İDARİ ETKİNLİKLERİN HUKUKİ ÇERÇEVESİ
I. DEVLETİN OLUŞUMU VE ÖZELLİKLERİ
29
A. Devletin Tanımı ve Unsurları
29
b. Nüfus (=Toplum veya Millet)
30
c. Egemenlik (=Hakimiyet) veya İktidar
31
II. İDARE HUKUKUNA İLİŞKİN TEMEL KAVRAMLAR, İDARE HUKUKUNUN ÖZELİKLERİ VE KAYNAKLARI
32
A. İdare Kavramının Tanımı ve İdarenin İşlevi
32
B. İdare Hukukunun Konusu, Tanımı Ölçütleri ve Özellikleri
33
C. İdarenin Diğer Devlet Organlarının İşlevlerinden Ayrılması
34
1. Yönetmek (=İdare Etmek) ve Yasama İşlevinin Farklılıkları
34
2. Yönetmek ve Yargılamak İşlevinin Farklılıkları
35
3. Yönetmek ve Hükümet Etmek İşlevinin Farklılıkları
37
D. Türkiye Cumhuriyeti Devlet İdaresinin Görevleri
39
1. Milli Güvenliğin Korunması
39
2. Kolluk Faaliyetlerinin Yürütülmesi/Düzeni Sağlamak
39
3. Kamu Hizmetlerinin Yürütülmesi
40
4. Özendirme ve Destekleme Faaliyeti
40
5. İç Düzen (=Özyönetim) Faaliyetleri
40
6. Planlama Faaliyetleri
40
E. İdare Hukukunun Özellikleri
40
1. İdare Hukuku Özerk ve Genç Bir Hukuk Dalıdır
41
2. İdare Hukuku Tedvin Edilmemiş (=Kodifiye Edilmemiş, Derlenmemiş) Bir Hukuk Dalıdır
41
3. İdare Hukuku İçtihadi (=Jurispürüdansiyel, Yargı Kararlarına Dayanan) Bir Hukuk Dalıdır
41
4. İdare Hukuku Eşitsizlik İlkesi Üzerine İnşa Edilmiştir
42
5. İdare Hukuku Millidir
42
6. İdare Hukuku Anayasa Hukukunun Somutlaşmış Halidir
42
7. İdare Hukuku Dinamik Bir Hukuk Dalıdır
43
8. İdare Hukuku Disiplinler Arası Bir Hukuktur
43
9. İdare Hukukunun Kurum ve Kurallarının Uygulanmasından Kaynaklanan Uyuşmazlıklar İlke Olarak İdari Yargıda Çözümlenir
43
İDARENİN HUKUKA TÂBİ KILINMASI
I. KANUNİ İDARENİN KAYNAKLARI
45
B. Hukukun Evrensel İlkeleri
48
C. Milletlerarası Hukuk
49
D. Kanun ve Cumhurbaşkanı Kararnameleri
51
E. İdarenin Düzenleyici İşlemleri
59
2. Diğer Düzenleyici İşlemler
64
II. İDARE HUKUKUNUN TEMELİ OLARAK HUKUK DEVLETİ
65
A. Hukuk Devletinin Tarihsel Gelişim Seyri
65
1. Mülk Devlet Anlayışı
68
2. Polis Devleti ve Hazine Teorisi
70
B. Hukuk Devletine İlişkin Temel Açıklamalar
71
C. Hukuk Devletinin Gerekleri
75
1. Temel Hak ve Hürriyetlerin Güvence Altına Alınması
75
b. Temel Hak ve Hürriyetlerin Sınırlanmasının Sınırı
77
ba. Sınırlama Kanun İle Yapılmalıdır
78
bb. Sınırlamalar Anayasa’nın İlgili Maddesinde Belirtilen Sebeplere Dayandırılmalıdır
79
bc. Sınırlandırma Ölçülülük İlkesine Uygun Olmalıdır
79
