Davası
174
2. Bonoda Sebepsiz Zenginleşme Davası
174
J. Bonoya da Uygulanacak Poliçe Hükümlerine Bakış
175
A. Çek Kavramı, Özellikleri ve Hukukumuzda Düzenlenişi
176
a. Çekin Kambiyo Senedi Niteliği
177
b. Çekin Kanunen Emre Yazılı Senet Niteliği
177
c. Çekin İfa Uğruna Edim Niteliğinde Olması
178
ç. Çekin Havale Niteliği
179
d. Çekin Ödeme Aracı Niteliği
180
3. Hukukumuzda Çekin Güncel Düzenlenişi
181
B. Muhatap Banka ile Çek Düzenleyen Arasındaki Hukuki İlişki
181
2. Çek Sözleşmesi ve Şekli
182
C. Çek Düzenleme Koşulları Çeklerin Ayrımı
184
1. Çek Düzenleme Koşulları
184
2. Renklerine Göre Çeklerin Ayrımı
185
c. Tacir Olmayan Kişi Çekleri
185
ç. Hâmiline Çeklere İlişkin Renkler
185
aa. Tacir Hâmiline Çeklerin Renkleri
185
bb. Tacir Olmayan Kişi Hâmiline Çeklerin Renkleri
186
Ç. Çekte Şekil Şartları
186
2. Belirli Bir Bedelin Ödenmesi İçin Kayıtsız ve Şartsız Havale
187
3. Ödeyecek Kimsenin Ticaret Unvanı
187
7. Düzenleyenin İmzası
188
8. Banka Tarafından Verilen Seri Numarası
189
D. Çekte Şekil Şartlarının Özellikleri
190
1. Lehtarın Çekin Geçerlilik Şekil Şartı Olmaması
190
2. Yabancı Banka Tarafından Bastırılan Çeklerde Seri Numara ve Karekodu Unsurlarının Yokluğunun Çeki Geçersiz Kılmaması
191
3. Çekte Vade ve İbraz Süreleri
191
b. İleri Düzenlenme Tarihli (Post Date) Çek
192
F. Çekte Ödeme ve Ödemenin Engellenmesi
196
2. Çekin Ödenmesi ile İlgili Bazı Özel Durumlar
197
a. Çizgili Çek ve Ödenmesi
197
bb. Genel Çizgili Çek – Özel Çizgili Çek
197
b. Mahsup Çeki ve Ödenmesi
197
c. Teyitli Çek ve Ödenmesi
198
ç. Vizeli Çek ve Ödenmesi
198
d. Adresli ve Yerleşim Yerli Çek ve Ödenmesi
199
e. Garantili Çek ve Ödenmesi
199
3. Çekten Cayma ile Ödemenin Engellenmesi
200
4. Ödemeden Kaçınma Hâlinde Hâmilin Hukuki Müracaat Hakları
201
a. Ödenmeme Keyfiyetinin Tespiti
201
b. Hukuki Sorumluluk ve Çekte Zamanaşımı
202
aa. Hukuki Sorumluluk
202
G. Poliçe Hükümlerine Yapılan Yollamalar
203
H. 5941 Sayılı Çek Kanunu’nun İrdelenmesi
204
2. Bankanın Araştırma Yükümlülüğü, Çek Hesapları ve Çek Defterleri
205
3. İbraz, Ödeme, Çekin Karşılıksız Olduğunun Tespiti, Bankanın Sorumluluğu ve Gecikme Cezası
210
4. Bankaların Bildirim Yükümlülüğü
213
5. Ceza Sorumluluğu, Çek Düzenleme ve Çek Hesabı Açma Yasağı
214
6. 7226 Sayılı Torba Kanun ile Eklenen Çek Kanunu Geçici 5. Maddesinin İncelenmesi
216
7. Etkin Pişmanlık ve Çek Düzenleme ve Çek Hesabı Açma Yasağının Kaldırılması
218
§ 5. EMTİA SENETLERİ (COMMODITY INSTRUMENTS)
III. MAKBUZ SENEDİ (WARE RECEIPT) VE VARANT (WARRANT)
221
A. Makbuz Senedinin Geçerlilik Şekil Şartları
222
B. Varantın Şekil Şartları
222
E. Mallar Üzerinde Tasarruflar
223
1. Yapılamayacak İşlemler
223
2. Malın Geri Alınması
224
G. Makbuz Senedi ve Varantın Zıyaı ve İptali
225
Yararlanılan Kaynaklar
227