Osmanlı Hukukunda Şüf'a Hakkı

Mülkiyet hakkının bireye mal üzerinde sınırsız yetkiler bahşettiği prensip olarak kabul edilmekle beraber, birçok toplumda ihtiyaca binaen söz konusu yetkiler bazı sınırlandırmalara uğramıştır. Şüf'a hakkı da kadim devirlerden beri birçok hukuk sisteminde farklı şekillerde yer alan, mülkiyet hakkına getirilmiş sınırlandırmaların önde gelenlerindendir. Hanefi fıkıh bilginleri şüf'a hakkını, İslam'ın genel prensipleri ışığında, toplumun telakki ve teamüllerini göz önünde bulundurarak, çoğu yerde Cumhur fukahadan farklı ve geniş bir perspektifle ele almıştır. İslam hukuk tarihinin altı asırdan fazla bir bölümünü temsil eden Osmanlı hukukunda şüf'a hakkı, temel özellikleri itibariyle Hanefi doktrini ile uyum içerisindeyken bazı konularda teori veya uygulama bakımından farklılıklar içermektedir. Bu durum Hanefi hukukunun zaman içerisinde teori ve uygulama açısından geçirdiği evreleri ve fıkhın dinamikliğini gözler önüne sermektedir.

Çalışmamızda şüf'a hakkı fıkıh eserleri, fetva mecmuaları, kadı sicilleri ve kanun mecmuaları yoluyla Osmanlı hukuku özelinde incelenmiş, hem Hanefi doktrini hem de Osmanlı hukukunun kendi içerisindeki teori ve pratiği açısından mukayeseye tabi tutulmuştur.