bd. Sınırlandırma Demokratik Toplum Düzeninin Gereklerine Uygun ve Temel Hak ve Hürriyetin Özüne Dokunmaması Gerekir
83
2. Devlet Organlarının İşlemlerinin Yargısal Denetimi
84
3. Kazanılmış Haklara Saygılı Olma İlkesi
87
4. Kanunsuz Suç ve Ceza Olmaz İlkesi
88
5. Mahkemelerin Bağımsızlığı, Tarafsızlığı ve Yargıç Güvencesi
89
6. İdarenin Yargısal Denetimi
91
7. Kuvvetler (=Erkler, Güçler) Ayrılığı İlkesi
92
8. Kanunların Genelliği ve Soyutluğu
95
9. Kanun Önünde Eşitlik
95
10. İdarenin Kanuniliği ve Tarafsızlığı
99
11. İdarenin Sorumluluğu
100
ANAYASA’DA ÖNGÖRÜLEN İDAREYE İLİŞKİN
TEMEL İLKELER VE TÜRK İDARE TEŞKİLATI
TÜRK İDARİ TEŞKİLATININ ESASLARI
I. İDARENİN KANUNİLİĞİ VE İDARENİN BÜTÜNLÜĞÜ İLKELERİ
101
A. Hiyerarşi Kudreti ve Hiyerarşik Denetim
103
2. Hiyerarşi Yetkisinin Özellikleri
104
3. Hiyerarşi Yetkisinin Kapsamı
106
4. Hiyerarşi Yetkisinin Kullanılamayacağı Durumlar ve Kanunsuz Emir
108
5. Hiyerarşi Yetkisini Kullanacak Makamlar
110
2. Vesayet Yetkisini Kullanabilecek Makamlar
112
3. İdari Vesayet Yetkilerinin Kapsamı
113
4. Vesayet Yetkisinin Hiyerarşik Yetki İle Karşılaştırılması
118
5. Vesayet Yetkisinin Kullanılma Yöntemleri
119
II. KAMU TÜZELKİŞİLİĞİ
123
A. Genel Anlamda Tüzel Kişilik ve Özel Hukuk – Kamu Hukuku Tüzel Kişiliği
123
B. Kamu Hukuku Tüzel Kişilikleri İle Özel Hukuk Tüzel Kişiliklerinin Birbirlerinden Farkları
124
III. TÜRKİYE CUMHURİYETİ CUMHURBAŞKANLIĞI TEŞKİLATINA HÂKİM OLAN ANAYASA İLKELERİ
127
A. Merkezden Yönetim İlkesi
129
1. Tanımı ve Özellikleri
129
2. Merkezden Yönetim Yöntemleri
132
b. Yetki Genişliği (=Âdem–i Temerküz, Tevsi–i Mezuniyet)
133
3. Merkezden Yönetimin Yarar ve Sakıncaları
134
B. Yerinden Yönetim (=Âdemi Merkeziyetçilik)
136
2. Yerinden Yönetimin Yarar ve Sakıncaları
141
TÜRKİYE CUMHURİYETİ CUMHURBAŞKANLIĞI
TEŞKİLATI – MERKEZİ İDARE
II. TÜRKİYE CUMHURİYETİ CUMHURBAŞKANLIĞI TEŞKİLATI MERKEZİ İDARESİNİN BAŞKENT TEŞKİLATI
145
B. Başkanlık Sisteminin Türkiye Uygulaması: Türk Tipi Cumhurbaşkanlık Sisteminde Cumhurbaşkanı
146
1. Cumhurbaşkanının Seçimi ve Cumhurbaşkanına Vekâlet
153
2. Cumhurbaşkanının Görev ve Yetkileri
157
a. Yasama İle İlgili Görev ve Yetkileri
158
b. Yürütme İle İlgili Görev ve Yetkileri
159
c. Yargı İle İlgili Görev ve Yetkileri
162
3. Cumhurbaşkanlığı Sisteminde Yürütme Organının Siyasi ve Cezai Sorumluluğu
163
C. Cumhurbaşkanı Yardımcılıkları
166
D. Cumhurbaşkanı Özel Kalem Müdürlüğü
169
E. Cumhurbaşkanı Başdanışmanı ve Danışmanı
170
F. İdari İşler Başkanlığı
170
G. Cumhurbaşkanlığı Ofisleri
171
H. Cumhurbaşkanlığı Politika Kurulları
175
J. Bakan Yardımcıları
186
K. Cumhurbaşkanlığına Bağlı Kurum ve Kuruluşlar
188
1. Devlet Denetleme Kurulu
189
2. Milli Güvenlik Kurulu
195
II. TÜRKİYE CUMHURİYETİ CUMHURBAŞKANLIĞI TEŞKİLATI MERKEZİ İDARESİNİN TAŞRA TEŞKİLATI
199
2. İl İdare Şube Başkanları (=İl Müdürlükleri)
205
2. İlçe İdare Şube Başkanları
210
TÜRKİYE CUMHURİYETİ CUMHURBAŞKANLIĞI
TEŞKİLATI – YERİNDEN YÖNETİM İDARELERİ
II. İDARİ YERİNDEN YÖNETİM
213
B. İdari Yerinden Yönetim Türleri
214
1. Coğrafi Yerinden Yönetim
214
b. Belediyeler ve Büyükşehir Belediyeleri
219
C. Fonksiyonel Yerinden Yönetim (=Hizmet Yönünden Yerinden Yönetim Kuruluşları)
224
İDARİ İŞLEMLER VE İDARİ SÖZLEŞMELER
II. İDARİ İŞLEMİN ÖZELLİKLERİ
230
A. Kural Olarak İdari Makamlar Tarafından Kamu Gücüne Dayanılarak Yapılır
230
B. Tek Yanlı İrade Açıklamasıdır
230
C. İcrailik (=Etkili Karar Olma) Niteliğini Taşır ve Resen İcra Edilebilir
231
D. Hukuka Uygunluk Karinesinden Yararlanır ve Yargısal Denetime Tabidir
234
III. İDARİ İŞLEMİN UNSURLARI
235
a. Kişi Yönünden Yetki
237
aa. Fiili Memur Teorisi
237
ac. Yetki ve İmza Devri
239
b. Konu Yönünden Yetki
242
c. Yer Yönünden Yetki
243
d. Zaman Yönünden Yetki
243
2. Yetki Unsurunda Sakatlık Halleri
244
a. Fonksiyon (=Görev) Gaspı
244
c. Yetki Tecavüzü (=Aşımı)
247
B. Şekil (=Biçim, Usul ve Prosedür) Unsuru
248
C. Sebep (=Neden) Unsuru
254
E. Amaç (=Maksat) Unsuru
258
F. İdarenin Bağlı ve Takdir Yetkisi ve İdari İşlemin Unsurları
259
IV. İDARİ İŞLEMİN ÇEŞİTLERİ
266
A. Organik Açıdan İdari İşlemler
266
1. Yasama Organının İdari İşlemleri
266
2. Yargı Organının İdari İşlemleri
267
3. Yürütme Organının (=İdarenin) İdari İşlemleri
267
B. Maddi (=Yapısı) Bakımdan Ayrım
268
1. Düzenleyici İşlemler (=Genel İşlemler, Kural İşlemler, Genel Düzenleyici İşlemler)
268
2. Bireysel (=Birel) İşlemler
269
a. Şart İşlemler (=Şart Tasarruflar, Koşul İşlemler, Durum İşlemler)
269
4. Birden Çok İlgiliye Yönelik Bireysel İşlemler
270
a. Genel İdari Kararlar
270
C. İrade Açıklayanların Sayısı Bakımından Ayrım
271
1. Basit İradeli İşlemler
271
2. Kurul (=Kolektif, Toplu İşlem) İşlemler
271
D. Açıklanan İradenin Şekline Göre Ayrım
272
1. Açık (=Sarih) İşlemler
272
2. Zımni (=Örtülü) İşlemler
272
V. İDARİ İŞLEMLERİN YÜRÜRLÜĞE GİRMESİ
274
VI. İDARİ İŞLEMLERİN SONA ERMESİ
275
A. İdari İşlemi Yapan İdarenin İradesi Dışında Gerçekleşen Sona Erdirici Nedenler
275
3. İdari İşlemin Kendiliğinden Sona Ermesi
276
B. İdari İşlemi Yapan İdarenin İradesine Bağlı Olarak Gerçekleşen Sona Erdirici Nedenler
277
I. TANIMI VE ÖLÇÜTLERİ
282
II. İDARİ SÖZLEŞMELERİN TÜRLERİ
284
A. İdari Sözleşmelerin Klasik Tipleri
285
1. Kamu Hizmeti İmtiyaz Sözleşmeleri
285
2. İltizam Sözleşmeleri
285
3. Kamu İstikraz (=Kamu Borçlanma) Sözleşmeleri
286
4. Yeraltı ve Yerüstü Servetlerinin İşletilmesine İlişkin Sözleşmeler
286
5. Orman İşletme Sözleşmeleri
287
6. İdari Hizmet Sözleşmeleri
287
B. İdari Sözleşmelerin Yeni Türleri
288
C. İsimsiz İdari Sözleşmeler (=Atipik İdari Sözleşmeler)
289
III. İDARENİN ÖZEL HUKUK SÖZLEŞMELERİ
289
IV. İDARENİN ÖZEL HUKUK SÖZLEŞMELERİNE İLİŞKİN KANUNİ DÜZENLEMELER
291
A. 2886 Sayılı Devlet İhale Kanunu’nun Kapsamı
291
B. 4734 Sayılı Kamu İhale Kanununun Kapsamı
291
C. Kamu İhale Kanunu'nun Temel İlkeleri
293
1. Saydamlık (=Şeffaflık)
293
6. İhtiyaçların Uygun Şartlarla ve Zamanında Karşılanması
294
7. Kaynakların Verimli Kullanılması
294
1. 2686 sayılı Devlet İhale Kanunu’nun Öngördüğü Usuller
294
a. Kapalı İhale Usulü
294
b. Açık Arttırma ve Eksiltme Usulü
295
2. 4734 sayılı Kamu İhale Kanunu’nun Öngördüğü İhale Usulleri
295
b. Belli İstekliler Arasında İhale Usulü
295
d. Doğrudan Temin Usulü
296
e. Tasarım Yarışmaları
296
E. 4734 Sayılı Kanunun Öngördüğü İhale Süreci
296
F. İdari Sözleşmelerin Biçimi ve Bölümleri
298
G. Kamu İhale Uyuşmazlıklarının Çözümü
299
b. Kamu İhale Kurumu’na İtirazen Şikâyet
300
I. KAMU HİZMETİ KAVRAMI
301
II. KAMU HİZMETİNE EGEMEN OLAN TEMEL İLKELER
305
A. Süreklilik (=Kesintisizlik, Devamlılık, İnkıtaya Uğramama) ve Düzenlilik
305
B. Değişkenlik (=Uyarlama)
306
C. Nesnellik (=Tarafsızlık) ve Eşitlik
307
D. Kamu Hizmetlerinin Bedelsizliği (=Meccaniliği, Karşılıksız Olması)
309
III. KAMU HİZMETLERİNİN KURULMASI, DÜZENLENMESİ, KALDIRILMASI
311
A. Kamu Hizmetlerinin Düzenlenmesi
312
B. Kamu Hizmetlerinin Kaldırılması
312
VI. KAMU HİZMETİNİN TÜRLERİ
313
A. Tekelli – Tekelsiz Kamu Hizmetleri
313
B. Yürütüldükleri Alana Göre
314
C. Bireylerin Yararlanma Biçimlerine Göre
314
D. Konularına Göre Kamu Hizmeti Türleri
314
1. İdari Kamu Hizmetleri
314
2. İktisadi Kamu Hizmetleri
315
3. Sosyal Kamu Hizmetleri
315
4. Bilimsel, Teknik ve Kültürel Kamu Hizmetleri
316
V. KAMU HİZMETLERİNİN GÖRÜLME USULLERİ
316
B. Müşterek Emanet Usulü
317
1. İmtiyaz Sözleşmesinde İdarenin Yetkileri ve Yükümlülükleri
320
2. İmtiyaz Sahibinin Hakları, Ayrıcalıkları Yükümlülükleri
322
3. Kamu Hizmet İmtiyaz Sözleşmelerinin Sona Ermesi
324
II. İDARİ KOLLUĞUN AMACI VE İDARİ KOLLUK TÜRLERİ
330
A. İdari Kolluğun Amacı: Kamu Düzeni Kavramı ve Unsurları
330
4. Genel Ahlâkın Korunması
336
B. İdari Kolluk – Adli Kolluk Ayırımı
337
C. Genel İdari Kolluk – Özel İdari Kolluk
343
1. Genel İdari Kolluk – Özel İdari Kolluk Ayırımı
343
2. Genel İdari Kolluk – Özel İdari Kolluk Ayırımının Sonuçları ve Kolluk Yetkilerinin Çatışması ve Yarışması
346
III. KOLLUK MAKAMLARI, İŞLEMLERİ VE USULLERİ
349
C. Kolluk Yetkilerinin Kullanma Usulleri
351
IV. KOLLUK YETKİSİNİN SINIRLARI VE KOLLUK YETKİLERİNİN GENİŞLEMESİ
354
A. Kolluk Yetkisinin Sınırları
354
B. Kolluk Yetkilerinin Genişlemesi: Olağanüstü Hal Rejimi
356
II. İDARENİN SORUMLULUĞUN ŞARTLARI
365
1. Zarar, Gerçek ve Kesin Olmalıdır
372
2. Zarar Özel Olmalıdır
373
3. Zarar, Meşru Bir Menfaat ya da Hakka Yönelik Olmalıdır
373
4. Zarar, Maddi Ya Da Manevi Nitelikte Olabilir
373
5. Zarar, Parayla Takdir Edilebilen Bir Zarar Olmalıdır
374
6. Zarar, Anormal Olmalıdır
377
C. Nedensellik Bağı (=İlliyet Bağı, İlliyet Rabıtası)
378
III. SORUMLULUĞUN KALKMASI VEYA AZALMASI
379
A. Zorlayıcı Nedenler (=Mücbir Sebep, Force Majeur)
379
B. Beklenmeyen Durumlar (=Kaza, Cas Fortuit)
380
C. Zarar Görenin Kusuru
380
D. Üçüncü Kişinin Kusuru
383
A. Hizmet Kusurunun Özellikleri
391
1. Hizmet Kusuru, Nesnel (=Objektif Niteliği Haiz) ve Anonimdir
391
2. Hizmet Kusuru, Genel ve Asli Sorumluluk Türüdür
392
3. Hizmet Kusuru, Olaylara Göre Değişen, Esnek Bir Kavramdır
392
B. Hizmet Kusuru Sayılan Haller
393
1. Hizmetin Kötü İşlemesi
393
2. Hizmetin Geç İşlemesi
395
3. Hizmetin Hiç İşlememesi
396
C. Hizmet Kusuru– Kişisel Kusur Ayrımı
397
V. İDARENİN KUSURSUZ SORUMLULUĞU
403
A. Risk İlkesi (=Muhataralı Faaliyet, Tehlike Sorumluluğu, Hasar Kuramı)
406
1. Mesleki Risklerden Doğan Sorumluluk
408
a. Daimi Kamu Görevlilerinin Görevleri Nedeniyle Doğan Sorumluluk
410
b. Geçici Olarak Kamu Görevlerine Katılanların Görevleri Nedeniyle Doğan Sorumluluk
410
2. Sosyal Risk İlkesi
411
B. Kamu Külfetleri Karşısında Eşitlik İlkesi
415
C. Bayındırlık Hizmetlerine Katılanların Özel Durumuna Göre Sorumluluk
416
D. Hukuka Uygun İdari İşlemlerden Dolayı Sorumluluk
417
KAMU MALLARININ HUKUKİ REJİMİ
I. KAMU MALLARININ TANIMI
419
II. KAMU MALLARININ SINIFLANDIRILMASI
422
A. Kullanma Açısından (=Tahsis Amaçlarına Göre) Kamu Malları
422
2. Orta Mallar (=Menfaati Umuma Ait Mallar/Umumun İstifadesine Arz Edilmiş Mallar)
423
B. Kökenleri Açısından (=Oluş Tarzlarına Göre) Kamu Malları
423
1. Tabii (=Doğal) Kamu Malları
423
2. Suni (=Yapay) Kamu Malları
424
C. Kamu Malı Niteliğini Kazanmaları Açısından Kamu Malları
425
1. Özel Mülkiyete Konu Olamayacak Nitelikteki Kamu Malları
425
2. Geleneksel Kamu Malları
425
3. Özgüleme (=Tahsis) Yöntemiyle Oluşan Kamu Malları
425
D. Taşınıp Taşınamadıklarına Göre Kamu Mallar
425
1. Taşınmaz Kamu Malları
426
2. Taşınır Kamu Malları
426
E. Maddi İçeriklerine Göre Kamu Malları
426
2. Deniz / Su Kamu Malları
426
III. KAMU MALLARININ ÖZELLİKLERİ
427
A. Özel Mülkiyete ve Bu Kapsamdaki Tasarruflara Konu Olmazlar
427
B. Kamu Malları Kamulaştırılamazlar
428
C. Kamu Malları Haczedilemezler
428
D. Kamu Malları Özel Mallara Nazaran Daha Ayrıcalıklı Bir Korumaya Tabidirler
429
IV. KAMU MALLARINDAN YARARLANMANIN HUKUKİ REJİMİ
429
A. Kamu Hizmetlerine Tahsis Edilmiş Kamu Mallarının Kullanımı
430
B. Kamunun Doğrudan Kullanımına Tahsis Edilmiş Kamu Mallarının Kullanımı
430
1. Genel (=Kolektif) Yararlanma
430
c. Yararlanmanın Karşılıksız Olması (=Bedelsizlik veya Meccanilik) İlkesi
432
2. Özel (=Bireysel) Yararlanma
432
a. İzine Bağlılık İlkesi
433
b. Ücretlilik (=Bedel) İlkesi
433
c. Yararlanmanın Geçici Olması İlkesi
434
İDAREYE MAL VEYA HAK KAZANDIRAN YÖNTEMLER
II. KAMULAŞTIRMA İŞLEMİNİN BENZER KURUMLARLA KARŞILAŞTIRILMASI
435
A. Devletleştirme (=Millileştirme)
435
B. İstimval (=Rekizisyon)
436
D. Zoralım (=Müsadere)
438
III. KAMULAŞTIRMA (=İSTİMLÂK)
439
B. Kamulaştırma İşleminin Unsurları Bakımından Analizi
440
C. Kamulaştırmanın Aşamaları
446
D. Mal Sahibinin Geri Alma Hakkı ve İdarenin Kamulaştırmadan Vazgeçmesi
450
E. Özel Kamulaştırma Usuller
455
1. Trampa yoluyla Kamulaştırma
455
2. Acele Kamulaştırma
456
3. Kamulaştırmasız El Atma
458
a. Hukuka Uygun Kamulaştırmasız El Atma
458
b. Hukuka Aykırı Kamulaştırmasız El Atma (=Fiili Yol, Dolayısıyla Kamulaştırmaya ve Kamulaştırmasız El Atma)
459
Yararlanılan ve Başvurulabilecek Temel Kaynaklar
461